Bài viết được viết bởi Ths. BS Vũ Thị Hằng và được tham vấn chuyên môn bởi BS CKII. Nguyễn Thị Ngọc Lan – Bác sĩ phụ trách chuyên môn tại Trung tâm Trị liệu và Phục hồi chức năng MYREHAB MATSUOKA.
Vỡ xương bánh chè là gãy xương nội khớp, liên quan đến vùng khớp gối và có nhiều loại khác nhau như gãy ngang, gãy nhiều mảnh, gãy dọc. Tùy từng loại và lứa tuổi mà sẽ có phương pháp điều trị khác nhau như phẫu thuật hoặc điều trị bảo tồn. Do đó, thời gian phục hồi chức năng vỡ xương bánh chè cũng sẽ khác nhau cho từng đối tượng.
1. Thời gian phục hồi sau gãy xương bánh chè
Thời gian hồi phục sau vỡ xương bánh chè sẽ rơi vào khoảng 3 tháng, để đi lại bình thường là khoảng 6 tháng và khoảng 9 tháng để bạn có thể trở lại thể thao/tập luyện. Vỡ xương bánh chè bao lâu thì đi được thì phụ thuộc vào mức độ tổn thương và phương pháp điều trị. Cụ thể:
- Đối với bệnh nhân bó bột: Thời gian phục hồi sau gãy xương bánh chè là sau khoảng 2 – 3 tháng, người bệnh có thể hồi phục và đi lại bình thường
- Đối với bệnh nhân phẫu thuật: Thời gian phục hồi sau vỡ xương bánh chè sẽ mất khoảng 6 tháng
Dù ở bất kỳ mức tổn thương nào, phục hồi chức năng vỡ xương bánh chè sẽ hướng tới mục đích là duy trì sức mạnh và phạm vi chuyển động của khớp gối, giúp người bệnh giảm đau và đi lại dễ dàng hơn.
1.1. Thời gian phục hồi đối với bệnh nhân bó bột
Quá trình hồi phục chia làm 3 giai đoạn, nếu thực hiện tốt, bệnh nhân bó bột có thể phục hồi phần xương bánh chè bị vỡ trong khoảng 2 – 3 tháng.
Khi bị vỡ xương bánh chè ở mức độ nhẹ, các trường hợp gãy xương bánh chè có di lệch giãn cách dưới 3mm và chênh diện khớp mặt sau xương bánh chè dưới 1mm, người bệnh sẽ được bó bột để cải thiện để định hình phần khớp. Ngoài ra, người bệnh cũng nên kết hợp sử dụng các loại thuốc giảm đau, vật lý trị liệu bằng điện, nhiệt và xoa bóp chống kết dính.
Thời gian |
Bài tập |
Mục đích điều trị |
Giai đoạn từ 1 – 4 tuần |
|
|
Giai đoạn từ 4 – 8 tuần |
|
|
Giai đoạn từ 8 – 12 tuần |
|
|
1.1.1 Giai đoạn bó bột, nẹp (Giai đoạn từ 1 – 4 tuần)
Trong giai đoạn 4 tuần đầu, người bệnh sẽ được cố định phần đầu gối bị vỡ xương bánh chè bằng nẹp/bó bột, tức đầu gối sẽ ở trạng thái duỗi (thẳng) hoàn toàn. Khi đó, người bệnh cần thực hiện các bài tập phục hồi chức năng vỡ xương bánh chè co cơ tĩnh và kéo giãn gân kheo để kích thích tuần hoàn, hạn chế cứng khớp, mỏi gối.
1- Co cơ tĩnh trong nẹp, bột (tập cơ tứ đầu tĩnh)
Các bước thực hiện:
- Bước 1: Nằm ngửa trên khăn trải thảm, giữ hai chân thẳng.
- Bước 2: Đặt một chiếc khăn cuộn tròn hoặc gối ở phía dưới đầu gối.
