Khi xảy ra chấn thương đứt dây chằng chéo ở khớp gối, nhiều người bệnh thường nghĩ tới ngay phương án phẫu thuật. Tuy nhiên, trong nhiều trường hợp, điều trị bảo tồn đứt dây chằng chéo lại là một sự lựa chọn hiệu quả và phù hợp hơn cả.
1. Tìm hiểu về dây chằng chéo và chấn thương đứt dây chằng chéo
1.1. Dây chằng chéo
Dây chằng chéo trước và dây chằng chéo sau là hai bộ phận quan trọng nằm sâu trong khớp gối, giúp ổn định khớp và kiểm soát chuyển động xoay – trượt của xương đùi và xương chày. Do đó, khi dây chằng chéo bị tổn thương, khớp gối có thể mất ổn định, dẫn tới cảm giác “lỏng khớp” khi vận động.
1.2. Chấn thương đứt dây chằng chéo
Chấn thương đứt dây chằng chéo thường xảy ra khi có động tác xoay gối đột ngột, nghiêng khối lượng lớn hoặc va đập trực tiếp vùng gối. Khi bị đứt hoàn toàn hoặc bán phần, khớp gối không còn khả năng tự giữ vững khi chạy – bật – xoay, dẫn đến đau, sưng và vận động bị hạn chế. Trong những trường hợp tổn thương không được xử lý đúng hoặc khớp gối vẫn tiếp tục chịu tải lớn, hậu quả lâu dài có thể bao gồm thoái hóa khớp hoặc rách sụn chêm kèm theo.
Chấn thương dây chằng chéo gây biến dạng khớp gối
(Nguồn: Medlatec)
>>> Xem thêm: Nhận biết sớm chấn thương dây chằng chéo trước để tránh biến chứng
2. Tại sao dây chằng chéo dễ bị chấn thương?
Dây chằng chéo là bộ phận thường dễ bị tổn thương bởi nhiều yếu tố như:
- Khớp gối phải chịu lực xoay, uốn và tải trọng cao mỗi khi di chuyển hoặc tham gia thể thao.
- Làm việc hoặc vận động với khớp gối trong tư thế sai (ví dụ: xoay trên chân trụ) làm tăng nguy cơ đứt dây chằng chéo.
- Cơ xung quanh khớp gối yếu hoặc mất kiểm soát vận động khiến dây chằng phải chịu lực nhiều hơn, làm khả năng chịu đựng giảm.
Chính vì vậy, ngay cả hoạt động bình thường như thay đổi hướng khi chạy hoặc xoay khớp gối cũng có thể gây chấn thương đứt dây chằng chéo. Điều này khớp gối hay dây chằng chéo gối sẽ chịu nhiều tác động áp lực gây tổn thương và rách dây chằng.
3. Khi nào có thể điều trị bảo tồn thay vì phẫu thuật?
Việc lựa chọn điều trị bảo tồn đứt dây chằng chéo thay vì phẫu thuật phụ thuộc vào nhiều yếu tố và không phải trường hợp nào cũng phù hợp. Điều trị không phẫu thuật là lựa chọn hợp lý khi:
- Tổn thương chỉ là bán phần hoặc khớp gối ổn định, khớp gối lỏng thường xuyên.
- Người bệnh có lối sống hoặc công việc không yêu cầu vận động xoay – bật mạnh hoặc tham gia thể thao chuyên môn.
- Chỉ có tổn thương đơn thuần ở dây chằng chéo, không kèm rách sụn chêm ngoài lớn, lệch khớp hoặc gãy xương kèm.
Nghiên cứu của Robert de Jonge và cộng sự. (2024) cho thấy, không có bằng chứng chắc chắn phẫu thuật vượt trội so với điều trị bảo tồn, cho nên việc thực hiện phương pháp điều trị khác nhau sẽ phụ thuộc vào tình trạng bệnh và độ tuổi của bệnh nhân. Bên cạnh đó, người bệnh có thể tham khảo ý kiến của bác sĩ chuyên khoa về việc thực hiện kết hợp cả hai phương pháp nhằm khôi phục ổn định gối và phòng ngừa tổn thương lâu dài.
4. Các phương pháp điều trị bảo tồn phổ biến
4.1 Chườm lạnh và nghỉ ngơi
Trong giai đoạn đầu sau chấn thương dây chằng chéo, việc chườm lạnh, nâng cao gối và nghỉ ngơi giúp giảm sưng, giảm đau và hạn chế tổn thương thêm. Do đó, bệnh nhân nên nghỉ ngơi trong 24-72 giờ đầu tránh bất động khớp kéo dài, cũng như hạn chế tránh di chuyển nhiều hoặc xoay gối đột ngột.
