“Bàn chân bẹt có di truyền không?” là câu hỏi mà các bác sĩ chuyên khoa xương khớp nhận được khá thường xuyên trong thời gian gần đây. Hiện nay, số trẻ được phát hiện sớm tình trạng bàn chân bẹt nhưng lại chưa xác định rõ nguyên nhân của bệnh là rất lớn. Do đó, việc tìm hiểu vai trò của yếu tố di truyền là bước vô cùng quan trọng, giúp hỗ trợ tốt hơn trong phòng ngừa và điều trị bệnh hiệu quả.
1. Bàn chân bẹt là gì?
Bàn chân bẹt là tình trạng vòm bàn chân không hình thành hoặc bị sụp xuống, khiến lòng bàn chân gần như tiếp xúc hoàn toàn với mặt đất. Đây là vấn đề có thể gặp ở cả trẻ em lẫn người trưởng thành và được chia thành nhiều mức độ khác nhau, từ nhẹ đến nặng, tùy thuộc vào hình thái của vòm bàn chân.
Trong đó, bàn chân bẹt thường được phân loại thành hai nhóm chính: bàn chân bẹt mềm và bàn chân bẹt cứng. Việc phân loại đóng vai trò quan trọng vì giúp xác định hướng điều trị phù hợp, từ các biện pháp hỗ trợ đơn giản đến can thiệp chuyên sâu, qua đó bệnh nhân nhận được phác đồ điều chỉnh hiệu quả hơn.
Nguyên nhân gây bàn chân bẹt cũng được chia thành hai nhóm chính: Bẩm sinh và mắc phải. Trường hợp bẩm sinh thường có liên quan đến yếu tố di truyền hoặc cấu trúc bàn chân phát triển bất thường ngay từ nhỏ. Ngược lại, bàn chân bẹt mắc phải thường xuất phát từ thói quen sinh hoạt không đúng, chấn thương hoặc các bệnh lý liên quan đến hệ xương khớp.
2. Bàn chân bẹt có di truyền không?
Để giải đáp thắc mắc “bàn chân bẹt có di truyền” không, chúng ta cần xem xét đến các bằng chứng y học về mối liên hệ giữa khả năng và nguy cơ di truyền, cụ thể như sau:
2.1. Khả năng di truyền
Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng nguyên nhân bàn chân bẹt ở trẻ di truyền là khá rõ ràng, đặc biệt trong các trường hợp bàn chân bẹt cứng hoặc có kèm dị tật xương. Điều này có nghĩa là nếu trong gia đình có cha mẹ hoặc người thân từng mắc bàn chân bẹt, thì con cái cũng có nguy cơ cao gặp tình trạng tương tự.
Tuy nhiên, ngoài yếu tố gen di truyền, thói quen vận động và kiểu dáng giày dép cũng đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành bàn chân bẹt. Những yếu tố này có thể tác động trực tiếp đến quá trình hình thành và phát triển cấu trúc bàn chân, đặc biệt trong giai đoạn trẻ đang tăng trưởng mạnh về hệ xương.
Yếu tố di truyền đóng vai trò quan trọng trong bệnh học
2.2. Cả bố và mẹ bị bàn chân bẹt thì nguy cơ di truyền sang con có cao không?
Trong trường hợp cả bố và mẹ đều có biểu hiện bàn chân bẹt thì nguy cơ bàn chân bẹt trong gia đình di truyền sang con sẽ tăng lên đáng kể. Trẻ sinh ra trong các gia đình có tiền sử bàn chân bẹt thường sớm bộc lộ những dấu hiệu như: Vòm chân phẳng, dáng đi lệch trục, hay mỏi chân khi vận động,…
Chính vì vậy, đối với trường hợp này, phụ huynh nên đưa trẻ đến gặp bác sĩ chuyên khoa để thăm khám bằng máy móc chuyên dụng, nhằm tầm soát và đánh giá chính xác hình thái vòm chân. Điều này sẽ giúp trẻ có lộ trình can thiệp sớm, đúng thời điểm, giảm thiểu tối đa những biến chứng về sau và hỗ trợ trẻ có sự phát triển ổn định về mặt vận động.
Tầm soát hình thái bàn chân để sớm phát hiện bệnh lý
3. Các yếu tố khác gây ra bàn chân bẹt ở trẻ
Bên cạnh di truyền, bàn chân bẹt còn chịu tác động mạnh mẽ từ nhiều yếu tố khác, chẳng hạn như:
3.1. Yếu tố môi trường
Việc mang giày dép không đúng kích thước hoặc thiếu hỗ trợ vòm chân lâu ngày cũng có thể khiến vòm bàn chân của trẻ bị sụp xuống, làm gia tăng nguy cơ bàn chân bẹt. Bên cạnh đó, tình trạng thừa cân hoặc béo phì cũng là một trong những nguyên nhân phổ biến gây ra tình trạng này. Bởi trọng lượng cơ thể quá lớn sẽ tạo áp lực liên tục lên bàn chân, khiến cấu trúc vòm dễ bị biến dạng.
Trên thực tế, chấn thương trong quá trình vận động hoặc các vấn đề về cột sống như vẹo cột sống cũng có thể làm thay đổi sự phân bố lực khi cơ thể di chuyển. Chính sự thay đổi này khiến bàn chân phải gánh chịu áp lực bất thường, từ đó, làm tăng nguy cơ hình thành bàn chân bẹt theo thời gian nếu không được phát hiện và can thiệp sớm.
