Thoát vị đĩa đệm cổ là một trong những nguyên nhân phổ biến gây đau cổ, vai và tay, ảnh hưởng lớn đến sinh hoạt và làm việc hàng ngày. Nếu không được chăm sóc đúng cách, tình trạng này có thể dẫn đến co cơ, giảm vận động và thậm chí là tê bì tay. Chính vì vậy, vật lý trị liệu sau thoát vị đĩa đệm cổ trở thành phương pháp an toàn và hiệu quả, giúp giảm đau, phục hồi vận động và phòng ngừa tái phát.
1. Tổng quan về thoát vị đĩa đệm cổ
Thoát vị đĩa đệm cổ xảy ra khi nhân nhầy bên trong đĩa đệm giữa các đốt sống cổ thoát ra ngoài, chèn ép rễ thần kinh và tủy sống. Vị trí thường gặp là các đốt C5-C6 và C6-C7, nơi chịu nhiều áp lực cơ học từ chuyển động hàng ngày. Tình trạng này có thể xuất hiện do thoái hóa tự nhiên, chấn thương hoặc tư thế làm việc sai như cúi, sử dụng máy tính, điện thoại với tần suất dày đặc. Ngoài đau, thoát vị đĩa đệm cổ còn gây hạn chế vận động, làm yếu cơ cổ và vai, ảnh hưởng đến khả năng duy trì tư thế.
Thoát vị đĩa đệm cổ
(Nguồn: Xương khớp HTC)
Triệu chứng điển hình của thoát vị đĩa đệm cổ
Người bệnh bị thoát vị đĩa đệm cổ thường gặp các triệu chứng sau đây:
- Đau cổ và cứng gáy: Cảm giác đau âm ỉ hoặc nhói, đặc biệt rõ khi xoay, cúi hoặc ngửa đầu. Đôi khi, người bệnh cảm thấy vùng cổ như “bị giữ chặt”, khó xoay sang hai bên.
- Đau lan xuống vai và cánh tay: Cơn đau có thể lan từ cổ qua vai, xuống cánh tay và bàn tay, kèm cảm giác châm chích hoặc tê rần dọc theo các ngón – thường gặp ở ngón trỏ, ngón giữa hoặc ngón út tùy vị trí rễ thần kinh bị chèn ép.
- Hạn chế vận động cổ: Người bệnh khó thực hiện các động tác cúi, ngửa hay nghiêng đầu; khi cố gắng di chuyển, cổ có thể phát ra tiếng lạo xạo hoặc cảm giác nặng, mỏi.
- Biến đổi tư thế vùng cổ – vai: Một số trường hợp xuất hiện tư thế “gù cổ”, “đầu chúi về trước” hoặc “vai khép” do cơ quanh cổ – vai bị co cứng và mất cân bằng.
3. Nguyên tắc phục hồi sau thoát vị đĩa đệm cổ
3.1 Giảm áp lực lên đĩa đệm và rễ thần kinh
Một trong những nguyên tắc quan trọng của vật lý trị liệu sau thoát vị đĩa đệm cổ là giảm tải cho đĩa đệm và rễ thần kinh bị chèn ép. Việc này giúp giảm đau nhanh chóng và ngăn ngừa tổn thương thêm. Ngoài ra, các kĩ thuật hỗ trợ như kéo giãn cổ (traction) cũng giúp giảm áp lực và cải thiện tuần hoàn quanh rễ thần kinh. Khi thực hiện đúng nguyên tắc này, quá trình phục hồi sẽ nhanh và nền tảng vận động cũng trở nên ổn định hơn.
3.2 Kết hợp vận động an toàn với nghỉ ngơi hợp lý
Phục hồi không đồng nghĩa với việc người bệnh nghỉ ngơi tuyệt đối. Do đó, bệnh nhân phải thường xuyên vận động an toàn nhằm tránh cứng cột sống. Khi duy trì tư thế ngồi lâu, giữ cổ ở tư thế không thoải mái sẽ làm tăng áp lực đĩa đệm và làm chậm quá trình phục hồi. Tuy nhiên, nếu kết hợp vận động và nghỉ ngơi theo lời khuyên của chuyên gia và tham gia thực hiện vật lý trị liệu, người bệnh đạt hiệu quả phục hồi cao và giảm nguy cơ tái phát bệnh sau này.
