Trong những năm gần đây, vật lý trị liệu vẹo cột sống được xem là phương pháp phục hồi chức năng hiệu quả, được giới chuyên môn đánh giá cao. Liệu pháp này giúp cải thiện tư thế, giảm đau và hạn chế biến dạng cấu trúc cột sống cũng như tiến triển nặng của vẹo cột sống. Đặc biệt, ở người trẻ tuổi, việc can thiệp sớm bằng vật lý trị liệu đóng vai trò quan trọng, quyết định trực tiếp đến khả năng điều chỉnh và phục hồi hình thái cột sống.
1. Tại sao tỷ lệ người trẻ bị vẹo cột sống ngày càng tăng?
Tỷ lệ người trẻ bị vẹo cột sống đang có xu hướng tăng nhanh trong thập kỷ gần đây. Nguyên nhân chủ yếu bắt nguồn từ lối sống hiện đại ít vận động, thói quen ngồi học hoặc làm việc sai tư thế và sử dụng thiết bị điện tử trong thời gian dài. Lâu dần, sự mất cân bằng này dẫn đến biến dạng cấu trúc xương và hình thành đường cong bất thường ở cột sống.
Bên cạnh đó, thời gian học tập kéo dài trong môi trường ít vận động, mang balo nặng hoặc sử dụng bàn ghế không phù hợp với chiều cao cơ thể cũng là những yếu tố làm tăng nguy cơ vẹo cột sống ở người trẻ tuổi. Các tư thế gò bó lặp lại mỗi ngày khiến nhóm cơ quanh cột sống mất cân bằng, dần hình thành lệch trục và biến dạng.
Ngoài các yếu tố cơ học, di truyền, dị tật bẩm sinh, chấn thương trong giai đoạn phát triển hoặc thiếu hụt canxi và vitamin D cũng được xem là nguyên nhân tiềm ẩn, ảnh hưởng đến độ vững chắc của cột sống. Sự kết hợp của những yếu tố này khiến tỷ lệ vẹo cột sống ở người trẻ ngày càng gia tăng và có xu hướng khởi phát sớm hơn trước đây.
Số lượng người trẻ bị cong vẹo cột sống tăng nhanh trong những năm gần đây
(Nguồn: Bệnh viện Nguyễn Tri Phương)
2. Giới thiệu về vật lý trị liệu vẹo cột sống
Vật lý trị liệu vẹo cột sống là phương pháp sử dụng các bài tập và kỹ thuật chuyên biệt nhằm cải thiện độ cong và cân bằng cơ thể. Thông qua vận động chủ động, người bệnh được điều chỉnh tư thế, tăng khả năng kiểm soát cơ và duy trì đường cong sinh lý của cột sống.
Các kỹ thuật thường áp dụng bao gồm kéo giãn, tăng cường cơ lõi, điều chỉnh tư thế, và huấn luyện dáng đi. Đối với trường hợp nặng, liệu pháp còn kết hợp cùng thiết bị, dụng cụ hỗ trợ hoặc áo chỉnh hình. Đây là nền tảng quan trọng trong điều trị vẹo cột sống, đặc biệt khi thực hiện song song với theo dõi y khoa.
Điều trị vẹo cột sống bằng phương pháp vật lý trị liệu
3. Những lý do bệnh nhân nên vật lý trị liệu vẹo cột sống
Bệnh nhân bị vẹo cột sống nên điều trị bằng vật lý trị liệu bởi phương pháp này sẽ đem lại những lợi ích tuyệt vời như:
3.1. Giúp làm chậm hoặc ngăn ngừa tiến triển cong vẹo
Các bài tập vật lý trị liệu vẹo cột sống giúp kiểm soát mức độ lệch trục, từ đó làm chậm hoặc ngăn ngừa sự tiến triển của đường cong cột sống. Khi được can thiệp sớm, phương pháp này sẽ giúp duy trì cấu trúc xương ổn định và hạn chế biến dạng vùng ngực – thắt lưng cho người bệnh.
Với tác động trực tiếp đến hệ cơ – xương – khớp, vật lý trị liệu vẹo cột sống giúp ngăn sự tiến triển của cong vẹo và duy trì trục cơ thể ổn định. Nhờ đó, người trẻ có thể giữ tư thế đúng, hạn chế biến dạng và giảm nguy cơ cần can thiệp phẫu thuật sau này.
3.2. Tăng cường sức mạnh cơ và cải thiện thăng bằng cơ thể
Trong quá trình trị liệu, các nhóm cơ quanh cột sống được kích hoạt và phát triển cân đối. Cơ lõi, cơ lưng và cơ bụng phối hợp nhịp nhàng, giúp ổn định cột sống trong mọi chuyển động. Nhờ đó, người bệnh dần cải thiện tư thế, giảm tình trạng lệch vai, gù lưng hoặc mất thăng bằng.
