Học sinh mang cặp nặng có dễ bị vẹo cột sống? Đây là mối quan tâm lớn của phụ huynh và các chuyên gia y tế hiện nay. Việc đeo balo quá tải, đặc biệt là đeo lệch một bên hoặc không đúng tư thế, có thể tạo áp lực không đồng đều lên cột sống và làm tăng nguy cơ cong vẹo. Để phòng ngừa, cần chú trọng giáo dục tư thế đúng, điều chỉnh trọng lượng balo hợp lý, đồng thời sử dụng cặp chống gù hoặc các dụng cụ hỗ trợ trong quá trình học tập hằng ngày.
1. Học sinh mang cặp nặng và sai tư thế có liên quan gì tới vẹo cột sống?
Khi học sinh mang balo quá nặng, áp lực dồn lên cột sống phân bố không đều lên cột sống gây ra mất cân bằng cơ học. Nếu tình trạng này diễn ra liên tục, đặc biệt kết hợp với tư thế ngồi học sai, nguy cơ biến dạng trục cột sống tăng đáng kể. Theo thời gian, các nhóm cơ đối xứng mất cân bằng hoạt động, khiến cột sống lệch do thói quen trở nên cố định và khó phục hồi.
Tình trạng cong vẹo cột sống ở trẻ
2. Dẫn chứng khoa học & thực tế lâm sàng về học sinh mang cặp nặng dễ bị vẹo cột sống
Theo Hội Thấp khớp học Việt Nam, trọng lượng ba lô vượt quá 10–15% khối lượng cơ thể sẽ làm tăng áp lực lên vùng đốt sống ngực – thắt lưng. Ngoài ra, nhiều nghiên cứu tại các cơ sở khám chữa bệnh đã ghi nhận tỷ lệ trẻ vẹo cột sống ngày càng tăng, chủ yếu do mang cặp nặng và tư thế ngồi sai.
Đặc biệt, tại các phòng khám phục hồi chức năng, tỷ lệ phát hiện cột sống lệch do thói quen lên tới 30% ở nhóm học sinh tiểu học và trung học cơ sở. Hầu hết trường hợp này đều có thời gian tiếp xúc kéo dài với tư thế xấu mà không được điều chỉnh.
Hầu hết các ca vẹo cột sống ở trẻ đều có thời gian tư thế xấu kéo dài
3. Cách chọn ba lô, tư thế ngồi học đúng cho trẻ
Nhằm giảm nguy cơ vẹo cột sống do mang cặp nặng, phụ huynh cần phải lưu ý khi lựa chọn balo phù hợp cho trẻ, cụ thể là:
3.1. Tiêu chí chọn balo phù hợp cho trẻ
Trước tiên, ba lô nên có quai đeo bản rộng, đệm lưng êm và khung định hình để phân bố lực đều. Ngoài ra, thiết kế cần ôm sát cơ thể và có dây buộc ngang hông để giảm tải cho vai và lưng. Bên cạnh đó, chiều dài ba lô không nên dài hơn vùng thắt lưng của trẻ. Quan trọng hơn, tổng trọng lượng ba lô sau khi đeo không được vượt quá 10% trọng lượng cơ thể. Nếu vượt ngưỡng này, nguy cơ lệch trục cột sống sẽ tăng cao.
Mẫu balo chống gù, bảo vệ cột sống cho trẻ
3.2. Tư thế ngồi học lý tưởng để duy trì đường cong sinh lý cột sống
Tư thế ngồi đúng giúp duy trì đường cong sinh lý tự nhiên của cột sống gồm cổ, lưng và thắt lưng. Trẻ cần ngồi lưng thẳng, hai bàn chân chạm sàn và khuỷu tay vuông góc trên bàn học với khoảng cách từ mắt đến sách nên từ 30 đến 40cm. Nếu tư thế này được duy trì thường xuyên, nó sẽ hỗ trợ hiệu quả cho việc phòng ngừa vẹo cột sống ở trẻ trong suốt thời gian học tập.
3.3. Thói quen nhỏ cần sửa ngay: Cúi gập người, chống tay lệch vai
Nhiều trẻ có thói quen nghiêng đầu khi đọc sách; chống tay một bên khi viết; cúi gập người sát bàn, vừa nằm vừa viết; gác chân lên ghế,… Nếu lặp lại liên tục, những hành vi này gây mất cân bằng cơ vùng lưng – vai và dẫn đến lệch trục cơ thể. Đây chính là tiền đề hình thành cột sống lệch do thói quen từ rất sớm. Do đó, việc giáo dục trẻ nhận thức và sửa tư thế sai cần được thực hiện đồng thời tại nhà và trường học.
