Việc phân loại vẹo cột sống đóng vai trò quan trọng trong chẩn đoán và điều trị, bởi các kiểu vẹo cột sống không chỉ ảnh hưởng đến tư thế mà còn tác động mạnh đến chất lượng sống của người bệnh. Khi được xác định đúng loại và nguyên nhân, bác sĩ sẽ xây dựng được phác đồ phù hợp cho từng độ tuổi, giúp kiểm soát và cải thiện bệnh hiệu quả hơn.
1. Tổng quan về cong vẹo cột sống
Cong vẹo cột sống là tình trạng cột sống bị lệch khỏi đường cong sinh lý bình thường. Khi mắc bệnh, người bệnh có thể gặp nhiều vấn đề vận động tùy thuộc vị trí và mức độ cong vẹo của cột sống. Chính vì vậy, việc phân loại bệnh theo nguyên nhân và độ tuổi là bước đầu quan trọng trong lộ trình điều trị phù hợp, giúp bác sĩ lựa chọn phương pháp hiệu quả và hạn chế tổn thương thứ phát.
Theo Hội Thấp khớp học Việt Nam, bệnh lý này là kết quả của sự mất cân bằng trong phát triển hoặc tổn thương cấu trúc của hệ cơ – xương – thần kinh. Nguyên nhân được phân loại thành bẩm sinh, mắc phải và thứ phát sau khi gặp các yếu tố ngoại sinh tác động. Ngoài ra, một số trường hợp không xác định được nguyên nhân rõ ràng, gọi là cong vẹo cột sống vô căn, chiếm tỷ lệ cao ở tuổi vị thành niên.
Tình trạng cong vẹo cột sống
2. Các loại cong vẹo cột sống thường gặp
Dưới đây là các loại cong vẹo cột sống phổ biến, thường gặp ở cả trẻ em và người lớn, bao gồm:
2.1. Cong vẹo cột sống bẩm sinh
Bệnh cong vẹo cột sống bẩm sinh được hình thành từ trong bào thai do rối loạn phát triển cột sống. Đối với thể cong vẹo bẩm sinh, trẻ có thể trong tình trạng bị thiếu hoặc hợp nhất bất thường các đốt sống. Dạng cong vẹo này cần được phát hiện sớm để ngăn ngừa tiến triển nặng, thậm chí cần phải tiến hành phẫu thuật sớm nếu mức độ biến dạng trở nên nghiêm trọng.
2.2. Cong vẹo cột sống vô căn (Idiopathic)
Thể cong vẹo này thường gặp nhất ở lứa tuổi tiền dậy thì và dậy thì, đặc biệt là nữ giới. Nó chiếm đến hơn 80% tổng số ca mắc bệnh, không xác định nguyên nhân cụ thể nhưng có thể phát hiện sớm thông qua khám sàng lọc cơ bản. Thể này thường tồn tại dưới dạng cong vẹo cột sống hình chữ S hoặc cong vẹo cột sống hình chữ C và tiến triển nhanh chóng nếu không được điều trị kịp thời.
2.3. Cong vẹo cột sống do tư thế (Cơ năng)
Vẹo cột sống do tư thế sẽ không gây ra tổn thương cấu trúc cột sống mà liên quan tư thế sai do thói quen sinh hoạt hàng ngày. Đặc biệt, trẻ em là đối tượng dễ mắc thể cong vẹo này nhất bởi những nguyên nhân phổ biến như: Ngồi sai tư thế, mang cặp lệch vai, bàn ghế không phù hợp,… Tuy nhiên, nếu phát hiện sớm, sau quá trình tập luyện, điều chỉnh tư thế, cột sống sẽ phục hồi hoàn toàn và trở lại trạng thái bình thường.
Cong vẹo cột sống do sai tư thế
2.4. Cong vẹo cột sống do bệnh lý
Cong vẹo cột sống thứ phát thường là di chứng của một số bệnh lý thần kinh cơ như: Bại não, loạn dưỡng cơ, rối loạn mô liên kết,… Trong trường hợp sức cơ yếu và khả năng điều chỉnh kém, bệnh thường diễn tiến nặng và dễ gây ra những biến chứng nguy hiểm. Với loại cong vẹo do bệnh lý, để điều trị, người bệnh cần kết hợp phục hồi chức năng, sử dụng thuốc và chăm sóc lâu dài.
