Khi thoát vị đĩa đệm xảy ra ở vùng thắt lưng, tổn thương không chỉ dừng lại ở cấu trúc đĩa đệm mà còn kéo theo nhiều sự thay đổi trong hoạt động của các nhóm cơ xung quanh. Trên thực tế, sự ảnh hưởng của bệnh lý này còn có thể để lại hàng loạt biến chứng nghiêm trọng cho người bệnh như: Tổn thương hệ thần kinh, rối loạn bài tiết…
1. Khái quát về các nhóm cơ vùng thắt lưng
Các nhóm cơ vùng thắt lưng bao gồm: cơ dựng sống, cơ vuông thắt lưng, cơ bụng và cơ hông,… nằm bao quanh cột sống thắt lưng, chịu trách nhiệm giữ vững tư thế, tham gia chuyển động như cúi, ngửa, xoay và nâng vật. Khi nhóm cơ này trở nên suy yếu hoặc mất cân bằng, khả năng nâng đỡ và ổn định cột sống sẽ giảm đi rõ rệt.
Cấu trúc cơ lưng
(Nguồn: Nhà Thuốc Long Châu)
2. Thoát vị đĩa đệm ảnh hưởng như thế nào đến nhóm cơ xung quanh thắt lưng?
2.1 Chèn ép rễ thần kinh và phản xạ co cơ bảo vệ
Khi đĩa đệm bị thoát vị, phần nhân nhầy hoặc bao xơ lệch ra ngoài có thể chèn ép các rễ thần kinh lân cận, gây ra các triệu chứng như đau lan theo rễ, tê bì hoặc yếu cơ. Trước tình trạng này, các cơ vùng thắt lưng thường phản ứng bằng hiện tượng co cứng mang tính bảo vệ nhằm hạn chế các vận động gây đau và tăng cường sự ổn định cho cột sống.
Tuy nhiên, tình trạng co cứng kéo dài có thể làm giảm khả năng giãn – co sinh lý của cơ, dẫn đến suy yếu chức năng cơ lưng. Hệ quả là người bệnh xuất hiện cảm giác đau mỏi vùng thắt lưng dưới, hạn chế vận động và giảm khả năng thư giãn, từ đó duy trì vòng xoắn bệnh lý đau – co cơ – suy yếu cơ.
2.2 Giảm khả năng kiểm soát vận động và sức mạnh cơ
Khi dây thần kinh bị chèn ép kéo dài và cơ phản xạ co cứng để bảo vệ cột sống, khả năng kiểm soát vận động cũng như sức mạnh của nhóm cơ vùng thắt lưng cũng sẽ dần suy giảm. Chính vì vậy, các nhóm cơ quanh cột sống không còn phát huy tốt vai trò ổn định của cơ, khiến cột sống phải chịu lực tác động trực tiếp nhiều hơn.
Do đó, tình trạng này làm áp lực lên đĩa đệm và dây chằng tăng lên, từ đó dễ gây đau kéo dài và thúc đẩy quá trình tổn thương tiến triển. Về lâu dài, người bệnh sẽ có nguy cơ bị thoái hóa sớm và tái phát các tổn thương tại vùng thắt lưng.
>>> Xem thêm: Thoát vị đĩa đệm: Triệu chứng, Nguyên nhân và Cách chữa trị
3. Hệ quả lâu dài của thoát vị đĩa đệm lên nhóm cơ quanh thắt lưng
3.1 Thay đổi tư thế và dáng đi
Khi các nhóm cơ vùng thắt lưng suy yếu hoặc bị tổn thương, tư thế cơ thể của người bệnh dễ bị thay đổi, thường biểu hiện bằng tình trạng gù lưng hoặc gập thân trước. Theo thời gian, những biến đổi này dần làm mất đi sự cân đối của dáng đi và tăng áp lực lên cột sống, dẫn đến sai lệch tư thế kéo dài. Hệ quả là hiệu quả vận động trong sinh hoạt hằng ngày của người bệnh bị suy giảm rõ rệt.
3.2 Gia tăng nguy cơ tái phát đau lưng và thoát vị
Nếu thoát vị đĩa đệm không được điều trị và phục hồi đúng cách, các triệu chứng đau lưng rất dễ tái phát và mức độ tổn thương có xu hướng nặng dần theo thời gian. Đĩa đệm đã bị tổn thương sẽ làm thay đổi cơ chế chịu lực của cột sống, khiến áp lực không còn được phân bố đều như bình thường.
Về lâu dài, tình trạng này có thể bị ảnh hưởng đến các nhóm cơ vùng thắt lưng, gây ra những cơn đau kéo dài dai dẳng. Bởi vì, khi hệ cơ không còn đảm bảo tốt vai trò ổn định, cột sống sẽ phải gánh chịu lực nhiều hơn, làm tăng áp lực lên đĩa đệm.
3.3 Giảm khả năng duy trì tư thế trong thời gian dài
Hiện tượng đau mỏi các cơ vùng thắt lưng khiến người bệnh thường cảm thấy đau mỏi, khó thực hiện những động tác cơ bản như cúi người, ngồi lâu hoặc đứng lên – ngồi xuống… Các động tác này cần sự phối hợp nhịp nhàng giữa đĩa đệm, cơ lưng và dây chằng nên chỉ cần một thành phần bị ảnh hưởng cũng có thể gây hạn chế rõ rệt.