Thay đổi thói quen cho trẻ giảm nguy cơ vẹo cột sống
4. Các bài tập hỗ trợ cải thiện tư thế cong vẹo cột sống do mang cặp nặng
Bên cạnh can thiệp thụ động như chỉnh tư thế và thay đổi vật dụng, can thiệp chủ động qua bài tập phục hồi giúp duy trì hiệu quả lâu dài, chẳng hạn như:
4.1. Bài tập tăng linh hoạt cho khớp vai
Đây là nhóm bài tập có tác dụng giảm căng cơ, giải phóng áp lực và tăng độ linh hoạt cho khớp. Trẻ có thể tập các động tác như kéo căng tay qua đầu, nghiêng đầu sang hai bên hoặc cúi lưng có kiểm soát. Mỗi động tác nên giữ từ 10–15 giây và lặp lại nhiều lần trong ngày. Nhờ đó, các nhóm cơ vốn bị co rút khi đeo cặp nặng sẽ được giãn đều và phục hồi.
Bài tập giãn cơ chi trên
4.2. Bài tập tăng sức bền cơ dựng cột sống và nhóm cơ ổn định thân mình
Những bài tập như giãn cột sống với ghế, plank, bridge hay bird-dog,… giúp kích hoạt nhóm cơ sâu giữ ổn định cột sống. Cơ dựng sống khỏe sẽ hỗ trợ hiệu quả trong việc chống lại áp lực kéo lệch từ balo nặng. Khi duy trì được sức bền ở nhóm cơ trục, tư thế ngồi và đứng sẽ tự nhiên ổn định, hạn chế lệch vẹo. Đây là biện pháp quan trọng trong phòng ngừa cong vẹo cột sống học sinh một cách chủ động.
Bài tập bird-dog
4.3. Bài tập thăng bằng và định hướng trục cơ thể
Tập thăng bằng một chân, đi trên đường thẳng hoặc thực hiện các bài tập trên bề mặt không ổn định giúp trẻ cảm nhận tốt hơn về trục cơ thể. Nhóm bài tập này có tác dụng kích thích hệ tiền đình và giác quan bản thể, từ đó giúp trẻ tự điều chỉnh tư thế hiệu quả. Ngoài ra, chúng còn giúp phát hiện sớm tình trạng mất cân bằng trọng tâm ở trẻ đang có nguy cơ vẹo cột sống.
Bài tập giữ thăng bằng cho cơ thể
5. Vai trò của phụ huynh và nhà trường trong việc phòng ngừa cong vẹo cột sống ở trẻ
Việc phòng ngừa cong vẹo cột sống học sinh không thể đạt hiệu quả nếu thiếu sự phối hợp giữa gia đình, nhà trường và giáo dục nhận thức sai lệch tư thế cho học sinh:
– Phụ huynh:
- Theo dõi thói quen mang cặp và tư thế ngồi học sai của trẻ tại nhà, từ đó can thiệp và điều chỉnh kịp thời.
- Trang bị balo phù hợp, đảm bảo không vượt quá 10% trọng lượng cơ thể trẻ và đeo đúng cách.
- Hướng dẫn trẻ ngồi học đúng tư thế, bố trí bàn học khoa học và ánh sáng hợp lý tại không gian học.
- Phát hiện sớm các dấu hiệu như vai lệch, dáng đi lệch trục hoặc cột sống lệch do thói quen, đưa trẻ đi kiểm tra chuyên khoa.
- Khuyến khích trẻ vận động đúng cách, duy trì thói quen tập luyện các bài hỗ trợ cơ – xương – khớp.
– Nhà trường:
- Kiểm tra định kỳ tư thế ngồi học của học sinh trong lớp, kịp thời nhắc nhở và chỉnh sửa.
- Tổ chức truyền thông sức khỏe học đường, lồng ghép nội dung phòng ngừa vẹo cột sống trong các tiết học kỹ năng sống.
- Cung cấp cơ sở vật chất học tập phù hợp từng độ tuổi: bàn ghế điều chỉnh chiều cao, balo nhẹ, học cụ phân bổ hợp lý.
- Kết nối với chuyên gia phục hồi chức năng tổ chức buổi hướng dẫn tập luyện, phát hiện tư thế sai sớm.
- Gửi khuyến cáo về tư thế học và mang cặp đúng cách đến phụ huynh qua sổ liên lạc điện tử hoặc họp phụ huynh định kỳ.
- Cần giáo dục nhận thức về tư thế xấu cho học sinh.
Cong vẹo cột sống do mang cặp nặng không chỉ là vấn đề cơ học mà còn là hệ quả của các thói quen sai kéo dài. Việc phòng ngừa cong vẹo cột sống học sinh cần bắt đầu từ lựa chọn balo phù hợp, sửa tư thế ngồi học sai và tập luyện đúng cách. Chính vì vậy, để đạt hiệu quả tối đa, phụ huynh và nhà trường cần có sự phối hợp chặt chẽ nhằm tạo môi trường học đường chuẩn chỉnh và an toàn cho trẻ.
MYREHAB MATSUOKA – Trung tâm phục hồi chức năng hợp tác Việt Nam – Nhật Bản
- Hotline: 1900 3181
- Website: https://myrehab.vn/
- Facebook: https://www.facebook.com/myrehab.official
- Địa chỉ: Tầng 2 Tòa nhà CONINCO, số 4 Tôn Thất Tùng, Đống Đa, Hà Nội.
