Mỗi phương pháp điều trị bàn chân bẹt đều có những ưu và nhược điểm riêng, tùy thuộc vào mức độ biến dạng cũng như chỉ định cụ thể của bác sĩ. Do đó, việc so sánh giữa điều trị nội khoa và phục hồi chức năng sẽ giúp xác định được hướng can thiệp phù hợp nhất cho từng trường hợp lâm sàng.
1. Tổng quan 3 hướng điều trị bàn chân bẹt phổ biến hiện nay
Bàn chân bẹt là tình trạng mất vòm sinh lý bàn chân, làm thay đổi cơ chế chịu lực và ảnh hưởng đến khả năng vận động của người bệnh. Việc lựa chọn phương pháp điều trị cụ thể phụ thuộc vào nhiều yếu tố như độ tuổi, phân loại bàn chân (linh hoạt hay cứng), mức độ biến dạng được xác định qua thăm khám lâm sàng và cận lâm sàng.
Trong thực hành lâm sàng, có ba hướng điều trị phổ biến được áp dụng, bao gồm: điều trị nội khoa, phục hồi chức năng và phẫu thuật chỉnh hình. Cụ thể, điều trị nội khoa thường được chỉ định trong giai đoạn sớm hoặc ở những trường hợp biểu hiện nhẹ, chủ yếu nhằm giảm triệu chứng đau và kiểm soát viêm.
Trong khi đó, phục hồi chức năng đóng vai trò điều trị nền tảng đối với bàn chân bẹt linh hoạt, chưa xuất hiện biến dạng cấu trúc cố định. Ngược lại, phẫu thuật chỉnh hình chỉ được xem xét khi các biện pháp bảo tồn thất bại hoặc khi có biến dạng cơ – xương nghiêm trọng ảnh hưởng đến chức năng vận động.
2. Ưu – nhược điểm các phương pháp điều trị bàn chân bẹt
Dưới đây là phân tích ưu và nhược điểm của từng phương pháp điều trị bàn chân bẹt, cụ thể như sau:
2.1. Điều trị nội khoa
Điều trị nội khoa thường bao gồm sử dụng thuốc giảm đau, chống viêm không steroid (NSAIDs), cùng với hướng dẫn sinh hoạt từ bác sĩ. Mục tiêu phương pháp này là giảm triệu chứng, cải thiện chức năng tạm thời và ngăn tiến triển nặng thêm nên hiệu quả thường rõ rệt trong giai đoạn cấp hoặc bán cấp, phù hợp với bệnh nhân đau nhẹ và không có biến dạng cơ học rõ ràng.
Tuy nhiên, điều trị nội khoa không can thiệp được vào nguyên nhân cơ học gây lệch vòm. Do đó, nếu bệnh nhân lạm dụng thuốc giảm đau kéo dài sẽ tiềm ẩn nguy cơ tác dụng phụ đối với các bộ phận của cơ thể như gan, thận, tiêu hóa. Chính vì vậy, việc điều trị nội khoa chỉ khuyến cáo nên được sử dụng như bước đầu hoặc hỗ trợ song song với phục hồi chức năng để điều trị cho bệnh nhân.
Điều trị nội khoa cho bệnh nhân bàn chân bẹt
2.2. Phục hồi chức năng
Phục hồi chức năng là phương pháp điều trị bàn chân bẹt không xâm lấn, có độ an toàn cao và mang lại hiệu quả tích cực thông qua việc điều chỉnh chức năng vận động. Các liệu pháp thường được áp dụng bao gồm: Bài tập tăng cường nhóm cơ nâng vòm, cải thiện khả năng thăng bằng và tối ưu hóa phân bố trọng lực bàn chân.
Thông thường, liệu trình phục hồi chức năng sẽ kéo dài từ 6 đến 12 tuần, dưới sự hướng dẫn trực tiếp của kỹ thuật viên có chuyên môn. Phương pháp này có nhiều ưu điểm như không gây đau, không để lại biến chứng và phù hợp với cả trẻ nhỏ lẫn người trưởng thành có bàn chân bẹt linh hoạt.
Liệu trình phục hồi chức năng bàn chân bẹt thường kéo dài từ 6 – 12 tuần
2.3. Phẫu thuật
Phẫu thuật bàn chân bẹt được chỉ định khi có biến dạng cấu trúc cố định, đau kéo dài và không đáp ứng điều trị bảo tồn. Các kỹ thuật thường được sử dụng gồm có: Chỉnh trục xương gót, cắt xương nâng vòm và can thiệp dây chằng. Phương pháp này chủ yếu áp dụng cho bàn chân bẹt cứng, kèm theo biến dạng hoặc đau mạn tính ảnh hưởng chức năng vận động.