- Bước 3: Dồn lực vào phần đầu gối xuống chiếc khăn/gối đó bằng cách siết chặt các cơ ở phía trước đùi.
- Bước 4: Giữ tư thế trên trong 10 giây và thực hiện tương tự với chân còn lại.
Thời gian tập: 10 lần/chân và lặp lại 2 lần/ngày.
2- Tập chủ động khớp háng
Các bước thực hiện:
- Bước 1: Nằm nghiêng trên thảm, hai chân duỗi thẳng.
- Bước 2: Từ từ đưa 1 bên chân lên cao, khoảng 300 và hạ chân xuống.
- Bước 3: Thực hiện tương tự với chân còn lại.
Thời gian tập: 15 – 20 lần và lặp lại 2 lần/ngày.
3- Tập chủ động khớp cổ chân
Các bước thực hiện:
- Bước 1: Nằm thẳng trên thảm, hai chân duỗi thẳng.
- Bước 2: Uốn cong mu bàn chân hết mức có thể và giữ trong khoảng 5 giây.
- Bước 3: Kéo dài mu bàn chân hết mức có thể và hướng chân vào phía trong, giữ trong khoảng 5 giây.
Thời gian tập: 15 – 20 lần và lặp lại 2 lần/ngày.
4- Tập sức mạnh dạng hông
Các bước thực hiện:
- Bước 1: Nằm ngửa trên thảm và đặt dây kháng lực luồn qua hai chân, giữ ở vị trí trên mắt cá chân.
- Bước 2: Kéo giãn dây kháng lực bằng cách di chuyển chân bị thương sang ngang.
- Bước 3: Giữ chân nâng ở tư thế này trong vài giây rồi khép lại.
Thời gian tập: 15 – 20 lần và lặp lại 2 lần/ngày.
1.1.2 Giai đoạn tháo bột, nẹp (Giai đoạn từ 4 – 8 tuần)
Trong giai đoạn từ 4 – 8 tuần phục hồi chức năng vỡ xương bánh chè, người bệnh đã được tháo nẹp/bột tuy nhiên, phần chân bị vỡ xương bánh chè còn khá yếu. Do đó, người bệnh cần thực hiện các bài tập phục hồi chức năng sau mổ xương bánh chè để gia tăng tầm vận động của khớp gối như dưới đây. Đồng thời, bạn có thể kết hợp thêm việc trị liệu bằng nhiệt, xung điện hoặc điện phân để giảm đau và ngăn ngừa chứng co cứng khớp gối.
1- Tập trượt gót chân
Các bước thực hiện:
- Bước 1: Ngồi trên giường, một chân duỗi thẳng, một chân co lại góc 350.
- Bước 2: Buộc chiếc thắt lưng/khăn quàng cổ vào cổ chân và từ từ kéo gót chân về phía mông.
- Bước 3: Giữ nguyên tư thế sau khi kéo trong 5 giây.
- Bước 4: Duỗi thẳng chân lại bằng cách duỗi chân ra.
- Bước 5: Giữ chân thẳng như bước 4 trong 5 giây.
Thời gian tập: 5 phút/lần và 3 – 4 lần/ngày.
2- Ngồi xổm trên tường nhỏ (30°)
Các bước thực hiện:
- Bước 1: Đứng tựa người vào tường và đặt chân rộng bằng vai.
- Bước 2: Ngồi xổm tối đa 300.
- Bước 3: Giữ nguyên tư thế ngồi xổm trong 10 giây và sau đó thư giãn trong 5 giây.
Thời gian tập: 10 lần và 3 lần/ngày.
Lưu ý:
- Hai tay vắt chéo hình chữ X đặt trước ngực.
- Đầu và cổ giữ thẳng, sao cho song song với tường.
3- Tập nhấc gót chân
Các bước thực hiện:
- Bước 1: Đứng sau ghế và đặt tay lên thành ghế.
- Bước 2: Nhấc gót chân lên, dồn trọng lượng vào đầu ngón chân và giữ trong 5 giây.
