Đau cổ vai gáy

Bài viết được viết bởi BS CKII. Bùi Hồng Thuý và được tham vấn chuyên môn bởi BS CKII. Nguyễn Thị Ngọc Lan – Bác sĩ phụ trách chuyên môn tại Trung tâm Trị liệu và Phục hồi chức năng MYREHAB – MATSUOKA. 

Đau cổ vai gáy là một trong những bệnh lý phổ biến của dân văn phòng và những người lao động thường xuyên phải ngồi nhiều, ít vận động. ^[1] Căn bệnh này gây ra những cơn đau nhức khó chịu, về lâu dài sẽ dẫn đến thiểu năng tuần hoàn não, rối loạn tiền đình, thoái hóa cột sống,… Dưới đây là một số triệu chứng nhận biết, nguyên nhân và cách phòng ngừa đau mỏi cổ vai gáy.

1. Đau cổ vai gáy là bệnh gì?

Đau cổ vai gáy là một vấn đề sức khỏe phổ biến, xuất phát từ sự căng trở và cứng nhắc ở vùng vai gáy, gây ra cảm giác đau nhức, khó chịu và hạn chế vận động. Người bị đau cổ vai gáy thường trải qua những thay đổi khó chịu khi xoay cổ, quay đầu hoặc thậm chí khi thực hiện những động tác đơn giản hàng ngày. ^[2]

Triệu chứng thường xuất hiện một cách đột ngột, có thể do tư thế ngủ không đúng, làm việc lâu trước máy tính hoặc tình trạng căng thẳng tinh thần. Căn bệnh này không chỉ gây đau ngay tại khu vực cổ vai gáy mà còn ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống hàng ngày của người bệnh. ^[1]

2. Triệu chứng đau cổ vai gáy

Nếu bạn đang gặp phải một trong những dấu hiệu sau, hãy đến các cơ sở y tế gần nhất để được bác sĩ chẩn đoán biểu hiện đau cổ vai gáy kỹ lưỡng hơn: ^{[2] [3]}

• Đau nhức, khó chịu tại 1 điểm xác định ở cổ, vai gáy hoặc trên 1 vùng khác rộng hơn.
• Đau tê sẽ lan xuống cả bả vai, cánh tay, cẳng tay và ngón tay, bệnh nhân sẽ thấy đau hơn khi ấn vào các vùng kể trên. 
• Các bộ phận ở tay (cánh tay, ngón tay,..) bị tê bì, đau mỏi khi chạm nhẹ vào.  
• Hạn chế tầm vận động của cổ vai gáy khi quay đầu, nhấc cánh tay,…
• Đau tăng lên khi ngồi lâu, đi đứng, hoạt động liên quan đến cột sống cổ,… Cơn đau sẽ rõ rệt hơn khi thay đổi thời tiết.  

3. Nguyên nhân đau cổ vai gáy

Đối tượng đau cổ vai gáy thường là dân văn phòng. Nguyên nhân gây đau cổ vai gáy có thể xuất phát từ cơ học, bệnh lý và các tác nhân khác nhau.

3.1. Nguyên nhân cơ học

Thói quen sinh hoạt không điều độ, hoạt động quá sức, đặc thù công việc cần đứng ngồi lâu, chấn thương cổ đột ngột,… là các nguyên nhân cơ học dẫn đến bệnh đau cổ vai gáy. ^[5]

• Đau cơ: Đau do gắng sức quá mức hoặc căng thẳng về thể chất hoặc tinh thần kéo dài. Các cơ ở cổ có thể phát triển các nút thắt cứng và mềm khi chạm vào, đôi khi được gọi là điểm kích hoạt.
• Co thắt cơ: Đau do thắt chặt cơ cổ một cách đột ngột, cảm thấy căng cứng và có thể không thể quay đầu được. Co thắt cơ có thể là kết quả của chấn thương cơ, nhưng nó cũng có thể xảy ra do vấn đề về đĩa đệm cột sống hoặc thần kinh, hoặc thậm chí là căng thẳng về cảm xúc. 
• Đau dây thần kinh: Sự kích thích hoặc chèn ép rễ của dây thần kinh cột sống gây ra cơn đau có thể sắc nét, thoáng qua, dữ dội hoặc kèm theo cảm giác như kim châm. Tùy thuộc vào dây thần kinh liên quan, cơn đau có thể lan xuống cánh tay hoặc thậm chí lan xuống bàn tay.
• Đặc thù công việc: Đứng hoặc ngồi ở một tư thế quá lâu khiến máu khó lưu thông lên vùng cổ vai gáy.

