Vẹo cột sống là tình trạng cột sống bị cong lệch bất thường, không chỉ ảnh hưởng đến thẩm mỹ mà còn tác động tiêu cực đến sinh hoạt hằng ngày của người bệnh. Đáng lo ngại hơn, tình trạng này đang ngày càng phổ biến ở lứa tuổi học đường, trở thành nỗi quan tâm lớn của nhiều bậc phụ huynh.
1. Thực trạng cong vẹo cột sống học đường hiện nay
Vẹo cột sống được xem là loại biến dạng cột sống phổ biến trong độ tuổi học đường. Các nghiên cứu trên thế giới hiện nay đã chỉ ra, tỷ lệ mắc chứng bệnh này dao động từ 0,47 – 5,2% với hầu hết là chứng vẹo cột sống vô căn ở tuổi vị thành niên. Tỷ lệ nữ mắc bệnh cao hơn nam, ở mức từ 1,5:1 đến 3:1 và có xu hướng tăng rõ rệt theo độ tuổi.
Tại Việt Nam, theo Trung tâm Kiểm soát Bệnh tật Thành phố Hồ Chí Minh, kết quả báo cáo sức khỏe học đường 2019 – 2020 cho thấy có đến 2,62% trẻ bị cong vẹo cột sống trên địa bàn Thành phố. Riêng tại Gia Lai, báo cáo kiểm tra sức khỏe học đường tại 5 trường học trên địa bàn tỉnh năm 2023, đã phát hiện hơn một nửa học sinh có dấu hiệu cong cột sống.
Bài viết “Tỷ lệ trẻ vẹo cột sống vô căn tuổi vị thành niên và các yếu tố liên quan ở học sinh trung học phổ thông” trên Tạp chí Nghiên cứu Y học (2024) cũng đã chỉ ra: Tỷ lệ vẹo cột sống ở học sinh phổ thông là 7,4% tại 04 tỉnh/thành phố Hà Nội, Yên Bái, Hà Tĩnh và Cần Thơ.
Như vậy, có thể thấy, thực trạng cong vẹo cột sống ngày càng được xem là một bệnh phổ biến trong lứa tuổi học đường. Nếu không được điều trị sớm, bệnh có thể ảnh hưởng xấu tới sức khỏe và chất lượng cuộc sống của người bệnh. Một số biến chứng gây ra bởi cong vẹo cột sống có thể kể đến như: đau lưng, hạn chế vận động của hệ thống cơ xương, dị dạng thân hình,…
Thực trạng vẹo cột sống ngày càng phổ biến ở lứa tuổi học đường
(Nguồn: Regency Healthcare)
2. Nguyên nhân phổ biến dẫn đến vẹo cột sống tuổi học đường
2.1. Vẹo cột sống vô căn
Vẹo cột sống vô căn có nghĩa là nguyên nhân gây bệnh chưa được xác định rõ hoặc không liên quan đến bất kỳ hội chứng, dị tật bẩm sinh hay bệnh lý thần kinh – cơ nào cụ thể. Theo đó, khoảng 80% người mắc vẹo cột sống thuộc nhóm vô căn, tức là không thể tìm thấy yếu tố khởi phát rõ ràng.
Đây cũng là một trong những bất thường cột sống phổ biến nhất ở trẻ em. Trong đó, vẹo cột sống ở trẻ nhỏ (4 – 10 tuổi), chiếm khoảng 10 – 15% các trường hợp vẹo cột sống vô căn ở trẻ em. Đặc biệt, vẹo cột sống ở tuổi vị thành niên (11 – 18 tuổi) chiếm khoảng 90% tổng số ca vẹo cột sống vô căn ở trẻ em.
Nếu không được điều trị, các đường cong có thể gây biến chứng nghiêm trọng về tim – phổi. Đặc biệt, những đường cong từ 30 độ trở lên có xu hướng tiến triển nhanh và khoảng 95% bệnh nhân thuộc nhóm này phải can thiệp phẫu thuật.
2.2. Vẹo cột sống do thói quen sinh hoạt
Thói quen xấu trong sinh hoạt cũng là một trong những nguyên nhân phổ biến dẫn đến tình trạng cong vẹo cột sống tuổi học đường. Cụ thể, cong vẹo cột sống có thể phát sinh do sai lệch về tư thế ngồi (ngồi vẹo lưng sang bên trái hoặc phải, ngồi cong lưng, đầu cúi thấp,…) khi học tập, xem thiết bị điện tử. Bên cạnh đó thói quen đeo cặp sách quá nặng ở một bên vai, ít vận động thể dục thể thao cũng là nguyên nhân gây cong vẹo cột sống ở trẻ.
Ngoài ra, một số yếu tố từ môi trường bên ngoài cũng ảnh hưởng đến tư thế và thói quen sinh hoạt của trẻ. Chẳng hạn, môi trường học tập có ánh sáng kém hoặc bàn ghế không phù hợp với chiều cao có thể khiến trẻ ngồi sai tư thế trong thời gian dài dẫn đến cong vẹo cột sống.
Vẹo cột sống do ngồi học sai tư thế
(Nguồn: Shutterstock)
2.3. Vẹo cột sống do lao động từ sớm
Vẹo cột sống cũng có thể xảy ra do tình trạng lao động từ sớm ở trẻ. Các hoạt động như bê vác, cõng vật nặng hoặc phải làm việc trong tư thế gò bó trong một thời gian dài chính là một trong các nguyên nhân dẫn đến bất thường cột sống. Bởi lẽ, các hoạt động này gây ra sức ép lên cột sống, dễ dẫn đến tổn thương và làm cho tình trạng vẹo cột sống trở nên trầm trọng hơn nếu không được phát hiện sớm.
