Bài viết được viết bởi Ths. BS Vũ Thị Hằng và được tham vấn chuyên môn bởi ThS. BS CKII. Đặng Thị Kim Hương – Bác sĩ chuyên khoa Phục hồi chức năng tại Trung tâm Trị liệu và Phục hồi chức năng MYREHAB MATSUOKA.
Bàn chân bẹt là một dị tật khá phổ biến ảnh hưởng đến hệ cơ xương khớp, khả năng vận động và vẻ ngoài của người bệnh. Với mục đích phòng ngừa và can thiệp sớm, phụ huynh cần biết rõ nguyên nhân bàn chân bẹt để có cách phòng tránh ngay từ khi con còn nhỏ hoặc sớm có giải pháp PHCN trong giai đoạn vàng từ 3-7 tuổi. Tham khảo ngay nhé!
1. Các nguyên nhân gây ra bàn chân bẹt
Hội chứng bàn chân bẹt có thể bắt nguồn từ nhiều yếu tố khác nhau. Dưới đây là 9 nguyên nhân bàn chân bẹt phổ biến [1]:
1.1 Nguyên nhân bẩm sinh
Bàn chân bẹt bẩm sinh là tình trạng vòm chân phát triển không đầy đủ hoặc không có dấu hiệu hình thành vòm ngay cả khi trẻ đã lên 3 tuổi. Nguyên nhân chủ yếu do các yếu tố di truyền và các bất thường trong quá trình phát triển của phôi thai, cụ thể:
1.1.1 Rối loạn về mô liên kết
- Hội chứng Ehlers-Danlos: Đây là một nhóm rối loạn di truyền ảnh hưởng đến cấu trúc và chức năng mô liên kết, hậu quả là khớp bị lỏng và không ổn định. Sự liên kết không vững chắc giữa các khớp làm giảm khả năng duy trì độ cong của vòm chân, dẫn đến biến dạng bàn chân [2].
- Hội chứng Marfan: Hội chứng này cũng gây suy yếu mô liên kết, đặc biệt là dây chằng. Khi dây chằng không thể duy trì đủ độ cứng cần thiết để giữ vòm chân sẽ khiến vòm chân sụp xuống, dẫn đến bàn chân bẹt [3].
1.1.2 Các bệnh lý thần kinh cơ
Rối loạn thần kinh cơ [4]
Rối loạn thần kinh có thể ảnh hưởng đến khả năng kiểm soát cơ bắp, gây ra nhiều biến chứng như:
- Nguyên nhân bàn chân bẹt do rối loạn thần kinh thường dẫn đến tình trạng yếu cơ, bao gồm cả các cơ hỗ trợ vòm chân. Khi các cơ này yếu đi sẽ không đủ sức để nâng đỡ vòm chân và gây ra tình trạng vòm chân bị sụp.
- Các triệu chứng rối loạn thần kinh dễ ảnh hưởng đến khả năng phối hợp các nhóm cơ, làm giảm sự ổn định của khớp và gây ra các biến dạng ở bàn chân, trong đó có cả bàn chân bẹt.
Bại não
Ở nhiều trẻ bại não thường gặp phải tình trạng trương lực cơ (một dạng rối loạn vận động) khiến cơ bắp quá lỏng và yếu. Khi các cơ hỗ trợ vòm chân yếu đi sẽ không đủ sức nâng đỡ vòm chân và dễ khiến trẻ mắc bàn chân bẹt [5].
Nứt đốt sống
Đây là một dị tật bẩm sinh ảnh hưởng đến cột sống và dễ gây áp lực lên hệ thần kinh. Khi đó, các tín hiệu điều khiển cơ bắp bị gián đoạn khiến một số cơ trở nên yếu hoặc co cứng, gây biến dạng bàn chân [6].
1.1.3 Rối loạn phát triển xương
Đây là tình trạng một số xương cổ chân, xương bàn chân sau bao gồm xương gót chân và các xương khác ngay dưới mắt cá chân phát triển cùng nhau. Khi đó khớp xương trở nên cứng và khiến vòm chân không thể hình thành [7].
1.1.4 Yếu tố di truyền khác
Một số trẻ em có gen xương khớp mềm khiến các xương không giữ được hình dạng vòm đúng cách nên dễ gặp phải tình trạng bàn chân bẹt.
1.2 Nguyên nhân khác
Nguyên nhân bệnh lý xuất phát từ các căn bệnh hoặc rối loạn trong cơ thể làm ảnh hưởng trực tiếp đến cấu trúc xương và chức năng của bàn chân hoặc gián tiếp qua hệ thống khác như hệ thần kinh, hệ cơ xương khớp dẫn đến bàn chân bẹt, cụ thể:
1.2.1 Viêm khớp
Người bị viêm khớp dễ mắc bàn chân bẹt do tổn thương từ các khớp. Viêm khớp làm mài mòn lớp sụn bảo vệ khiến khớp trở nên cứng, kém linh hoạt và dần dần làm phẳng vòm chân. Các biến chứng như gai xương và biến dạng khớp cũng dễ khiến bệnh nhân bị bàn chân bẹt.
