Vì sao lật sơ mi cổ chân dễ tái phát? Cách phòng ngừa hiệu quả từ chuyên gia phục hồi chức năng

Lật sơ mi cổ chân – hay bong gân cổ chân – là một trong những chấn thương phổ biến, đặc biệt đối với những người thường xuyên vận động và chơi thể thao. Tuy nhiên, điều đáng lo ngại là chấn thương này dễ tái phát nếu không được phục hồi chức năng đúng cách.

Nội dung

1. Tình trạng lỏng khớp sau lật sơ mi cổ chân và vai trò của các dây chằng, mô mềm

Sau khi lật sơ mi cổ chân, các dây chằng và mô mềm xung quanh vùng cổ chân thường bị tổn thương nghiêm trọng.

Hai dạng bong gân cổ chân bên trong và ngoài. Nguồn: Internet

Cụ thể, với lật cổ chân kiểu nghiêng trong, đây là loại thường gặp nhất (chiếm đến ~80-90% các trường hợp bong gân cổ chân), bàn chân xoay vào trong quá mức (inversion), thường khi đặt chân sai tư thế khi chạy, nhảy hoặc tiếp đất, gót chân thường ở tư thế gập gan (plantarflexion) kèm xoay trong (supination), các dây chằng bên ngoài cổ chân bao gồm dây chằng sên-mác trước (anterior talofibular ligament – ATFL) là tổn thương phổ biến nhất, dây chằng gót mác (calcaneofibular ligament) và dây chằng sên mác sau (posterior talofibular ligament) là những thành phần chủ yếu giúp duy trì sự ổn định của khớp. Khi bị tổn thương, các dây chằng này không thể nhanh chóng phục hồi đến trạng thái ban đầu; quá trình lành lại thường dẫn đến tình trạng giãn dài và lỏng lẻo.

Bong gân cổ chân kiểu nghiêng trong. Nguồn: Internet

Lật cổ chân kiểu nghiêng ngoài thường ít gặp hơn, nhưng thường nặng hơn do cấu trúc giải phẫu phía trong cổ chân vững hơn. Bàn chân bị ép xoay ra ngoài quá mức (eversion), thường khi chịu lực mạnh từ phía trong, gót chân ở tư thế gập lưng (dorsiflexion) hoặc trung gian, kèm xoay ngoài (pronation). Dây chằng bị tổn thương chủ yếu là dây chằng delta (deltoid ligament) – một cấu trúc rất chắc chắn ở mặt trong cổ chân.

Các kiểu lật sơ mi cổ chân

Các mức độ tổn thương khi bong gân cổ chân kiểu nghiêng trong. Nguồn: Internet

Bên cạnh đó, mô mềm xung quanh bao gồm các gân, cơ và bao khớp cũng chịu ảnh hưởng. Các thụ thể cảm giác (proprioceptors) nằm trong dây chằng và cơ giúp não “cảm nhận” vị trí của bàn chân. Khi chúng bị tổn thương, khả năng kiểm soát và điều chỉnh vận động của cổ chân giảm sút, khiến cho vùng khớp dễ mất ổn định và dễ tái phát chấn thương.

2. Hậu quả của việc không phục hồi chức năng đúng cách sau khi lật sơ mi cổ chân

Nếu không thực hiện đầy đủ quá trình phục hồi chức năng sau chấn thương, hậu quả có thể rất nghiêm trọng:

Mất ổn định: Cổ chân lỏng lẻo dễ bị lật lại, nhất là khi di chuyển trên bề mặt không bằng phẳng.
Đau mạn tính: Không phục hồi đầy đủ có thể dẫn đến đau kéo dài và viêm mãn tính.
Suy yếu cơ: Các cơ quanh cổ chân không được củng cố sẽ tiếp tục yếu đi, làm tăng nguy cơ tái chấn và các chấn thương liên quan.
Biến dạng vận động: Tư thế sai lệch kéo dài có thể dẫn đến lệch lạc về cách đặt chân, ảnh hưởng đến toàn bộ chuỗi vận động từ chân đến hông, lưng và cả cổ.

3. Các yếu tố nguy cơ gây tái phát lật sơ mi cổ chân

Nhiều yếu tố góp phần làm cho lật sơ mi cổ chân dễ tái phát:

Cơ yếu: Thiếu tập luyện và phục hồi đầy đủ khiến các nhóm cơ quanh cổ chân, như cơ mác ngắn và cơ mác dài, không đủ sức hỗ trợ khớp.
Mất cảm giác cân bằng: Tổn thương dây chằng làm giảm khả năng nhận biết vị trí của cổ chân (proprioception), khiến phản xạ tự động kém hiệu quả.
Giày dép không phù hợp: Sử dụng giày đế quá mềm, quá chật hoặc không hỗ trợ đúng cách làm tăng áp lực không đồng đều lên cổ chân.
Tiền sử chấn thương: Những người đã từng bị lật cổ chân có nguy cơ cao bị tái chấn thương do các cấu trúc không được phục hồi hoàn toàn.
Yếu tố liên quan đến trọng lượng cơ thể: Thừa cân làm tăng áp lực lên cổ chân, làm suy yếu khả năng ổn định của khớp.