>>> Xem thêm: 10 bài tập cho người bệnh thoái hóa cột sống đẩy lùi cơn đau hiệu quả
4. Bài tập vật lý trị liệu và kĩ thuật hỗ trợ phục hồi
4.1 Bài tập kéo giãn cổ nhẹ
Bài tập kéo giãn cổ và tư thế chin tuck là một phần quan trọng trong vật lý trị liệu sau thoát vị đĩa đệm cổ. Những bài tập này giúp giảm áp lực lên đĩa đệm, mở rộng khe rễ thần kinh và cải thiện tư thế cổ. Ví dụ, tư thế chin tuck: ngồi hoặc đứng thẳng, kéo cằm nhẹ vào trong, giữ vài giây rồi thả, lặp lại 10-15 lần. Bệnh nhân cần lưu ý thực hiện đúng cách kĩ thuật này để không gây đau lan xuống cánh tay hoặc bàn tay.
Bài tập Chin Tucking
(Nguồn: Nha Khoa Thuỳ Anh)
4.2 Bài tập tăng sức mạnh cơ cổ sâu và cơ vai
Các bài tập tăng cường cơ cổ sâu và cơ vai có vai trò quan trọng trong việc ổn định cột sống cổ, giảm áp lực lên đĩa đệm và hỗ trợ tư thế đúng. Khi được thực hiện đều đặn, chúng giúp cải thiện khả năng vận động vùng cổ – vai – lưng trên, đồng thời giảm nguy cơ tái phát đau.
Một số bài tập thường được sử dụng trong phục hồi thoát vị đĩa đệm cổ bao gồm co cơ tĩnh (isometric hold), ép hai bả vai vào nhau và nâng vai nhẹ để kích hoạt nhóm cơ cổ – vai. Những bài tập này không chỉ giúp tăng sức mạnh cho cơ cổ sâu – nhóm cơ giữ vai trò ổn định đốt sống cổ – mà còn cải thiện hoạt động của cơ vai và lưng trên, từ đó giảm tải cho đĩa đệm.
Khi được thực hiện đúng kĩ thuật và tăng mức độ từ từ, các bài tập này giúp duy trì trục cổ – vai đúng, hạn chế tình trạng gù cổ, giảm chèn ép lên rễ thần kinh và cải thiện đáng kể mức độ đau. Đây là nền tảng quan trọng trong quá trình phục hồi thoát vị đĩa đệm cổ, giúp người bệnh lấy lại tầm vận động và giảm nguy cơ tái phát.
4.3 Massage, nhiệt trị liệu, điện xung (TENS), siêu âm trị liệu
Massage mô mềm, kích hoạt trigger point và chườm nóng/lạnh là phương pháp hỗ trợ phổ biến trong vật lý trị liệu sau thoát vị đĩa đệm cổ. Những kĩ thuật này giúp giảm căng cơ, cải thiện tuần hoàn và giảm đau. Cụ thể, chườm lạnh giúp giảm viêm trong giai đoạn cấp, còn chườm ấm giúp thư giãn cơ và hỗ trợ vận động.
Bên cạnh đó, các phương pháp như điện xung (TENS) và siêu âm trị liệu được áp dụng để giảm đau, viêm và cải thiện tuần hoàn mô. Tuy nhiên, những liệu pháp này chỉ mang tính hỗ trợ, không thay thế được các bài tập vận động. Tuy nhiên khi được kết hợp hợp lý trong chương trình vật lý trị liệu sau thoát vị đĩa đệm cổ, các phương pháp hỗ trợ này cũng giúp người bệnh giảm đau và viêm, từ đó sớm tham gia các bài tập chủ động và cải thiện chức năng cổ – vai.