3.2. Thói quen sinh hoạt
Thói quen sinh hoạt hằng ngày cũng là một trong những yếu tố ảnh hưởng đáng kể đến sức khỏe bàn chân. Cụ thể, việc đứng quá lâu hoặc đi bộ nhiều trên bề mặt cứng sẽ làm tăng áp lực lên hệ xương khớp, từ đó dễ gây ra biến dạng bàn chân.
Không chỉ vậy, tình trạng ít vận động hoặc tập luyện không đúng cách còn khiến các nhóm cơ nâng đỡ vòm bàn chân trở nên suy yếu. Khi những yếu tố này cùng tồn tại và tác động lẫn nhau, nguy cơ làm tình trạng bàn chân bẹt trở nên nghiêm trọng hơn là rất cao. Chính vì vậy, việc duy trì môi trường sống hợp lý và lối sống khoa học là điều cần đặc biệt chú ý.
4. Làm sao phụ huynh phát hiện bàn chân bẹt ở trẻ?
Một trong những cách đơn giản nhất để phụ huynh tự phát hiện tình trạng bàn chân bẹt ở trẻ là kiểm tra dấu chân ướt. Khi trẻ đặt bàn chân ướt lên mặt phẳng, nếu dấu in gần như toàn bộ bề mặt bàn chân thì có thể nghi ngờ trẻ mắc bàn chân bẹt. Mặc dù dễ thực hiện tại nhà, nhưng phương pháp này chỉ mang tính tham khảo và không thể thay thế cho việc chẩn đoán y khoa.
Để có kết quả chính xác hơn, phụ huynh nên đưa trẻ đến cơ sở y tế để thực hiện các kỹ thuật chuyên sâu. Cụ thể, hệ thống DIERS có khả năng đánh giá toàn diện vòm bàn chân đồng thời phân tích cả hình thái cột sống, giúp xác định mức độ ảnh hưởng đến tư thế vận động. Bên cạnh đó, chụp X-quang cũng thường được chỉ định để đo góc Meary; nếu góc ≤ -4°, khả năng cao trẻ đã bị bàn chân bẹt.
Trong trường hợp trẻ xuất hiện đau nhức, mỏi chân hoặc hạn chế vận động, việc thăm khám bác sĩ là hết sức cần thiết. Bởi lẽ, bàn chân bẹt không chỉ gây khó chịu, mệt mỏi trong sinh hoạt hàng ngày mà còn tiềm ẩn nguy cơ ảnh hưởng lâu dài đến hệ vận động. Đặc biệt, nếu được phát hiện và can thiệp sớm ở trẻ em, bác sĩ có thể điều chỉnh kịp thời sự phát triển xương, từ đó hạn chế tối đa biến chứng về sau.
Trẻ cần được thăm khám sớm nếu như có ảnh hưởng tới các chức năng vận động
5. Cách quản lý và phòng ngừa bàn chân bẹt ở trẻ
Để quản lý và phòng ngừa bàn chân bẹt hiệu quả cho trẻ, phụ huynh cần chú ý đến các yếu tố sau:
- Theo dõi sớm cho trẻ: Khi gia đình có tiền sử bàn chân bẹt, việc thăm khám định kỳ bởi các bác sĩ chỉnh hình nhi khoa hoặc chuyên gia phục hồi chức năng giúp phát hiện bất thường từ giai đoạn đầu.
- Lựa chọn giày phù hợp: Giày cần hỗ trợ vòm bàn chân, có đệm lót chắc chắn nhằm giảm áp lực khi di chuyển.
- Duy trì cân nặng hợp lý: Tránh tình trạng thừa cân, giảm gánh nặng cho bàn chân và hạn chế nguy cơ biến chứng.
- Luyện tập tăng cường cơ nâng vòm: Thực hiện các bài tập chuyên biệt giúp ổn định dáng đi và cải thiện chức năng bàn chân.
- Điều trị y khoa hoặc phẫu thuật khi cần thiết: Với những trường hợp nặng, bác sĩ có thể chỉ định can thiệp nhằm giảm đau và chỉnh hình.
- Đến các cơ sở y tế uy tín khi trẻ có dấu hiệu bàn chân bẹt để được bác sĩ chỉnh hình hoặc chuyên gia phục hồi chức năng thăm khám và điều trị trong thời gian sớm nhất.
Bàn chân bẹt là một bệnh lý có thể di truyền nếu trẻ mang gen bất lợi liên quan đến cấu trúc bàn chân. Tuy nhiên, nếu được tầm soát sớm, điều chỉnh lối sống phù hợp và can thiệp trị liệu đúng thời điểm, trẻ hoàn toàn có thể hạn chế sự phát triển của bệnh và duy trì hệ vận động khỏe mạnh trong suốt quá trình tăng trưởng.
MYREHAB MATSUOKA – Trung tâm phục hồi chức năng hợp tác Việt Nam – Nhật Bản
- Hotline: 1900 3181
- Website: myrehab-matsuoka.com
- Facebook: https://www.facebook.com/myrehab.official
- Địa chỉ: Tầng 2 Tòa nhà CONINCO, số 4 Tôn Thất Tùng, Phường Kim Liên, TP Hà Nội
#Banchanbet #Ditruyenbanchanbet #Trebibanchanbet #Nguyennhanbanchanbetditruyen #Xacsuatditruyenbanchanbet