4. Bài tập tăng cường sức mạnh và cải thiện cảm thụ bản thể

Để phòng ngừa tái phát, việc tập luyện phục hồi chức năng là yếu tố không thể thiếu. Dưới đây là một số bài tập được các chuyên gia quốc tế khuyến nghị:

4.1. Tăng cường cơ cổ chân

Bài tập nâng bàn chân: Ngồi hoặc đứng, nâng bàn chân lên và hạ xuống một cách chậm rãi, tập trung vào việc nghiêng và xoay ngoài bàn chân. Bài tập này giúp củng cố các cơ hỗ trợ như cơ mác ngắn và cơ mác dài.
Bài tập nhón gót: Nâng gót chân khi đứng, giữ vị trí trong vài giây rồi từ từ hạ xuống. Đây là bài tập giúp tăng sức mạnh cho cơ vùng cổ chân và cải thiện khả năng ổn định.

Bài tập nâng bàn chân và nhón gót chân khi đứng. Nguồn: Trung tâm Myrehab-Matsuoka

4.2. Bài tập thăng bằng và cảm thụ bản thể

Đứng một chân: Tập đứng một chân trong 30 giây, sau đó đổi chân. Để tăng độ khó, có thể thực hiện bài tập khi nhắm mắt. Bài tập này giúp cải thiện khả năng cảm nhận vị trí của cổ chân và phản xạ tự động.

Bài tập đứng trên một chân. Nguồn: Trung tâm Myrehab-Matsuoka

Sử dụng bảng cân bằng: Các thiết bị như bảng cân bằng hay bosu ball sẽ tạo ra môi trường không ổn định, buộc cơ thể phải điều chỉnh tư thế liên tục để giữ thăng bằng. Điều này kích thích các thụ thể cảm giác bản thể và tăng cường phản xạ cơ.
Bài tập di chuyển trên bề mặt không bằng phẳng: Đi bộ trên bề mặt mềm như cát hoặc sỏi giúp kích thích hoạt động của các cơ và cải thiện khả năng thích nghi với thay đổi về áp lực.

Đi bộ trên bề mặt mềm như cát hoặc sỏi. Nguồn: Internet

Các bài tập này nên được thực hiện thường xuyên, ít nhất 3-4 lần mỗi tuần, dưới sự hướng dẫn của chuyên gia vật lý trị liệu để đạt được hiệu quả tối ưu.

5. Tư vấn chuyên sâu tại Myrehab Matsuoka

Nếu bạn hoặc người thân đã từng bị lật sơ mi cổ chân nhiều lần, việc tìm đến chuyên gia phục hồi chức năng là vô cùng cần thiết. Tại Myrehab Matsuoka, chúng tôi sử dụng các công nghệ tiên tiến như hệ thống DIERS để đánh giá toàn diện tư thế, phân bố áp lực và khả năng vận động của cổ chân. Qua đó, đội ngũ bác sĩ sẽ xây dựng chương trình phục hồi chức năng cá nhân hóa, bao gồm:

Đánh giá toàn diện: Kiểm tra khả năng vận động, sức mạnh và cảm giác cân bằng của cổ chân.
Chương trình tập luyện: Kết hợp các bài tập tăng cường cơ, bài tập thăng bằng và cảm thụ bản thể (proprioception) phù hợp với từng trường hợp.
Hỗ trợ tư vấn về giày dép: Hướng dẫn lựa chọn giày phù hợp và thiết kế orthotics nếu cần thiết.

Đo giày có thiết kế hỗ trợ bàn chân. Nguồn: Trung tâm Myrehab-Matsuoka

Theo dõi tiến trình phục hồi: Sử dụng công nghệ DIERS và các thiết bị hiện đại khác để đánh giá sự phục hồi và điều chỉnh chương trình tập luyện một cách kịp thời.

Sử dụng công nghệ DIERS pedoscan để đánh giá phân bổ áp lực bàn chân. Nguồn: Trung tâm Myrehab-Matsuoka

Với phương pháp điều trị toàn diện và cá nhân hóa, Myrehab cam kết giúp bạn lấy lại sự ổn định và giảm nguy cơ tái phát chấn thương, từ đó nâng cao chất lượng cuộc sống.

Lật sơ mi cổ chân là chấn thương phổ biến nhưng rất dễ tái phát nếu không được phục hồi chức năng đúng cách. Việc lỏng khớp sau chấn thương, kết hợp với yếu tố cơ yếu, mất cảm giác cân bằng và giày dép không phù hợp đều góp phần làm tăng nguy cơ lật lại cổ chân. Áp dụng các bài tập tăng cường sức mạnh, cải thiện proprioception và theo dõi kỹ càng với công nghệ hiện đại sẽ giúp phòng ngừa tái phát chấn thương. Đối với những trường hợp tái phát nhiều lần, tư vấn chuyên sâu từ Myrehab sẽ mang đến giải pháp phục hồi toàn diện, giúp bạn duy trì khả năng vận động và cuộc sống năng động.

Nếu bạn đang tìm kiếm một địa chỉ thăm khám và phục hồi chức năng thì có thể liên hệ ngay đến Hotline 1900 3181 của Trung tâm Trị liệu và Phục hồi chức năng Myrehab Matsuoka hoặc đặt lịch khám Tại đây.

MYREHAB MATSUOKA – Trung tâm trị liệu và phục hồi chức năng hợp tác Việt Nam – Nhật Bản