3.2. Nguyên nhân bệnh lý 

Đau cổ vai gáy còn là hậu quả của các bệnh lý như thoát vị đĩa đệm, thoái hóa đốt sống cổ, viêm dây thần kinh cánh tay, vôi hóa cột sống, viêm bao khớp vai, đau thắt ngực ổn định, đau vai gáy kèm theo đau đầu và ung thư. ^[3]

• Thoát vị đĩa đệm: Khi vòng xơ đĩa đệm cổ bị rách, lớp nhân nhầy bên trong sẽ rò rỉ ra bên ngoài, các địa đệm lệch khỏi vị trí ban đầu, chèn ép dây thần kinh cột sống, từ đó gây nên đau mỏi cổ vai gáy.
• Thoái hóa đốt sống cổ: Đây là một tình trạng xảy ra khi sụn và đĩa đệm ở cột sống bị hao mòn theo thời gian. Một số lỗ liên hợp đốt sống (nơi các dây thần kinh cột sống thoát ra khỏi ống sống) có thể bị hẹp lại. Những dây thần kinh này sẽ bị chèn ép, gây nên các cơn đau âm ỉ, lan rộng đến vùng cổ vai gáy. 
• Bệnh lý đám rối thần kinh cánh tay: Đám rối thần kinh cánh tay bắt nguồn từ cổ và đi qua vai gáy xuống cánh tay. Khi dây thần kinh này bị chèn ép hoặc viêm nhiễm sẽ dẫn đến đau nhức lan từ cổ vai gáy xuống cánh tay.
• Viêm bao hoạt dịch khớp vai: Bao khớp vai nằm gần các dây thần kinh và cơ bắp liên quan đến cử động cổ và vai. Khi bộ phận này bị viêm, sưng tấy có thể chèn ép các dây thần kinh và cơ bắp này, dẫn đến đau cổ vai gáy.
• Đau thắt ngực ổn định: Các dây thần kinh chi phối tim cũng chi phối cổ vai gáy. Khi tim bị thiếu oxy, các dây thần kinh này có thể bị kích thích, dẫn đến bị đau cổ vai gáy. ^[4]

3.3. Nguyên nhân khác

Ngoài ra, các vấn đề về tuổi tác, thời tiết, chế độ ăn uống,… cũng là những nguyên nhân đau cổ vai gáy phổ biến. 

• Tuổi tác: Hệ thống cơ xương khớp lão hóa, giảm khả năng chịu lực, dẫn đến tổn thương ở vai gáy. Việc ít vận động cũng khiến cơ bắp yếu dần, giảm khả năng nâng đỡ và bảo vệ khớp vai gáy. ^[6]
• Thời tiết: Khi chuyển mùa, trời lạnh nên áp suất không khí giảm khiến các mạch máu và cơ bắp bị co lại, khả năng vận chuyển oxy và máu giảm đi, khiến vùng cổ vai gáy dễ căng cứng hơn. ^[7]
• Chế độ ăn uống thiếu chất: Thiếu hụt một số dạng vitamin và khoáng chất có thể làm yếu cơ bắp và gây viêm nhiễm, gây đau và cảm giác căng trên vùng cổ và vai. ^[8]

4. Phân loại bệnh đau cổ vai gáy

Các cấp độ đau cổ vai gáy được phân loại dựa theo thời gian đau. Thông thường, triệu chứng cấp tính diễn ra dưới ba tháng, nếu kéo dài hơn, bệnh đau cổ vai gáy sẽ phát triển thành mãn tính. 