Cải thiện sự thăng bằng cho cơ thể
(Nguồn: Báo Sức khoẻ đời sống)
3.3. Hạn chế đau nhức, hít thở dễ dàng hơn và cải thiện chất lượng cuộc sống
Khi bị vẹo cột sống, nhiều người thường gặp tình trạng đau mỏi cổ, lưng hoặc vai gáy do sự chênh lệch lực cơ học giữa hai bên cơ thể. Do đó, thông qua các bài tập chuyên biệt, vật lý trị liệu vẹo cột sống giúp phân bố lại áp lực lên đĩa đệm và khớp liên đốt, từ đó giảm đau và cải thiện khả năng vận động.
Khi duy trì tập luyện đều đặn, cơ thể của bệnh nhân sẽ trở nên linh hoạt hơn, hơi thở sâu và nhịp nhàng hơn, từ đó, giấc ngủ cũng được cải thiện rõ rệt. Chính vì vậy, liệu pháp điều trị này được coi như là nền tảng giúp phục hồi thể chất toàn diện và nâng cao hiệu suất trong học tập cũng như sinh hoạt hằng ngày.
3.4. Chuyển động cơ thể linh hoạt
Vật lý trị liệu giúp tăng cường sự linh hoạt và dẻo dai cho cột sống cũng như toàn bộ cơ thể. Thông qua các bài tập kéo giãn, điều chỉnh tư thế và vận động có kiểm soát, người bệnh có thể giảm tình trạng cứng khớp, cải thiện biên độ vận động và cảm thấy dễ chịu hơn khi di chuyển. Khi các cơ và khớp hoạt động hài hòa, cơ thể trở nên linh hoạt hơn, giúp người bệnh dễ dàng thực hiện các hoạt động hàng ngày mà không bị đau hay hạn chế.
3.5. Cải thiện khả năng tự quản lý và hiểu biết về cột sống
Một lợi ích quan trọng của vật lý trị liệu là giúp bệnh nhân hiểu rõ hơn về cấu trúc và chức năng của cột sống, từ đó biết cách chăm sóc và bảo vệ cơ thể đúng cách. Bởi vì, các chuyên gia trị liệu sẽ hướng dẫn bệnh nhân nhận biết những thói quen xấu gây ảnh hưởng đến cột sống, đồng thời xây dựng chương trình tập luyện phù hợp để duy trì kết quả điều trị lâu dài.
3.6. Căn chỉnh xương chậu tốt hơn
Trong nhiều trường hợp, vẹo cột sống đi kèm với sự mất cân bằng ở vùng xương chậu. Khi này, vật lý trị liệu giúp điều chỉnh lại vị trí và sự cân đối của xương chậu thông qua các bài tập tăng cường cơ vùng hông – chậu và cải thiện tư thế đứng, ngồi. Khi xương chậu được căn chỉnh đúng, trọng tâm cơ thể trở nên ổn định hơn, giảm áp lực lên cột sống và cải thiện dáng người tổng thể, góp phần nâng cao hiệu quả điều trị vẹo cột sống lâu dài.
4. Gợi ý các bài tập vật lý trị liệu vẹo cột sống đơn giản tại nhà
Để cải thiện tư thế và giảm cong lệch, bác sĩ khuyến nghị người trẻ nên thực hiện 4 bài tập sau trong quá trình vật lý trị liệu vẹo cột sống:
4.1. Bài tập kéo giãn cơ lưng và hông
Các động tác trong bài tập này sẽ giúp thư giãn các nhóm cơ vùng thắt lưng, giảm áp lực lên cột sống và cải thiện sự linh hoạt của vùng hông. Để thực hiện người tập cần làm theo các bước sau:
- Nằm ngửa trên thảm, gập đầu gối, hai tay kéo nhẹ một chân về phía ngực và giữ trong 20 giây.
- Sau đó, đổi bên và lặp lại 5–7 lần mỗi bên.
* Lưu ý: Trong quá trình thực hiện, bệnh nhân cần giữ nhịp thở đều và không nâng vai khỏi mặt sàn.
Bài tập kéo giãn cơ lưng và hông
(Nguồn: Bách hoá xanh)
4.2. Bài tập thăng bằng tư thế đứng và ngồi đúng trục
Đây là bài tập cơ bản giúp điều chỉnh thói quen tư thế, đồng thời tăng cường khả năng giữ thăng bằng cho cơ thể.
