Say nắng và đột quỵ là hai tình trạng nguy hiểm thường gặp trong mùa hè, dễ gây nhầm lẫn do có nhiều triệu chứng tương đồng. Nếu không phân biệt chính xác, việc xử trí chậm trễ có thể dẫn đến hậu quả nặng nề. Ngược lại, nhận biết đúng sẽ giúp người bệnh được cấp cứu kịp thời và hạn chế tối đa sự xuất hiện của các biến chứng về sau.
1. Tại sao say nắng và đột quỵ dễ bị nhầm lẫn?
Say nắng và đột quỵ thường có nhiều triệu chứng khá giống nhau nên dễ khiến người bệnh hoặc người xung quanh nhầm lẫn. Cả hai tình trạng đều có thể gây chóng mặt, nhức đầu, buồn nôn, mệt mỏi hoặc mất ý thức tạm thời. Đặc biệt, ở giai đoạn đầu, người bệnh có biểu hiện lú lẫn, mất tập trung và khó vận động, khiến việc phân biệt trở nên khó khăn nếu không có kiến thức y tế.
Tuy nhiên, bản chất hai tình trạng này lại hoàn toàn khác nhau. Say nắng là phản ứng cấp tính của cơ thể khi tiếp xúc lâu với nhiệt độ cao, dẫn đến rối loạn điều hòa thân nhiệt. Trong khi đó, đột quỵ liên quan đến tắc nghẽn hoặc vỡ mạch máu não, làm gián đoạn tuần hoàn não.
Say nắng và đột quỵ có triệu chứng gần giống nhau
(Nguồn: VOV)
2. Say nắng (Heatstroke nhẹ) – Nguyên nhân, triệu chứng điển hình, mức độ nguy hiểm
Say nắng là tình trạng phổ biến, thường xuất hiện khi tiếp xúc với nắng nóng quá lâu, khiến cho cơ thể mất nước và nhiệt độ tăng lên đột ngột. Dưới đây là một số thông tin cơ bản về tình trạng này:
2.1. Nguyên nhân
Say nắng thường xảy ra khi cơ thể phải tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng gay gắt trong thời gian dài, đặc biệt là giữa trưa hè. Khi đó, nhiệt độ môi trường cao kết hợp với việc mất nước và muối khoáng qua mồ hôi khiến cơ thể mất khả năng điều hòa nhiệt. Ngoài ra, những người vận động mạnh ngoài trời, mặc quần áo dày hoặc không che chắn da cũng dễ gặp phải tình trạng này.
2.2. Triệu chứng điển hình
Người bị say nắng thường xuất hiện các dấu hiệu như mệt mỏi, chóng mặt, nhức đầu và hoa mắt. Một số trường hợp có thể buồn nôn, da đỏ bừng, khát nước nhiều hoặc thở gấp. Nếu không được nghỉ ngơi kịp thời, bệnh nhân có thể rơi vào trạng thái lơ mơ, khó tập trung và dễ mất ý thức thoáng qua. Các triệu chứng này thường tiến triển nhanh nếu tiếp tục ở trong môi trường nắng nóng.
Người bị say nắng thường cảm thấy mệt mỏi, khó thở
(Nguồn: Báo Sức khoẻ đời sống)
2.3. Mức độ nguy hiểm
Say nắng ở mức độ nhẹ có thể được cải thiện khi người bệnh được đưa vào nơi thoáng mát, bù nước và nghỉ ngơi đầy đủ. Tuy nhiên, nếu chủ quan bỏ qua các dấu hiệu cảnh báo, tình trạng có thể tiến triển thành sốc nhiệt hoặc thậm chí đột quỵ do nắng. Đây là biến chứng nguy hiểm, có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ thần kinh, tim mạch và đe dọa tính mạng của người bệnh.