4.1. Đau cổ vai gáy cấp tính

Đau cổ vai gáy cấp tính là tình trạng đau nhức, mỏi ở vùng cổ, vai gáy xuất hiện đột ngột và thường kéo dài dưới 3 tháng, không ảnh hưởng nhiều đến sức khỏe. Điều này có thể do nhiều nguyên nhân gây ra, cụ thể:

• Căng cơ: Do tư thế sai, ít vận động, hoặc thường xuyên mang vác vật nặng.
• Chấn thương: Do tai nạn giao thông, va đập mạnh, hoặc té ngã.
• Thoái hóa đốt sống cổ: Do tuổi tác, hoặc các yếu tố khác như lao động nặng nhọc.
• Bệnh lý khác: Viêm khớp dạng thấp, lo âu, căng thẳng, hoặc rối loạn giấc ngủ. [9]

4.2. Đau cổ vai gáy mãn tính

Đau cổ vai gáy mãn tính là tình trạng đau nhức dai dẳng, kéo dài hơn 3 tháng, từ đó ảnh hưởng đến khả năng vận động, sinh hoạt và chất lượng cuộc sống của người bệnh. ^[9] Ở giai đoạn này, người bệnh thường có các triệu chứng sau:

• Đau thường âm ỉ, nhức mỏi, có thể lan ra vai, gáy, bả vai, cánh tay và ngón tay.
• Có cảm giác co cứng cổ, khó khăn khi xoay, nghiêng đầu. 
• Yếu cơ, khó cầm nắm đồ vật.
• Tăng tiết mồ hôi, da vùng cổ vai gáy dày sần. ^[2]

5. Chẩn đoán đau cổ vai gáy

Bác sĩ sẽ dựa vào các triệu chứng mà người bệnh cung cấp hoặc áp dụng các phương pháp chẩn đoán chuyên sâu hơn như chụp X-quang, chụp MRI, chụp CT, điện cơ đồ, chọc dò tủy sống và xét nghiệm máu.

5.1. Chẩn đoán lâm sàng

Chẩn đoán lâm sàng đau cổ vai gáy là quá trình thu thập thông tin về bệnh nhân để xác định nguyên nhân và mức độ nghiêm trọng của tình trạng đau cổ vai gáy. Bác sĩ sẽ thăm khám về các triệu chứng của bệnh nhân, bao gồm:

• Vị trí đau.
• Mức độ đau (sờ vào cổ, vai để kiểm tra dấu hiệu tê mỏi, căng cơ)
• Thời gian xuất hiện và diễn biến của cơn đau.
• Các triệu chứng đi kèm. 

Bác sĩ cũng sẽ cần bệnh nhân cung cấp tiền sử bệnh lý, thói quen sinh hoạt và nghề nghiệp của bệnh nhân. Để quá trình chẩn đoán chính xác và nhanh chóng hơn, người bệnh nên ghi chép và cung cấp cho bác sĩ đầy đủ các triệu chứng như thời gian xuất hiện, vị trí đau, mức độ đau, các triệu chứng đi kèm (tê bì, chóng mặt,…), tiền sử bệnh, các loại thuốc đang sử dụng, dị ứng thuốc (nếu có),… ^[10]

5.2. Chẩn đoán cận lâm sàng

Chẩn đoán cận lâm sàng là các kỹ thuật y tế được sử dụng để thu thập thêm thông tin về tình trạng sức khỏe của bệnh nhân, nhằm hỗ trợ bác sĩ chẩn đoán bệnh chính xác hơn. Hiện có 6 phương pháp phổ biến để xét nghiệm cận lâm sàng đau cổ vai gáy:

• Chụp X-quang (X-ray): Cung cấp hình ảnh chi tiết về cấu trúc xương, cho phép chẩn đoán nguyên nhân gây đau cổ vai gáy như như viêm khớp, trượt đĩa đệm, hẹp ống sống, gãy xương, khối u,…
• Chụp MRI (Magnetic Resonance Imaging): Sử dụng kỹ thuật sóng từ trường và sóng radio để tạo ra hình ảnh chi tiết của các cấu trúc cổ vai gáy, từ đó xác định mức độ tổn thương hoặc các bệnh lý gây nên đau cổ vai gáy. 
• Chụp CT (Computed Tomography): Cung cấp hình ảnh cắt ngang chi tiết, giúp chẩn đoán đau cổ vai gáy thông qua nhưng phát hiện các vấn đề xương khớp như thoát vị đĩa đệm, vôi hóa cột sống,…
• Điện cơ đồ (EMG – Electromyography): Kiểm tra tốc độ dây dẫn truyền dây thần kinh hoặc sự kết nối giữa cơ, giúp phát hiện các vấn đề về đau cổ, vai, và cánh tay, cũng như các hiện tượng tê ngứa.
• Chọc dò tủy sống: Thực hiện nếu nghi ngờ có nhiễm trùng trong tủy sống, xác định mức độ tổn thương hệ thần kinh, từ đó có thể chẩn đoán các dây thần kinh đang chèn ép và gây đau vùng cổ vai gáy. 
• Xét nghiệm máu: Có thể được sử dụng để xác định mức độ viêm nhiễm hoặc phát hiện các dấu hiệu của các bệnh lý dễ gây nên đau vai gáy như viêm khớp dạng thấp. ^{[11] [12]}