- Bước 3: Sau đó từ từ hạ gót xuống.
Thời gian tập: 10 lần và 3 lần/ngày.
Lưu ý: Đầu, cổ và lưng giữ thẳng trong suốt quá trình tập.
4- Tập uốn cong
Các bước thực hiện:
- Bước 1: Năm úp mặt trên thảm.
- Bước 2: Uốn cong 1200 (góc tạo bởi mặt phẳng đến bắp chân trước) đầu gối của chân bị vỡ xương bánh chè lên trên.
- Bước 3: Giữ nguyên tư thế đó trong khoảng 5 giây và duỗi thẳng chân lại để thư giãn trong 5 giây.
Thời gian tập: 5 phút/lần và 3 – 4 lần/ngày.
5- Tập kéo giãn gân kheo
Các bước thực hiện:
- Bước 1: Ngồi trên mặt phẳng, duỗi thẳng 2 chân.
- Bước 2: Đưa tay về phía ngón chân và nghiêng người về phía trước, sao cho ngón tay chạm được vào ngón chân và khi đó, bạn sẽ cảm thấy căng ở phía sau chân.
- Bước 3: Giữa nguyên động tác trên trong khoảng 10 -15 giây.
Thời gian tập: 3 lần/chân và lặp lại 2 lần/ngày.
Lưu ý: Khi thực hiện bước 2, bạn cần cố gắng duỗi thẳng người về phía trước từ hông, chứ không phải từ vai.
1.1.3. Giai đoạn tập tăng cường nâng cao (Giai đoạn từ 8 – 12 tuần)
Vào tuần thứ 8 của quá trình phục hồi chức năng gãy xương bánh chè, phạm vi chuyển động của khớp gối bị chấn thương đã được mở rộng một cách đáng kể. Do đó, ở giai đoạn từ 8 – 12 tuần này, người bệnh sẽ thực hiện các bài tập phục hồi chức năng sau mổ xương bánh chè tăng cường nhằm phục hồi hoàn toàn và hỗ trợ việc đi lại trở nên đơn giản hơn.
1- Tập gập gân kheo ở tư thế ngồi
Các bước thực hiện: Máy tập chân
- Bước 1: Ngồi trên máy tập và lựa chọn cân nặng ở mức thấp nhất (sau đó, tăng dần cân nặng khoảng 2 – 3 kg sau mỗi tuần).
- Bước 2: Đưa chân đặt so le với máy, sao cho phần đầu gối nằm sau thanh dài của máy tập và phần cổ chân & bàn chân nằm phía trước thanh dài của máy tập.
- Bước 3: Thực hiện đưa chân lên và hạ xuống.
Thời gian tập: 10 phút/ngày và tăng dần lên đến tần suất 20 phút/ngày.
Lưu ý: Nếu bạn bị đau gân kheo (ở phía sau đùi và đầu gối), bạn hãy giảm cường độ tập luyện.
2- Tập gập gân kheo ở tư thế nằm sấp
Các bước thực hiện:
- Bước 1: Nằm sấp trên máy tập, hai tay nắm chặt phần tay vịn phía dưới, chân duỗi thẳng và lựa chọn cân nặng ở mức thấp nhất (sau đó, tăng dần cân nặng khoảng 2 – 3 kg sau mỗi tuần).
- Bước 2: Đưa phần bắp chân đặt dưới thanh ngang của máy tập (như hình phía dưới).
- Bước 3: Thực hiện đưa chân lên và hạ xuống.
Thời gian tập: 10 phút/ngày và tăng dần lên đến tần suất 20 phút/ngày.
Lưu ý: Nếu bạn bị đau gân kheo (ở phía sau đùi và đầu gối), bạn hãy giảm cường độ tập luyện.
3- Tập bằng máy tập chéo hình elip
Các bước thực hiện:
- Bước 1: Đứng bằng hai chân lên máy tập chéo hình elip và bật tốc độ chạy ở mức thấp (sau đó, có thể tăng dần lên, tùy theo khả năng của bạn).