Nhiệt trị liệu giúp giải tỏa cơn đau cổ
>>> Xem thêm: 15+ phương pháp và bài tập vật lý trị liệu thoái hóa đốt sống cổ
5. Nên luyện tập với lộ trình như thế nào để phòng ngừa tái phát thoát vị đĩa đệm cổ?
Để phòng tái phát, người bệnh cần tuân thủ theo lộ trình tập luyện trong vật lý trị liệu sau thoát vị đĩa đệm cổ, cụ thể như sau:
- Giai đoạn cấp (tuần 1-2): Giảm đau, kiểm soát tư thế, kéo giãn nhẹ, kết hợp massage hoặc TENS. Tránh tập các động tác quá nặng.
- Giai đoạn hồi phục (tuần 3-6): Bắt đầu tăng cường vận động, tập cơ cổ sâu và cơ vai. Tăng dần độ khó và số lần tập để cải thiện sức mạnh và linh hoạt.
-
- Tăng sức mạnh cơ cổ sâu: chin-tuck, isometric cổ đa hướng.
- Tăng sức mạnh cơ vai – lưng trên: ép bả vai, nâng tay – xoay vai có kiểm soát.
- Cải thiện kiểm soát vận động cổ: kết hợp chuyển động mắt – cổ, tập kiểm soát tư thế khi làm việc và sinh hoạt.
Các vận động như bơi có thể bắt đầu từ tuần 4-6 nhưng nên ưu tiên bơi sải hoặc bơi ngửa để tránh ưỡn cổ quá mức. Bên cạnh đó, Yoga hoặc Pilates ở mức cơ bản có thể áp dụng từ cuối giai đoạn này nhưng cần tránh các động tác xoay cổ, ưỡn cổ sâu hoặc chống đỡ trọng lượng bằng đầu.
- Giai đoạn duy trì (sau tuần 6): Đây là giai đoạn quan trọng nhất vì mục tiêu là duy trì kết quả và ngăn tái phát. Khi cơ cổ – vai đã đủ mạnh và người bệnh vận động hầu như bình thường, bài tập sẽ chuyển sang mức tăng sức bền và độ ổn định. Các bài tập sau có thể hỗ trợ người bệnh như:
-
- Các bài tập core cho cổ và lưng trên: bird-dog, plank biến thể, rowing mức trung bình.
- Các bài tập kiểm soát tư thế suốt ngày: giữ cổ trung tính khi làm việc, hạn chế cúi đầu khi dùng điện thoại.
- Yoga, Pilates hoặc gym nhẹ được khuyến khích, giúp duy trì độ linh hoạt và sức bền toàn thân. Tuy nhiên, cần tránh động tác chịu lực lên cổ, đứng bằng đầu hoặc uốn cong quá mức.
- Bơi sải – bơi ngửa có thể duy trì 2–3 buổi/tuần để giảm tải cho cột sống.
Việc thực hiện đúng bài tập và kĩ thuật hỗ trợ trong vật lý trị liệu sau thoát vị đĩa đệm cổ giúp giảm đau, phục hồi vận động và ổn định cổ – vai lâu dài. Khi lộ trình luyện tập được thiết kế bài bản, kết hợp vận động an toàn, tư thế đúng và hỗ trợ chuyên gia, nguy cơ tái phát bệnh sẽ giảm đáng kể. Vì vậy, luyện tập các bài tập thường xuyên để chăm sóc và duy trì sức khỏe vùng cổ
Trung tâm Trị liệu và Phục hồi chức năng Myrehab Matsuoka
- Hotline: 1900 3181
- Website: myrehab-matsuoka.com
- Facebook: https://www.facebook.com/myrehab.official
- Địa chỉ: Tầng 2 Tòa nhà CONINCO, số 4 Tôn Thất Tùng, phường Kim Liên, Hà Nội.
Nguồn:
[1] Kim Toàn. Thoát vị đĩa đệm cột sống cổ là gì? Dấu hiệu và phương pháp điều trị. Trang thông tin của Nhà Thuốc Long Châu.
https://nhathuoclongchau.com.vn/bai-viet/thoat-vi-dia-dem-cot-song-co-la-gi-dau-hieu-va-phuong-phap-dieu-tri.htm