2.5. Cong vẹo cột sống thứ phát sau chấn thương hoặc phẫu thuật
Thể cong vẹo cột sống thứ phát sau chấn thương hoặc phẫu thuật này thường xuất hiện ở người lớn tuổi (người trưởng thành và người già). Nó không chỉ gây ảnh hưởng lớn đến sinh hoạt mà còn tác động rõ rệt đến chất lượng sống của người bệnh.
Nguyên nhân là bởi sau chấn thương cột sống hoặc phẫu thuật không phục hồi đúng trục. Để điều trị dạng cong vẹo này, người bệnh cần được can thiệp cá thể hóa, kết hợp phục hồi chức năng chuyên sâu, nhằm ngăn ngừa biến chứng bệnh lý và nâng cao hiệu quả điều trị lâu dài.
3. Những dạng đường cong vẹo cột sống phổ biến hiện nay
Trong lâm sàng, vẹo cột sống được phân loại dựa trên hình dạng và hướng cong khi quan sát từ phía sau cơ thể. Dưới đây là bốn dạng cong vẹo phổ biến, bao gồm: C xuôi, C ngược, S xuôi và S ngược, cụ thể như sau:
3.1. Vẹo hình chữ C xuôi
Dạng vẹo chữ C xuôi là cong đơn với đỉnh vẹo lệch sang phải, thường gặp nhất ở vùng cột sống ngực. Ở những trường hợp này, cột sống cong lồi về bên phải, khiến vai phải nhô cao, bả vai lệch và có thể xuất hiện gù kèm theo. Ngược lại, vẹo chữ C ngược cũng là cong đơn nhưng có đỉnh cong lệch về bên trái, thường xuất hiện ở vùng thắt lưng. Chính vì vậy, người bệnh có thể bị lệch hông trái, bất đối xứng giữa hai bên thân mình và mất cân bằng trục cơ thể.
Vẹo cột sống hình chữ C xuôi
3.2. Vẹo hình chữ C ngược
Ngược lại, vẹo chữ C ngược cũng là cong đơn nhưng lồi về bên trái, thường gặp ở vùng thắt lưng với đỉnh vẹo lệch trái. Hình thái bên ngoài dễ nhận thấy dạng cong này là lệch hông trái, thân mình nghiêng trái và mất cân đối tư thế khi đứng hoặc di chuyển.
3.3. Vẹo hình chữ S xuôi
Vẹo chữ S xuôi là dạng cong kép thường gặp, trong đó đoạn cong ngực lệch phải và đoạn cong thắt lưng lệch trái, tạo nên hình chữ S khi nhìn từ phía sau. Dạng này khiến sự mất cân đối xảy ra ở cả thân trên và thân dưới, dẫn đến lệch vai, lệch hông và mất đối xứng toàn thân rõ rệt. Nếu không được can thiệp đúng cách, dạng cong này dễ tiến triển và ảnh hưởng lớn đến hình thái lồng ngực, chức năng hô hấp cũng như dáng đi.
3.4. Vẹo hình chữ S ngược
Vẹo chữ S ngược là dạng cong kép ngược chiều so với S xuôi, với đoạn cong ngực lệch trái và đoạn cong thắt lưng lệch phải. Dù ít gặp hơn nhưng mức độ ảnh hưởng cũng không kém phần nghiêm trọng. Người bệnh có thể bị lệch vai trái, hông phải nhô cao và dễ gặp rối loạn tư thế khi đứng hoặc vận động.
4. So sánh đặc điểm cong vẹo cột sống theo từng độ tuổi
Khi nắm rõ đặc điểm của cong vẹo cột sống theo từng nhóm tuổi sẽ giúp việc can thiệp đúng trở nên dễ dàng và hiệu quả hơn. Để tìm hiểu nội dung này, hãy tham khảo bảng so sánh sau:
| Độ tuổi | Đặc điểm bệnh lý |
| Trẻ em |
|
| Người trưởng thành |
|
| Người cao tuổi |
|
5. Vai trò của chẩn đoán và phân loại chính xác
Việc chẩn đoán và phân loại chính xác sẽ mang lại nhiều lợi ích tuyệt vời cho người mắc bệnh cong vẹo cột sống, chẳng hạn như:
- Giúp xác định nguyên nhân gây ra bệnh lý: Bao gồm yếu tố bẩm sinh, tư thế, bệnh lý, sau phẫu thuật, sau chấn thương,…
- Hỗ trợ xây dựng phác đồ điều trị cá nhân hóa: Mỗi thể cong vẹo cột sống cần có cách tiếp cận và kỹ thuật phục hồi riêng biệt, mang tính cá nhân hóa cho từng đối tượng điều trị.