- Bước 2: Đặt hai tay lên phần tay cầm của máy, đưa tay lên xuống nhịp nhàng và bắt đầu di chuyển chân như khi đạp xe đạp.
Thời gian tập: khoảng 20 – 30 phút/ngày.
Lưu ý: Trong quá trình tập, người bệnh cần giữ lưng thẳng, cổ và đầu hơi nghiêng nhẹ về phía trước.
Có thể bạn quan tâm: Những bài tập phục hồi chức năng vỡ mâm chày
1.2. Thời gian phục hồi đối với bệnh nhân phẫu thuật
Với 4 giai đoạn, nếu tuân thủ đúng nguyên tắc và phương pháp, thời gian phục hồi sau vỡ xương bánh chè là khoảng 6 tháng với bệnh nhân phẫu thuật.
Thời gian |
Bài tập |
Mục đích điều trị |
Giai đoạn từ 0 – 2 tuần sau phẫu thuật |
|
|
Giai đoạn từ 2 – 6 tuần sau phẫu thuật |
|
|
Giai đoạn từ 6 – 10 tuần sau phẫu thuật |
|
|
Giai đoạn từ 10 – 12 tuần sau phẫu thuật | Lặp lại các bài tập ở trên với cường độ cao hơn. | Duy trì sức mạnh của các nhóm cơ chân và tăng sự linh hoạt, thuận tiện khi đi lại. |
1.2.1 Giai đoạn phục hồi chức năng từ 0 – 2 tuần sau phẫu thuật
Trong giai đoạn khoảng 2 tuần sau phẫu thuật, người bệnh cần thực hiện các bài tập như nâng chân thẳng trong tư thế ngồi và trong tư thế nằm, nhằm cải thiện nhằm kiểm soát các cơn đau/phù nề và lực của cơ tứ đầu đùi, đồng thời hỗ trợ quá trình phục hồi chức năng vỡ xương bánh chè.
1- Nâng chân thẳng trong tư thế ngồi (vận động thụ động khớp gối)
Các bước thực hiện:
- Bước 1: Ngồi và giữ lưng thẳng trên ghế, hai chân buông thõng ở mép.
- Bước 2: Nâng cao một chân ra trước mặt, tạo thành một đường thẳng song song với mặt đất và giữ nguyên trong 10 giây.
- Bước 3: Thực hiện tương tự với chân còn lại.
Thời gian tập: 10 – 20 lần/chân và lặp lại 2 lần/ngày.
2- Nâng chân thẳng trong tư thế nằm
Các bước thực hiện bài tập:
- Bước 1: Nằm ngửa trên thảm.
- Bước 2: Co 1 chân lên, sao cho bàn chân vẫn nằm trên thảm, phần đùi và bắp chân tạo với nhau góc nhọn (như ảnh).
- Bước 3: Nâng 1 chân lên từ từ, tạo thành một góc 450 so với mặt sàn.
- Bước 4: Giữ nguyên tư thế đó trong khoảng 10 giây.
- Bước 5: Thực hiện tương tự với chân còn lại.
Thời gian tập: 10 lần/chân và 2 lần/ngày.
1.2.2. Giai đoạn phục hồi chức năng vỡ xương bánh chè từ 2 – 6 tuần sau phẫu thuật
Ở giai đoạn tuần thứ 2 đến tuần thứ 6 sau phẫu thuật, người bệnh sẽ thực hiện các bài tập vật lý trị liệu gãy xương bánh chè như uốn cong đầu gối, duỗi khớp tối đa,… nhằm tăng tầm vận động khớp gối, tăng sức mạnh nhóm cơ đùi và kiểm soát các cơn đau/phù nề.
1- Tập uốn cong đầu gối
Các bước thực hiện:
- Bước 1: Ngồi thẳng lưng trên ghế và buộc chân bị vỡ xương bánh chè vào chân ghế bằng chiếc khăn hoặc sợi dây dài.