3. Đột quỵ (Stroke) – Cơ chế, dấu hiệu nhận biết nhanh (FAST), hậu quả nếu chậm cấp cứu
Sau đây là cơ chế, dấu hiệu nhận biết nhanh và những hậu quả nguy hiểm do đột quỵ gây ra, cụ thể là:
3.1. Cơ chế
Đột quỵ xảy ra khi dòng máu lên não bị gián đoạn, khiến các tế bào thần kinh thiếu oxy và dưỡng chất. Có hai dạng chính là nhồi máu não do tắc mạch và xuất huyết não do vỡ mạch máu. Trong cả hai trường hợp, tổn thương não diễn ra rất nhanh, chỉ trong vài phút, và có thể gây ra những khiếm khuyết nặng nề về vận động, cảm giác hoặc ý thức.
3.2. Dấu hiệu nhận biết nhanh (FAST)
Để nhận biết nhanh các dấu hiệu cảnh báo của bệnh đột quỵ, phương pháp thường được áp dụng rộng rãi hiện nay là FAST. Đây là quy tắc đơn giản, dễ nhớ, giúp cả nhân viên y tế lẫn người dân phát hiện sớm tình trạng nguy hiểm. FAST bao gồm bốn yếu tố: F (Face – mặt xệ một bên), A (Arms – yếu hoặc liệt tay), S (Speech – nói khó, nói ngọng), T (Time – thời gian cấp cứu khẩn cấp).
Quy tắc FAST giúp nhận biết sớm bệnh đột quỵ
3.3. Hậu quả nếu cấp cứu chậm
Nếu không được can thiệp sớm, vùng não bị tổn thương có thể lan rộng, dẫn đến bại liệt vĩnh viễn, mất khả năng giao tiếp hoặc suy giảm trí nhớ nghiêm trọng. Thậm chí, nhiều bệnh nhân có nguy cơ tử vong do biến chứng tim mạch, hô hấp hoặc phù não. Chính vì vậy, việc phân biệt đột quỵ với các tình trạng khác và xử trí cấp cứu ngay lập tức là yếu tố then chốt quyết định tiên lượng bệnh.
4. Điểm khác biệt chính giữa say nắng và đột quỵ
Dưới đây là bảng so sánh nguyên nhân, triệu chứng, tốc độ tiến triển và cách xử trí ban đầu của say nắng và đột quỵ, cụ thể là:
| Tiêu chí | Say nắng (Heatstroke) | Đột quỵ (Stroke) |
| Nguyên nhân | Tiếp xúc lâu trong môi trường nóng, ẩm, dưới ánh nắng gắt khiến cơ thể không điều hòa được nhiệt độ. | Tắc nghẽn hoặc vỡ mạch máu não, gây gián đoạn lưu lượng máu nuôi não. |
| Triệu chứng | Da nóng đỏ, khát nước, đau đầu, chóng mặt, mệt mỏi, nhịp tim nhanh, buồn nôn, ngất xỉu… | Méo miệng, yếu hoặc liệt tay chân một bên, nói ngọng, rối loạn ý thức, mất thăng bằng… |
| Tốc độ tiến triển | Diễn biến nhanh trong vài phút đến vài giờ nếu không được làm mát và nghỉ ngơi kịp thời. | Khởi phát đột ngột, tiến triển trong vài phút; có thể để lại di chứng lâu dài. |
| Cách xử trí ban đầu | Đưa người bệnh vào nơi thoáng mát, cởi bỏ bớt quần áo, làm mát bằng nước mát, cho uống nước từ từ. | Gọi cấp cứu ngay lập tức, để bệnh nhân nằm nghiêng an toàn, không tự ý cho uống hay di chuyển mạnh. |
5. Cách xử trí say nắng và phòng ngừa đột quỵ trong mùa nóng
Để đảm bảo sức khoẻ và sự an toàn của bệnh nhân, dưới đây là những gợi ý xử lý và cách phòng ngừa đột quỵ đơn giản trong những ngày nắng nóng:
5.1. Cách xử trí
5.1.1. Say nắng
Khi gặp tình trạng say nắng, việc sơ cứu đúng cách có ý nghĩa quyết định trong bảo toàn sức khỏe người bệnh, do đó, chúng ta cần:
- Di chuyển bệnh nhân ra khỏi các khu vực nắng nóng: Ngay lập tức đưa người bệnh đến khu vực râm mát, thoáng khí. Tránh để bệnh nhân tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng hoặc môi trường nóng.