1.2.2 Chấn thương
Các chấn thương ở bàn chân, mắt cá chân hoặc gối có thể làm tổn thương các cấu trúc hỗ trợ vòm chân, cụ thể:
- Tổn thương dây chằng và gân: Chẳng hạn như gân Achilles và gân chày sau có chức năng giữ cung gan chân kết nối lòng bàn chân với mạng lưới dây chằng. Khi bị viêm hoặc rách sẽ khiến cấu trúc vòm suy yếu và dễ bị sụp xuống [8].
- Gãy xương: Các vết gãy xương ở bàn chân, mắt cá chân hoặc các khớp lân cận có thể ảnh hưởng đến sự liên kết giữa các xương và gân cơ chày sau khiến cấu trúc bàn chân thay đổi và gây ra bàn chân bẹt.
- Thay đổi tư thế đi lại: Sau khi bị chấn thương, người bệnh thường thay đổi cách đi lại để tránh gây đau. Chính vì thế đã khiến các cơ và dây chằng bị mất cân bằng và yếu đi, vòm chân bị mất sự nâng đỡ và dễ xẹp xuống.
- Yếu cơ: Chấn thương có thể làm yếu các cơ bị tổn thương xung quanh khớp bao gồm cả các cơ hỗ trợ vòm chân. Cơ yếu không đủ sức để nâng đỡ vòm chân sẽ dễ dẫn đến tình trạng mất vòm chân.
1.2.3 Béo phì
Khi cơ thể thừa cân sẽ tạo ra một áp lực lớn lên các khớp và làm thay đổi cấu trúc bàn chân. Chính các áp lực này sẽ khiến cho các dây chằng và gân ở bàn chân bị căng giãn quá mức, làm giảm dần độ cong của vòm chân hoặc khiến vòm bàn chân sụp gây ra bàn chân bẹt.
1.2.4 Lão hóa
Ở những người lớn tuổi, các mô hỗ trợ vòm chân như gân chày sau sẽ dần yếu đi, điều này làm giảm khả năng hỗ trợ vòm chân và khiến vòm chân dần dần bị phẳng. Ngoài ra, quá trình lão hóa còn làm giảm mật độ xương khiến cấu trúc xương bàn chân yếu dần và giảm khả năng chịu lực.
1.2.5 Mang giày dép không phù hợp
Việc thường xuyên đi giày dép quá chật, quá chặt hoặc không có phần hỗ trợ vòm chân có thể sẽ khiến cho các cơ và hệ thống dây chằng của bàn chân bị tổn thương, áp lực quá lớn lên các khớp này trong thời gian dài làm tăng tốc độ phát triển bàn chân bẹt [10].
2. Cách điều trị và phòng ngừa bàn chân bẹt
Bệnh nhân/gia đình có thể thực hiện một số biện pháp sau để giúp cải thiện chức năng chân và ngăn ngừa các biến chứng của bàn chân bẹt:
Phục hồi chức năng bàn chân bẹt
- Đối với trẻ em, bố mẹ nên theo dõi sự phát triển bàn chân của trẻ ở giai đoạn từ 3 tuổi trở đi, đặc biệt giai đoạn từ 3 – 7 tuổi là giai đoạn vàng để phục hồi chức năng bàn chân cho trẻ.
- Đối với người lớn, bên cạnh các tập vận động trị liệu người bệnh có thể áp dụng các phương thức vật lý trị liệu từ các thiết bị như siêu âm, điện xung, xung kích,… để hỗ trợ quá trình phục hồi.
Xem thêm về bàn chân bẹt ở trẻ và bàn chân bẹt ở người lớn để nhận biết và can thiệp sớm, giảm nguy cơ mắc các biến chứng nguy hiểm.
Chọn giày dép phù hợp
Khi chọn giày cho bệnh nhân bàn chân bẹt cần:
- Chú ý đến độ cao: Đế giày chỉnh hình cho người bị bàn chân bẹt cần có độ cao đặc biệt ở vùng cổ chân và gót chân giúp nâng đỡ và hỗ trợ các khớp. Lựa chọn những chiếc đế dẻo, không mềm để giữ ổn định vị trí chân [11].
- Lựa chọn giày dép có đệm lót vòm: Đệm vòm có tác dụng giảm áp lực lên phần giữa bàn chân và định hình vòm chân cho bệnh nhân.
Lưu ý:
- Không nên chọn giày có độ dốc cao vì dễ khiến bệnh nhân bàn chân bẹt bị ngã.
- Không chọn giày quá chật hoặc quá rộng vì dễ gây áp lực lên các ngón chân đồng thời khiến bàn chân không được cố định, dễ bị xô lệch.
- Thay giày thường xuyên: Không nên mang một đôi giày quá lâu vì sẽ làm tăng áp lực lên một vị trí nhất định trên bàn chân.