Ưu điểm của phương pháp phẫu thuật là can thiệp trực tiếp vào nguyên nhân giải phẫu, mang lại hiệu quả lâu dài. Tuy nhiên, nguy cơ biến chứng sau mổ như nhiễm trùng, lệch trục tái phát vẫn tồn tại nên việc can thiệp phục hồi chức năng cần được thực hiện ngay để bệnh nhân sớm lấy lại chức năng bàn chân. Vì vậy, phẫu thuật cần được thực hiện tại trung tâm chuyên sâu, sau khi đã cân nhắc kỹ lưỡng về lợi ích và rủi ro.
3. Chi phí, thời gian và hiệu quả của các phương pháp điều trị bàn chân bẹt
Để bệnh nhân dễ dàng đưa ra quyết định lựa chọn phương pháp điều trị, dưới đây là thông tin cụ thể về so sánh điều trị nội khoa và phục hồi chức năng, phẫu thuật như sau:
| Điều trị nội khoa | Phục hồi chức năng | Phẫu thuật | |
| Chi phí | Tương đối thấp | Cao hơn so với nội khoa nhưng thấp hơn phẫu thuật | Dao động từ vài chục đến hàng trăm triệu đồng, tùy theo kỹ thuật và trung tâm y tế |
| Thời gian điều trị | Ngắn, thường từ vài ngày đến 2 tuần | Kéo dài từ 1–3 tháng, có thể lâu hơn nếu kết hợp với đế chỉnh hình | Kéo dài từ 3 đến 6 tháng, tùy thuộc vào kỹ thuật mổ và mức độ biến dạng |
| Hiệu quả | Chỉ mang tính chất kiểm soát triệu chứng, không giải quyết cơ chế lệch vòm bàn chân | Phụ thuộc vào mức độ tổn thương, khả năng hợp tác và điều chỉnh bài tập phục hồi phù hợp | Can thiệp triệt để, nhưng phẫu thuật vẫn có rủi ro và không phù hợp với tất cả bệnh nhân |
4. Phương pháp điều trị bàn chân bẹt phù hợp cho từng đối tượng
Để tối ưu hiệu quả điều trị, việc lựa chọn phương pháp cần dựa vào đặc điểm lứa tuổi và mức độ tiến triển của bệnh. Dưới đây là phân loại hướng điều trị bàn chân bẹt phù hợp cho từng nhóm đối tượng cụ thể:
4.1. Trẻ dưới 6 tuổi
Ở trẻ dưới 6 tuổi, bàn chân bẹt thường là sinh lý do hệ xương và cơ chưa phát triển hoàn thiện; do đó, không cần can thiệp y tế nếu không xuất hiện triệu chứng đau hoặc biến dạng rõ rệt. Tuy nhiên, trong trường hợp có dấu hiệu điển hình như lệch vòm đáng kể hoặc bất thường trong dáng đi, bài tập phục hồi chức năng kết hợp sử dụng đế chỉnh hình được xem là lựa chọn ưu tiên.
Mặt khác, điều trị nội khoa hầu như không được chỉ định ở lứa tuổi này do tiềm ẩn nguy cơ tác dụng phụ trên hệ tiêu hóa, gan và thận. Do đó, nhóm tuổi này, việc mổ bàn chân bẹt sẽ không được khuyến cáo vì hệ thống xương – sụn của trẻ chưa phát triển ổn định, dễ làm tăng nguy cơ ảnh hưởng đến quá trình tăng trưởng sau này.
4.2. Người trưởng thành
Ở người trưởng thành, bàn chân bẹt kéo dài có thể gây đau bàn chân, mỏi gối hoặc thay đổi dáng đi. Nếu bệnh nhân chưa có biến dạng cố định, sử dụng phương pháp phục hồi chức năng kết hợp bài tập là sự lựa chọn vô cùng phù hợp. Tuy nhiên, khi triệu chứng của người bệnh kéo dài trên 6 tháng và không đáp ứng điều trị bảo tồn, phẫu thuật có thể được xem xét dựa trên hình ảnh học và thăm khám chuyên khoa.