- Tránh điều trị sai hướng hoặc bỏ sót bệnh lý nền: Phân loại sai có thể dẫn đến can thiệp không cần thiết hoặc làm bệnh tiến triển nặng hơn.
- Tối ưu hóa phối hợp đa chuyên khoa: Bao gồm phục hồi chức năng, chỉnh hình, nội thần kinh và ngoại khoa khi cần thiết.
6. Gợi ý hướng xử lý theo từng phân loại vẹo cột sống
Để tối ưu hiệu quả điều trị, mỗi đối tượng người bệnh cần có phương pháp tiếp cận riêng biệt dựa trên đặc điểm tuổi và nguyên nhân bệnh, cụ thể là:
6.1. Đối với trẻ em
Do đặc điểm cấu tạo xương ở trẻ còn mềm dẻo nên việc can thiệp sớm là điều vô cùng cần thiết, giúp định hình lại cấu trúc cột sống hiệu quả. Khi bị cong vẹo cột sống, phụ huynh nên đưa trẻ đến thăm khám định kỳ tại chuyên khoa chỉnh hình hoặc phục hồi chức năng để được tư vấn và điều trị trong thời gian sớm nhất.
Ngoài ra, việc điều chỉnh cong vẹo cột sống tuổi học sinh cần được thực hiện ngay từ tư thế khi ngồi, tập luyện vật lý trị liệu và duy trì thói quen vận động đúng cách. Nhằm giảm lực tác động bất đối xứng lên cột sống trong giai đoạn phát triển, đồng thời, hỗ trợ cải thiện độ linh hoạt, sức mạnh cơ và cân bằng cơ thể.
6.2. Người lớn
Ở nhóm tuổi này, việc điều trị cần phải tuân thủ theo kế hoạch, kết hợp giữa các bài tập phục hồi chức năng, kiểm soát bệnh nền và tăng cường sức cơ. Đặc biệt, nếu bệnh lý tiến triển nhanh chóng, người bệnh có thể cần dùng đai hỗ trợ hoặc chỉnh hình để hỗ trợ.
6.3. Người cao tuổi
Thoái hóa đĩa đệm, loãng xương và yếu cơ là những nguyên nhân chính gây ra vẹo cột sống ở nhóm tuổi này. Đối với những bệnh nhân trong độ tuổi này, việc điều trị chủ yếu sẽ thông qua cải thiện triệu chứng bằng phương pháp vật lý trị liệu, tăng cường vận động nhẹ nhàng và kiểm soát loãng xương.
Ngoài ra, người bệnh cũng cần chú trọng đến các yếu tố ngoại cảnh khác như: Chế độ dinh dưỡng, kiểm soát đau và phòng ngừa té ngã. Trong trường hợp biến dạng nặng, bệnh nhân có thể cần can thiệp ngoại khoa nếu có chỉ định của bác sĩ chuyên môn.
Khách hàng điều trị vẹo cột sống theo phương pháp schroth tại Myrehab Matsuoka
Việc nhận diện đúng các loại cong vẹo cột sống là yếu tố đóng vai trò quan trọng trong việc quyết định trong định hướng và phác đồ điều trị. Điều này không những giúp cải thiện khả năng vận động và phòng ngừa biến chứng về lâu dài cho bệnh nhân. Hãy khám sớm tại các trung tâm chuyên sâu như Myrehab Matsuoka – Địa chỉ phục hồi chức năng uy tín hàng đầu hiện nay để được thăm khám và lượng giá toàn diện về tình trạng cột sống.
MYREHAB MATSUOKA – Trung tâm phục hồi chức năng hợp tác Việt Nam – Nhật Bản
- Hotline: 1900 3181
- Website: https://myrehab-matsuoka.com
- Facebook: https://www.facebook.com/myrehab.official
- Địa chỉ: Tầng 2 Tòa nhà CONINCO, số 4 Tôn Thất Tùng, Phường Kim Liên, Hà Nội