Hơn nữa, do lo ngại cảm giác khó chịu hoặc đau lưng gia tăng, người bệnh thường có xu hướng hạn chế vận động hoặc duy trì một tư thế trong thời gian dài, đặc biệt là tư thế ngồi. Điều này khiến các cơ vùng thắt lưng phải chịu tình trạng căng kéo kéo dài, tuần hoàn tại chỗ suy giảm và khả năng ổn định cột sống bị ảnh hưởng. Về lâu dài, tình trạng này không chỉ làm giảm sự linh hoạt trong vận động mà còn tác động tiêu cực đến sinh hoạt hằng ngày, đồng thời làm tăng nguy cơ tái phát đau thắt lưng.
3.4 Gây đau dai dẳng
Những thay đổi về cơ và tư thế sau thoát vị đĩa đệm có thể dẫn đến đau thắt lưng mạn tính, không chỉ dừng lại ở các cơn đau cấp mà còn kéo dài trong nhiều tháng, thậm chí nhiều năm. Khi rễ thần kinh bị chèn ép kéo dài, cơ vùng thắt lưng và các nhóm cơ liên quan thường phản ứng bằng tình trạng co cứng bảo vệ, lâu dần gây giảm sức mạnh, teo cơ và rối loạn kiểm soát vận động.
Theo khuyến cáo của Ủy ban Cột sống WFNS năm 2024 về thoát vị đĩa đệm, đau dai dẳng sau thoát vị không chỉ liên quan đến tổn thương cấu trúc đĩa đệm mà còn gắn chặt với sự suy giảm chức năng cơ và mất ổn định vận động của cột sống. Vì vậy, nếu người bệnh chỉ tập trung giảm đau mà không phục hồi chức năng cơ và tư thế một cách bài bản, nguy cơ đau lưng mạn tính, tái phát triệu chứng và giảm chất lượng sống là rất cao.
3.5 Ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ
Khi đau và căng cứng cơ vùng thắt lưng kéo dài, người bệnh thường ngủ không ngon, phải liên tục đổi tư thế và dễ tỉnh giấc vì đau lan hoặc tê bì. Chính vì vậy, việc thiếu ngủ và nghỉ ngơi không đầy đủ đã vô tình khiến cho cơ lưng không có thời gian hồi phục, làm cơn đau ngày càng dai dẳng và dễ tái phát, tạo thành vòng luẩn quẩn đau – yếu cơ – đau.
Thoát vị đĩa đệm thắt lưng do không thay đổi thói quen sinh hoạt
(Nguồn: Nhất Nam Y Viện)
4. Giải pháp phục hồi cơ vùng thắt lưng cho bệnh nhân thoát vị đĩa đệm
Để khắc phục và hỗ trợ nhóm cơ vùng thắt lưng bị ảnh hưởng bởi thoát vị đĩa đệm, người bệnh có thể thực hiện linh hoạt một số biện pháp phục hồi như:
- Tập các bài tập tăng cường cơ lõi và cơ dựng sống như plank, bird-dog và tư thế em bé…
- Ứng dụng các bài tập kéo giãn vùng lưng dưới, hông và cơ mông, nhằm giảm tình trạng co cứng cơ, đồng thời hỗ trợ nhóm cơ vùng thắt lưng hoạt động linh hoạt hơn.
- Vật lý trị liệu chuyên sâu để giảm sưng, giảm đau, kích thích cơ và dây chằng vùng thắt lưng.
- Thực hiện tư thế đúng khi ngồi, đứng và vận động để tránh làm tổn thương nhóm cơ vùng thắt lưng.
- Kiểm soát cân nặng để giảm thiểu áp lực dồn lên cột sống thắt lưng và đĩa đệm, tạo điều kiện cho đĩa đệm và các cấu trúc nâng đỡ hồi phục tốt hơn.
- Vận động đều đặn thông qua các bài tập nhẹ nhàng như đi bộ, bơi lội, đạp xe… giúp tăng sức mạnh cơ lưng – bụng, cải thiện độ linh hoạt và khả năng ổn định cột sống.
- Theo dõi sự tiến triển của bệnh lý kết hợp nghỉ ngơi hợp lý và điều chỉnh bài tập khi cần thiết.
Chương trình vật lý trị liệu lưng tại Myrehab Matsuoka
>>> Xem thêm: 10 bài tập cho người bệnh thoái hóa cột sống đẩy lùi cơn đau hiệu quả
Thoát vị đĩa đệm không chỉ gây đau lưng kéo dài mà còn có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến các cơ vùng thắt lưng, dẫn đến những biến chứng như teo cơ, yếu hoặc liệt cơ chi dưới, tê bì chân. Vì vậy, việc chăm sóc đúng cách, kết hợp tập luyện phù hợp và điều chỉnh lối sống đóng vai trò rất quan trọng, giúp người bệnh từng bước phục hồi khả năng vận động và quay lại sinh hoạt hằng ngày.
Trung tâm Trị liệu và Phục hồi chức năng Myrehab Matsuoka
- Hotline: 1900 3181
- Website: myrehab-matsuoka.com
- Facebook: https://www.facebook.com/myrehab.official
- Địa chỉ: Tầng 2 Tòa nhà CONINCO, số 4 Tôn Thất Tùng, phường Kim Liên, Hà Nội.
Nguồn:
[1] Mehmet Zileli, et al. “Lumbar Disc Herniation: Prevention and Treatment of Recurrence: WFNS Spine Committee Recommendations.” World Neurosurgery: X, vol. 22, Elsevier BV, Apr. 2024, pp. 100275–75, https://doi.org/10.1016/j.wnsx.2024.100275.