4.3. Trường hợp bàn chân bẹt kèm vẹo cột sống hoặc đau mạn tính
Đối với những bệnh nhân bàn chân bẹt kèm theo vẹo cột sống hoặc đau mạn tính kéo dài, việc điều trị cần được triển khai theo hướng phối hợp đa chuyên ngành nhằm đảm bảo hiệu quả toàn diện. Trong đó, phục hồi chức năng toàn thân kết hợp với điều chỉnh trục chi dưới – khung chậu – cột sống đóng vai trò thiết yếu trong cải thiện tư thế và giảm triệu chứng chức năng.
Tuy nhiên, trong các trường hợp không đáp ứng với điều trị bảo tồn, phẫu thuật chỉnh trục xương có thể được cân nhắc như một giải pháp thay thế. Do vậy, sự phối hợp chặt chẽ giữa các chuyên khoa gồm chỉnh hình, phục hồi chức năng và thần kinh là điều kiện cần để xây dựng phác đồ điều trị cá thể hóa, phù hợp với đặc điểm lâm sàng của từng bệnh nhân.
5. Gợi ý lựa chọn phương pháp điều trị bàn chân bẹt tối ưu nhất dành cho bệnh nhân
Dựa trên mức độ biến dạng, triệu chứng lâm sàng và đáp ứng điều trị, dưới đây là những gợi ý giúp lựa chọn phương pháp điều trị bàn chân bẹt tối ưu nhất cho từng bệnh nhân:
5.1. Bàn chân bẹt sinh lý
Bàn chân bẹt sinh lý thường gặp ở trẻ dưới 5 tuổi và không xuất hiện các triệu chứng lâm sàng kèm theo. Trong giai đoạn này, theo dõi định kỳ kết hợp với hướng dẫn mang giày phù hợp và duy trì vận động hợp lý là các biện pháp điều trị chủ yếu. Tuy nhiên, nếu xuất hiện đau hoặc bất thường dáng đi, bệnh nhân có thể luyện tập các bài tập phục hồi nhẹ nhàng, nhằm hỗ trợ vận động và cải thiện quá trình phát triển vòm bàn chân.
5.2. Bàn chân bẹt linh hoạt
Thể bàn chân bẹt linh hoạt thường gặp ở trẻ lớn và người trưởng thành và có thể điều trị hiệu quả thông qua phục hồi chức năng kết hợp sử dụng đế chỉnh hình phù hợp. Nếu được can thiệp sớm, tỷ lệ cải thiện chức năng cao, phương pháp điều trị này có thể giúp hạn chế tối đa khả năng bệnh nhân phải can thiệp phẫu thuật về sau.
Bàn chân bẹt linh hoạt có thể cải thiện hiệu quả nếu được phát hiện sớm
5.3. Bàn chân bẹt cứng
Thể bàn chân bẹt cứng đặc trưng bởi biến dạng cấu trúc rõ rệt, trong đó vòm bàn chân không phục hồi khi thực hiện nghiệm pháp đứng gót. Do tính chất cố định của biến dạng, các phương pháp điều trị nội khoa và bài tập phục hồi chức năng thường mang lại hiệu quả hạn chế.
Đối với những trường hợp bàn chân bẹt cứng, phẫu thuật được xem là chỉ định hàng đầu, đặc biệt khi bệnh nhân bị ảnh hưởng đến chức năng vận động. Để đảm bảo an toàn và kết quả can thiệp tối ưu, phẫu thuật nên được thực hiện tại các cơ sở y tế chuyên sâu có chuyên khoa chấn thương chỉnh hình bàn chân.
Việc lựa chọn đúng phương pháp điều trị bàn chân bẹt là yếu tố then chốt quyết định hiệu quả phục hồi chức năng lâu dài của bệnh nhân. Do đó, trước khi tiến hành điều trị, bệnh nhân cần phải được đánh giá đầy đủ và toàn diện, nhằm xác định hướng điều trị bệnh lý hiệu quả và phù hợp nhất.
MYREHAB MATSUOKA – Trung tâm phục hồi chức năng hợp tác Việt Nam – Nhật Bản
- Hotline: 1900 3181
- Website: myrehab-matsuoka.com
- Facebook: https://www.facebook.com/myrehab.official
- Địa chỉ: Tầng 2 Tòa nhà CONINCO, số 4 Tôn Thất Tùng, phường Kim Liên, Hà Nội