- Hạ nhiệt cơ thể cho người bệnh: Nới lỏng quần áo và dùng khăn ẩm lau toàn thân, đặc biệt là vùng trán, nách… hoặc dùng quạt để giảm thân nhiệt của bệnh nhân.
- Bổ sung nước: Cho người bệnh uống nước mát từ từ từng ngụm nhỏ nếu còn tỉnh táo.
- Theo dõi sự thay đổi của bệnh nhân: Nếu có những dấu hiệu như co giật, khó thở, bất tỉnh… cần gọi cấp cứu hoặc đưa người bệnh đến ngay các cơ sở y tế gần nhất để được thăm khám và điều trị kịp thời.
5.1.2. Đột quỵ
Khi bệnh nhân xuất hiện các triệu chứng điển hình của đột quỵ, chúng ta cần thực hiện theo các bước sau:
- Gọi cấp cứu ngay lập tức: Đừng chần chừ mà bỏ qua khoảng “thời gian vàng” điều trị đột quỵ (Chỉ từ 3–6 giờ kể từ khi khởi phát).
- Giữ bệnh nhân an toàn và yên tĩnh: Cho nằm ngửa, đầu hơi nâng cao khoảng 30 độ, tránh di chuyển nếu có nguy cơ chấn thương.
- Theo dõi liên tục các dấu hiệu của bệnh nhân: Kiểm tra nhịp thở, mạch, ý thức. Nếu bệnh nhân nôn hoặc khó thở, đặt bệnh nhân nghiêng sang một bên để đảm bảo đường thở thông thoáng.
- Không tự ý dùng thuốc: Không cho uống thuốc hạ huyết áp, thuốc đông máu hay bất kỳ thuốc nào trước khi có chỉ định y tế.
- Ghi nhận thời gian và triệu chứng: Thông báo chính xác cho nhân viên y tế về thời điểm khởi phát triệu chứng và những dấu hiệu quan sát được (liệt nửa người, méo miệng, khó nói, mất thăng bằng).
5.2. Dự phòng (lưu ý quan trọng) trong say nắng và đột quỵ
Trong những ngày hè, nguy cơ đột quỵ tăng cao do ảnh hưởng từ nhiệt độ khắc nghiệt. Vì vậy, việc áp dụng các biện pháp phòng ngừa sau đây là hết sức quan trọng:
- Uống đủ nước trong ngày, tăng cường bổ sung hoa quả tươi và tránh sử dụng rượu bia, chất kích thích.
- Hạn chế vận động hoặc làm việc ngoài trời vào khung giờ nắng gắt, đặc biệt từ 10 giờ sáng đến 4 giờ chiều.
- Trang bị quần áo rộng, thoáng mát, đội mũ rộng vành hoặc sử dụng ô khi đi dưới nắng.
- Người có bệnh nền tim mạch, tăng huyết áp nên tái khám định kỳ, tuân thủ đúng chỉ định điều trị của bác sĩ.
- Khi thấy xuất hiện dấu hiệu bất thường như chóng mặt, khó nói, yếu liệt tay chân cần gọi cấp cứu ngay để xử trí kịp thời.
6. Kết luận
Việc biết cách phân biệt say nắng và đột quỵ là điều quan trọng trong việc cứu sống, xử trí chính xác và giảm thiểu biến chứng nguy hiểm cho người bệnh. Trong khi say nắng có thể cải thiện khi biết sơ cứu đúng cách thì đột quỵ chỉ an toàn nếu được cấp cứu kịp thời. Chính vì vậy, hiểu đúng, hành động sớm và phòng ngừa chủ động chính là chìa khóa vàng và giải pháp hữu hiệu để bảo vệ sức khỏe của bạn và những người thân trong mùa hè nắng nóng.
MYREHAB MATSUOKA – Trung tâm phục hồi chức năng hợp tác Việt Nam – Nhật Bản
- Hotline: 1900 3181
- Website: https://myrehab-matsuoka.com
- Facebook: https://www.facebook.com/myrehab.official
- Địa chỉ: Tầng 2 Tòa nhà CONINCO, số 4 Tôn Thất Tùng, Phường Kim Liên, Hà Nội