- Bước 2: Đưa chân bị buộc từ từ ra phía trước, tạo thành một góc 300 dưới sức căng của sợi dây và giữ nguyên trong khoảng 5 giây.
Thời gian tập: 5 phút/lần và lặp lại 3 – 4 lần/ngày.
2- Tập gấp dần khớp gối
Các bước thực hiện:
- Bước 1: Ngồi thẳng lưng trên ghế, chân đặt vuông góc với mặt sàn.
- Bước 2: Dùng tay cố định phần đùi và đưa phần bắp chân thẳng ra phía trước mặt.
- Bước 3: Kéo chân về, gập bắp chân sát vào phía đùi.
Thời gian tập: 10 – 20 lần/chân và lặp lại 2 lần/ngày.
3- Tập đạp xe đạp tại chỗ
Các bước thực hiện bài tập:
- Bước 1: Đứng bằng hai chân lên máy tập và bật tốc độ chạy ở mức thấp (sau đó, có thể tăng dần lên, tùy theo khả năng của bạn).
- Bước 2: Đặt hai tay lên phần tay cầm của máy, đưa tay lên xuống nhịp nhàng và bắt đầu di chuyển chân như khi đạp xe đạp.
Thời gian tập: 10 phút/ngày trong khoảng 7 – 14 ngày (tính từ tuần thứ 2). Khi đầu gối có thể gập hơn 900, bạn tăng thời gian tập lên 12 – 20 phút/ngày.
1.2.3. Giai đoạn phục hồi chức năng từ 6 – 10 tuần sau phẫu thuật
Ở giai đoạn từ 6 – 10 tuần sau phẫu thuật, người bệnh đã có thể vận động tốt phần khớp gối. Do đó, ở giai đoạn này, người bệnh sẽ tiến hành thực hiện các bài tập phục hồi chức năng sau mổ xương bánh chè nâng cao, giúp tăng sức mạnh cho các nhóm cơ của chân.
1- Tập mở rộng chân
Các bước thực hiện:
- Bước 1: Ngồi trên máy tập và lựa chọn cân nặng ở mức thấp nhất (sau đó, tăng dần cân nặng khoảng 2 – 3 kg sau mỗi tuần).
- Bước 2: Đặt chân lên máy, sao cho phần cổ chân & bàn chân nằm phía trước thanh dài của máy tập.
- Bước 3: Thực hiện đưa chân lên và hạ xuống.
Thời gian tập: 10 phút/ngày.
Lưu ý: Trong quá trình tập, người bệnh cần giữ thẳng lưng, cổ và đầu.
2- Tập bấm chân
Các bước thực hiện:
- Bước 1: Ngồi trên máy tập và lựa chọn cân nặng ở mức thấp nhất (sau đó, tăng dần cân nặng khoảng 2 – 3 kg sau mỗi tuần).
- Bước 2: Đặt 2 chân lên máy.
- Bước 3: Dùng sức của cơ đùi và bắp chân để đẩy phần tạ.
Thời gian tập: 10 phút/ngày.
Lưu ý: Nếu bạn đã cảm thấy thoải mái khi tập bằng 2 chân, bạn có thể chuyển sang động tác ép chân đơn sau 2 – 3 tuần.
1.2.4. Giai đoạn phục hồi chức năng từ 10 – 12 tuần sau phẫu thuật
Ở giai đoạn cuối (từ 10 – 12 tuần sau phẫu thuật) của quá trình phục hồi chức năng vỡ xương bánh chè, người bệnh tiếp tục thực hiện lặp lại các bài tập ở trên nhưng với cường độ cao hơn. Thời gian tập sẽ tăng lên khoảng 20 – 30 phút/ngày.