Cách thực hiện bài tập này như sau:
- Đối với tư thế đứng: Hai chân mở rộng bằng vai, mắt nhìn thẳng, vai thả lỏng, hít sâu và giữ nguyên tư thế trong 30 giây.
- Đối với tư thế ngồi: Đặt hai bàn chân chạm đất, lưng thẳng, trọng tâm dồn đều hai bên hông và cổ giữ ngay ngắn.
Bài tập ngồi đúng trục
4.3. Bài tập với bóng
Mục tiêu của bài tập này là giúp kích hoạt nhóm cơ bụng – lưng dưới, tăng khả năng ổn định vùng trung tâm và hỗ trợ cân bằng hai bên cơ thể. Để thực hiện bài tập, người tập cần tiến hành lần lượt các bước sau:
- Nằm ngửa trên thảm, hai chân kẹp bóng tập (hoặc bóng yoga cỡ vừa), hai tay đặt nhẹ sau đầu.
- Từ từ gập người lên, đồng thời nâng bóng bằng chân lên cao sao cho cơ bụng siết chặt.
- Giữ tư thế trong 3–5 giây rồi hạ xuống chậm rãi. Thực hiện 10–15 lần mỗi hiệp.
Bài tập với bóng
(Nguồn: Kingsport)
4.4. Bài tập hít thở kết hợp kiểm soát cơ lõi
Đây là bài tập quan trọng trong vật lý trị liệu vẹo cột sống, giúp tăng cường cơ lõi và cải thiện dung tích phổi, từ đó hỗ trợ điều chỉnh tư thế hiệu quả cho người bệnh.
Cách thực hiện:
- Ngồi hoặc nằm thoải mái, đặt một tay lên bụng dưới, tay còn lại đặt trên ngực.
- Hít sâu bằng mũi sao cho bụng phồng lên trong khi ngực giữ yên, giữ hơi 5 giây rồi thở chậm ra bằng miệng.
- Khi thở ra, nhẹ nhàng siết chặt cơ bụng để kích hoạt nhóm cơ lõi và giữ ổn định cột sống. Thực hiện đều đặn 10–15 nhịp thở chậm, sâu mỗi ngày để đạt hiệu quả tối ưu.
5. Bệnh nhân vẹo cột sống cần lưu ý gì khi luyện tập vật lý trị liệu?
Trước khi bắt đầu chương trình vật lý trị liệu vẹo cột sống, người bệnh cần được thăm khám và đánh giá kỹ lưỡng bởi bác sĩ chuyên khoa phục hồi chức năng. Điều này sẽ giúp xây dựng phác đồ tập luyện phù hợp, cá nhân hóa theo đặc điểm và khả năng của từng bệnh nhân.
Hơn nữa, trong quá trình tập, người bệnh nên tuân thủ chặt chẽ hướng dẫn của kỹ thuật viên. Các động tác cần thực hiện đúng tư thế, tốc độ và thời gian quy định để đảm bảo hiệu quả chỉnh trục. Nếu xuất hiện đau nhói, tê bì hoặc khó thở, cần dừng ngay và thông báo cho bác sĩ. Bởi vì, nếu tập quá sức, bệnh nhân có thể gặp phải tình trạng co cứng cơ, viêm khớp hoặc mất cân bằng cột sống.
Đặc biệt, bệnh nhân cũng không nên tập khi cơ thể mệt mỏi, sốt hoặc đang đau cấp tính tại vùng lưng. Do ở giai đoạn này, cơ bắp dễ căng cứng, khả năng kiểm soát tư thế giảm, làm tăng nguy cơ chấn thương. Thời điểm tập tốt nhất là khi cơ thể thư giãn, tinh thần thoải mái.
Vật lý trị liệu vẹo cột sống là phương pháp điều trị không xâm lấn, mang lại hiệu quả bền vững trong việc phục hồi hình thái và chức năng cột sống. Đối với người trẻ, việc can thiệp sớm giúp duy trì tư thế chuẩn, đồng thời ngăn ngừa các biến chứng mạn tính có thể xảy ra. Với tính an toàn, cơ sở khoa học rõ ràng và hiệu quả toàn diện, phương pháp này được xem là giải pháp tối ưu trong phục hồi và phòng ngừa biến dạng cột sống hiện nay.
MYREHAB MATSUOKA – Trung tâm phục hồi chức năng hợp tác Việt Nam – Nhật Bản
- Hotline: 1900 3181
- Website: myrehab-matsuoka.com
- Facebook: https://www.facebook.com/myrehab.official
- Địa chỉ: Tầng 2 Tòa nhà CONINCO, Số 4 Tôn Thất Tùng, Phường Kim Liên, TP Hà Nội.