Tập luyện thường xuyên
- Tập luyện kéo căng cơ bắp ở chân và gân gót chân: Thực hiện các bài tập thư giãn gân gan chân và cơ chày sau hoặc đi bộ nhẹ nhàng để giúp tăng cường cơ bắp chân, hỗ trợ vòm chân.
- Thực hiện các bài Yoga, Pilates để hỗ trợ tăng cường cơ bắp, cải thiện độ linh hoạt và thư giãn các khớp.
- Bơi lội: Hoạt động bơi lội là một bài tập toàn thân giúp giảm áp lực lên các khớp, đặc biệt là khớp chân.
Bài viết liên quan: [Gợi ý] 11 bài tập bàn chân bẹt cho trẻ an toàn, hiệu quả có thể tập tại nhà
Duy trì cân nặng hợp lý: Kiểm soát cân nặng tốt sẽ giúp bệnh nhân giảm áp lực lên các khớp, bao gồm cả khớp chân từ đó ngăn ngừa sự phát triển của bàn chân bẹt.
Chăm sóc chân đúng cách:
- Ngâm chân: Bệnh nhân có thể ngâm chân trong nước ấm với muối Epsom để thư giãn cơ bắp và giảm đau.
- Massage chân: Massage chân thường xuyên có tác dụng cải thiện tuần hoàn máu và giảm căng thẳng cho các cơ.
- Sử dụng băng dán Kinesio để giảm áp lực và ma sát lên bàn chân của bệnh nhân.
- Không đứng hoặc ngồi quá lâu ở một tư thế: Bệnh nhân nên điều chỉnh tư thế thường xuyên để giảm áp lực lên bàn chân.
Khám sức khỏe định kỳ: Bệnh nhân nên thăm khám định kỳ 6 tháng/lần để được bác sĩ theo dõi cấu trúc chân và đưa ra lời khuyên phù hợp nhằm cải thiện chức năng chân và ngăn ngừa các biến chứng xấu có thể xảy ra.
Tìm hiểu chi tiết về Phục hồi chức năng bàn chân bẹt tại Trung tâm Myrehab Matsuoka từ quy trình thăm khám cho tới các phương pháp PHCN.
3. Một số câu hỏi thường gặp
3.1 Bàn chân bẹt có nguy hiểm không?
Bàn chân bẹt không phải là bệnh lý nguy hiểm. Đặc biệt, ở nhóm trẻ em từ 0-3 tuổi, tình trạng bàn chân bẹt là do cấu trúc bàn chân chưa phát triển hoàn thiện nên gia đình không cần quá lo lắng.
Tuy nhiên, đối với trẻ từ 3 tuổi trở lên và người trưởng thành, nếu phát hiện dấu hiệu bàn chân bẹt thì nên điều trị sớm để tránh ảnh hưởng đến thể chất, tinh thần của người bệnh và gây ra một số biến chứng như [1]:
- Viêm gân Achilles
- Thoái hóa khớp gối
- Cong vẹo cột sống
- Đau thắt lưng dai dẳng
- Sưng khớp xương.
3.2 Bàn chân bẹt có chữa khỏi hoàn toàn được không?
Câu trả lời là có. Ở khoảng thời gian vàng của trẻ từ 3-7 tuổi, nếu gia đình phát hiện sớm và điều trị đúng cách, tình trạng bàn chân bẹt sẽ được khắc phục hiệu quả. Tuy nhiên, đối với người lớn, bàn chân bẹt không thể được chữa khỏi hoàn toàn. Dù vậy, hiện nay vẫn có nhiều phương pháp giúp giảm triệu chứng khó chịu và cải thiện chất lượng cuộc sống người bệnh.
Tổng kết
Bàn chân bẹt không phải là bệnh lý mang đến nguy hiểm ngay tức khắc nhưng nếu để lâu không điều trị sẽ ảnh hưởng đến thẩm mỹ và sức khỏe của người bệnh. Bệnh nhân cần được chẩn đoán nguyên nhân bàn chân bẹt kịp thời để có biện pháp điều trị sớm nhất để ngăn ngừa các biến chứng ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày.
Tại MYREHAB MATSUOKA, chúng tôi cung cấp giải pháp toàn diện cho bệnh nhân bàn chân bẹt. Người bệnh sẽ được thăm khám bởi đội ngũ chuyên gia hàng đầu cùng với hệ thống công nghệ tiên tiến nhập khẩu từ các quốc gia mạnh về y tế, an toàn và hiệu quả. Hãy liên hệ ngay với chúng tôi nhé!
MYREHAB MATSUOKA – Trung tâm phục hồi chức năng hợp tác Việt Nam – Nhật Bản
- Hotline: 1900 3181
- Website: https://myrehab-matsuoka.com/
- Facebook: https://www.facebook.com/myrehab.official
- Địa chỉ: Tầng 2 Tòa nhà CONINCO, số 4 Tôn Thất Tùng, Đống Đa, Hà Nội.