4.2 Dùng thuốc
Thuốc kháng viêm không steroid (NSAIDs) và thuốc giảm đau được dùng để kiểm soát đau và viêm khớp gối trong giai đoạn đầu. Tuy nhiên, Chống chỉ định tuyệt đối sử dụng NSAID đối với một số bệnh nhân có tình trạng bệnh nền như hen phế quản, tiền sử bệnh viêm loét dạ dày, suy gan và các bệnh liên quan đến tim mạch
4.3 Vật lý trị liệu
Vật lý trị liệu là nhân tố then chốt trong phương pháp điều trị đứt dây chằng chéo bảo tồn. Chương trình phục hồi bao gồm: bài tập tăng sức mạnh cơ đùi – cơ hông, bài tập kiểm soát thăng bằng, bài tập chức năng và giáo dục người bệnh cách ổn định khớp gối trong sinh hoạt.
4.4 Bài tập phục hồi vận động có giám sát
Sau giai đoạn đầu ổn định, người bệnh tiến tới bài tập vận động có giám sát như: nâng chân thẳng, gập gối, squats nhẹ, bước lên bục, thay đổi hướng đi và điều khiển trọng tải. Việc giám sát bởi chuyên viên vật lý trị liệu giúp đảm bảo chuyển động đúng kĩ thuật, tránh xoay khớp gối đột ngột hoặc tải trọng vượt mức – điều rất quan trọng trong điều trị chấn thương đứt dây chằng chéo để hạn chế tái tổn thương.
Chườm lạnh giúp giảm sưng và giảm đau đầu gối
(Nguồn: Bệnh viện quận 5)
>>> Xem thêm: Tổng quan về tình trạng đứt dây chằng chéo trước và cách điều trị
5. Những lưu ý quan trọng trong quá trình điều trị bảo tồn
Để quá trình phục hồi tốt, người bệnh nên kiên trì theo đúng lịch tập và chương trình vật lý trị liệu do chuyên viên hướng dẫn, đồng thời, cần tránh thực hiện một số việc như:
- Theo dõi cảm giác khớp gối: nếu có hiện tượng đau tăng, gối “khóa”, sưng tái phát hoặc cảm giác lỏng khớp hơn trước, cần tái khám ngay.
- Tránh ngay các hoạt động xoay mạnh, nâng vật nặng, thay đổi hướng đột ngột cho tới khi khớp gối đạt mức ổn định tốt.
- Duy trì sức mạnh cơ quanh khớp gối, kiểm soát cân nặng, và giữ tư thế đúng trong sinh hoạt để hỗ trợ khớp và dây chằng hồi phục tốt.
- Lựa chọn phương tiện đi lại phù hợp, bề mặt đi lại phù hợp và có thể dùng nẹp khớp gối nếu bác sĩ hoặc chuyên viên vật lý trị liệu khuyến nghị nhằm hỗ trợ ổn định khớp trong giai đoạn hồi phục.
Bài tập nhẹ nhàng trong quá trình phục hồi dây chằng đầu gối
(Nguồn: Nhà Thuốc Long Châu)
Điều trị bảo tồn khi đứt dây chằng chéo là lựa chọn phù hợp nếu người bệnh được đánh giá đúng, tuân thủ chương trình vật lý trị liệu và điều chỉnh lối sống một cách nghiêm túc. Khi thực hiện chính xác, phương pháp điều trị bảo tồn đứt dây chằng chéo giúp khớp gối hồi phục vững vàng và giảm nguy cơ biến chứng nặng.
Trung tâm Trị liệu và Phục hồi chức năng Myrehab Matsuoka
- Hotline: 1900 3181
- Website: myrehab-matsuoka.com
- Facebook: https://www.facebook.com/myrehab.official
- Địa chỉ: Tầng 2 Tòa nhà CONINCO, số 4 Tôn Thất Tùng, phường Kim Liên, Hà Nội.
NGUỒN:
[1] Robert de Jonge, Miklós Máté, Kovács, Norbert., Imrei, Marcell., Pap, Károly., Gergely Agócs, Szilárd Váncsa, Hegyi, Péter., & Gergely Pánics. Nonoperative Treatment as an Option for Isolated Anterior Cruciate Ligament Injury: A Systematic Review and Meta-analysis. Orthopaedic Journal of Sports Medicine, 12(4).
[2] Johnson, R. J., et al. “The Treatment of Injuries of the Anterior Cruciate Ligament.” JBJS, vol. 74, no. 1, Jan. 1992, p. 140, journals.lww.com/jbjsjournal/Citation/1992/74010/The_treatment_of_injuries_of_the_anterior_cruciate.20.aspx.