Ngoài ra, người bệnh cũng có thể sử luyện tập với máy tập toàn thân từ 20 – 30 phút nhằm tăng cường sức mạnh cho gân kheo, cơ tứ đầu và cơ bắp chân, đồng thời hỗ trợ tốt cho các cơ chi trên.1.2.2. Giai đoạn sau bất động (khi tháo bột hoặc tháo nẹp cố định khớp gối)
>>> Bài viết liên quan:
- Chấn thương dây chằng đầu gối bao lâu khỏi
- 12 bài tập phục hồi giãn dây chằng đầu gối AN TOÀN & HIỆU QUẢ
2. Một số câu hỏi thường gặp khi phục hồi chức năng vỡ xương bánh chè
2.1. Chăm sóc người bệnh sau gãy xương bánh chè như nào?
- Massage nhẹ nhàng vùng quanh vết mổ, xương bánh chè và các khớp mỗi ngày để ngăn ngừa sự hình thành sẹo và cải thiện khả năng vận động.
- Người bệnh cũng cần kết hợp với nghỉ ngơi và vận động nhẹ nhàng, tránh lao động/làm việc nặng quá sức, cũng như cần luyện tập các bài thể thao phù hợp.
- Không đi lại nhiều sau mổ và đứng quá lâu
- Tuân thủ theo các chỉ định của bác sĩ, không tự ý uống thuốc/ tập các bài tập tại nhà mà chưa được tư vấn của bác sĩ
- Tái khám kiểm tra theo lịch hẹn của bác sĩ
2.2. Chế độ ăn uống để hồi phục nhanh sau điều trị vỡ xương bánh chè?
Người đang trong giai đoạn phục hồi chức năng vỡ xương bánh chè cần bổ sung thực phẩm giàu canxi, vitamin tốt cho xương khớp như:
- Sữa và các sản phẩm từ sữa như sữa chua, phô mai,… bởi đây là những thực phẩm giàu canxi và vitamin D, hỗ trợ rất tốt cho quá trình tái tạo tế bào xương mới và giúp vết đứt gãy xương liền nhanh hơn.
- Trứng, cà rốt, các loại hải sản như tôm, cua, cá,… và các loại hạt như hạt hướng dương, hạt điều,… là những thực phẩm giàu kẽm, thúc đẩy sự hoạt động của vitamin D có trong cơ thể, từ đó, cải thiện khả năng chuyển hóa canxi vào xương khớp, hỗ trợ phục hồi phần xương bánh chè bị vỡ hiệu quả.
- Bông cải xanh chứa lượng lớn canxi, chất xơ và chất chống oxy hóa, giúp đẩy nhanh quá trình chữa lành phần xương bánh chè bị vỡ, đồng thời cũng góp phần giảm viêm, giảm sưng đau rõ rệt,…
2.3. Khi nào nên giảm cường độ tập phục hồi chức năng vỡ xương bánh chè?
Khi vận động khớp gối, nếu khớp gối sưng nề nhiều, bạn nên giảm cường độ tập và thực hiện chườm lạnh khớp gối nhằm làm dịu cơn đau hiệu quả.
Trên đây là một số bài tập và lộ trình phục hồi chức năng vỡ xương bánh chè đơn giản, hiệu quả và có thể thực hiện tại nhà. Tuy nhiên, tùy từng cơ địa và tình trạng bệnh của mỗi người, lộ trình phục hồi chức năng có thể khác nhau. Do đó, để phục hồi chức năng vỡ xương bánh chè nhanh chóng với phác đồ điều trị cá nhân hóa, hãy liên hệ ngay với Myrehab Matsuoka để đặt lịch hẹn và thăm khám kịp thời nhé!
MYREHAB MATSUOKA – Trung tâm phục hồi chức năng hợp tác Việt Nam – Nhật Bản
- Hotline: 1900 3181
- Website: https://myrehab-matsuoka.com/
- Facebook: https://www.facebook.com/myrehab.official
- Địa chỉ: Tầng 2 Tòa nhà CONINCO, số 4 Tôn Thất Tùng, Đống Đa, Hà Nội