3. Dấu hiệu nhận biết sớm cong vẹo cột sống ở học sinh
Nhiều dấu hiệu ban đầu của cong vẹo cột sống thường không có biểu hiện rõ ràng, dễ bị bỏ qua hoặc nhầm với mệt mỏi khi học tập và vận động. Phụ huynh cần quan sát kỹ để phát hiện ra các biểu hiện sau:
- Hai vai của trẻ chênh nhau, không cân xứng, một bên vai bị nhô lên ở phía lồi của đường cong.
- Phần bả vai nổi rõ và bị kéo nhẹ lên trên.
- Một bên tay bị sát vào thân hơn tay kia.
- Phần hông bị lệch.
- Cột sống vùng thắt lưng bị ưỡn ra.
Ngoài ra, phụ huynh có thể để trẻ thực hiện một số bài test tại nhà để phát hiện sớm cong vẹo cột sống.
- Test cúi người về phía trước (Adam’s Test): Khi trẻ cúi người ra trước, nếu có vẹo, xương sườn ở bên lưng bị lồi sẽ nhô cao hơn, tạo thành một gồ nhỏ dễ nhìn thấy.
- Nghiêng người về hai bên: Khi trẻ nghiêng người sang hai bên, nếu thấy hai bên không cân xứng, điều đó có thể cho thấy cột sống đã bị lệch hoặc biến dạng.
Cột sống bị vẹo (trái) với phần vai hông bị lệch, cột sống cong
(Nguồn: Spine Info)
4. Các biện pháp phòng ngừa cong vẹo cột sống cho trẻ
Bên cạnh hiểu biết và phát hiện sớm những nguyên nhân, triệu chứng, phụ huynh cũng cần có các biện pháp cụ thể để phòng ngừa tình trạng cong vẹo cột sống ở trẻ. Trong đó, phụ huynh nên:
- Thăm khám thường xuyên: Gia đình nên chủ động đưa trẻ đi khám sức khỏe định kỳ, tầm soát cột sống thường xuyên để sớm phát hiện bệnh. Việc phát hiện sớm không chỉ giúp can thiệp kịp thời, hạn chế tiến triển nặng của bệnh.
- Duy trì tư thế đúng: Phụ huynh cần hướng dẫn trẻ tư thế đứng ngồi đúng và thường xuyên nhắc nhở trẻ điều chỉnh tư thế.
- Thay đổi môi trường học tập cho trẻ: Việc thay đổi không gian học tập đủ ánh sáng, bàn ghế phù hợp với chiều cao của trẻ cũng là một yếu tố quan trọng để phòng bệnh. Môi trường học tập phù hợp sẽ hỗ trợ ngăn ngừa hình thành thói quen xấu ở trẻ
- Vận động thường xuyên: Khuyến khích trẻ tham gia các hoạt động vận động, thể dục thể thao nhằm tăng cường sức mạnh cơ, xương, khớp, đặc biệt là cột sống.
>>> Xem thêm: Top 17+ bài tập chữa vẹo cột sống HIỆU QUẢ & DỄ DÀNG
Như vậy có thể thấy, cong vẹo cột sống là một tình trạng bệnh phổ biến ở lứa tuổi học đường. Phụ huynh cần có những hiểu biết cụ thể về nguyên nhân, triệu chứng cùng các cách thức phòng ngừa để bảo vệ cột sống của con được khỏe mạnh. Nếu phụ huynh đang tìm kiếm tư vấn cho tình trạng vẹo cột sống của trẻ, hãy đến ngay Myrehab Matsuoka để được đội ngũ chuyên gia kiểm tra và hỗ trợ, giúp phát hiện sớm và phòng ngừa hiệu quả cong vẹo cột sống học đường.
MYREHAB MATSUOKA – Trung tâm phục hồi chức năng hợp tác Việt Nam – Nhật Bản
- Hotline: 1900 3181
- Website: myrehab-matsuoka.com
- Facebook: https://www.facebook.com/myrehab.official
- Địa chỉ: Tầng 2 Tòa nhà CONINCO, số 4 Tôn Thất Tùng, phường Kim Liên, Hà Nội.
Nguồn:
[1] Konieczny, M. R., Senyurt, H., & Krauspe, R. (2013). Epidemiology of adolescent idiopathic scoliosis. Journal of children’s orthopaedics, 7(1), 03 – 09. https://doi.org/10.1007/s11832-012-0457-4
[2] Bồng Sơn và H.C.Đông (2023). Khám bệnh học đường, phát hiện nhiều trẻ bị cong, vẹo cột sống. Báo Tuổi Trẻ. https://tuoitre.vn/kham-benh-hoc-duong-phat-hien-nhieu-tre-bi-cong-veo-cot-song-20231212223636729.htm
[3] Đ. P. Khánh. (2021). Phòng ngừa cong vẹo cột sống trong trường học. Trung tâm Kiểm soát Bệnh tật TP. Hồ Chí Minh (HCDC).
https://hcdc.vn/phong-ngua-cong-veo-cot-song-trong-truong-hoc-f1d0909609b9b9db1b5ec0fcfb4e8ce4.html
[4] Hồng Khánh Sơn và cộng sự (2024). Tỷ lệ trẻ vẹo cột sống vô căn tuổi vị thành niên và các yếu tố liên quan ở học sinh trung học phổ thông. Tạp chí Nghiên cứu Y học, 179(6), 175-184.