6. Các phương pháp điều trị đau cổ vai gáy

Để chữa trị đau cổ vai gáy, bác sĩ sẽ chỉ định người bệnh thực hiện các hoạt động giảm đau tại nhà, dùng thuốc, vật lý trị liệu, thậm chí là phẫu thuật nếu cần thiết.

6.1. Giảm đau tại nhà

Nếu người bệnh được chẩn đoán đang ở giai đoạn đầu của bệnh, chỉ đau nhức đột ngột ở một số điểm cụ thể thì sẽ được bác sĩ khuyến nghị tại nhà. Các hoạt động giảm đau mỏi cổ vai gáy có thể bao gồm: 

• Nghỉ ngơi thư giãn, thả lỏng cơ cổ vai gáy, tránh đi đứng, ngồi lâu ở một tư thế.
• Tránh cố gắng xoay đầu, xoay cổ.
• Tạm dừng thể thao hoặc luyện tập những động tác làm đau cổ nặng lên.
• Chườm ấm hoặc lạnh vùng cổ, chiếu đèn hồng ngoại hoặc xoa bóp nhẹ nhàng 15 – 20 phút/lần, mỗi ngày 3 lần.
• Cải thiện tư thế ngủ, nên sử dụng gối cao 5 – 10 cm. ^{[13] [14]}

6.2. Dùng thuốc

Thuốc thường được chỉ định khi các cơn đau cổ vai gáy dữ dội hơn. Người bệnh cần dùng thuốc theo chỉ dẫn của chuyên gia, không được lạm dụng hay tự ý thay đổi liều lượng vì có thể gây ra tác dụng phụ. Bởi lẽ, mỗi loại thuốc sẽ được kê dựa theo giai đoạn, mức độ đau khác nhau: 

Với trường hợp bệnh ở mức độ vừa:

• Dùng một số loại thuốc hỗ trợ như: thuốc giảm đau (Paracetamol, Acetaminophen), chống viêm non-steroid (Ibuprofen, Naproxen…), thuốc giãn cơ (Decontractyl),… ^[6]
• Dùng miếng dán Salonpas để giảm đau. ^[15]
• Dùng Vitamin nhóm B (C, D, B12) ^[16]

Với trường hợp bệnh nặng:

• Tiêm corticosteroid. ^[17] 
• Dùng thuốc ức chế dẫn truyền thần kinh như Lidocain, Novocain,… sẽ làm mềm cơ, cắt đứt cơn đau. ^[18] 

6.3. Phẫu thuật

Phẫu thuật là một trong những cách trị đau cổ vai gáy. Tuy nhiên, phẫu thuật chỉ được áp dụng khi đã dùng thuốc trong thời gian dài mà không có tác dụng hoặc với những trường hợp bệnh liên quan đến rễ thần kinh hoặc tủy sống. Dưới đây là một số ca phẫu thuật phổ biến để điều trị đau cổ vai gáy mức độ nặng:

• Phẫu thuật cắt bỏ gai đôi: Loại bỏ gai đôi ở đốt sống cổ, đây là những mấu xương nhô ra có thể chèn ép dây thần kinh và gây đau.
• Phẫu thuật nắn chỉnh cột sống: Điều chỉnh lại vị trí của các đốt sống cổ bị sai lệch. ^[19]
• Phẫu thuật thay đĩa đệm: Thay thế đĩa đệm bị tổn thương ở cổ ^[20]
• Phẫu thuật hợp nhất đốt sống: Kết hợp hai hoặc nhiều đốt sống lại với nhau, giúp giảm bớt sự di chuyển và giảm đau. ^[21]

6.4. Vật lý trị liệu

Vật lý trị liệu được sử dụng rộng rãi, áp dụng với hầu hết đối tượng đau cổ vai gáy. Người bệnh cần đến thăm khám tại các trung tâm phục hồi chức năng và luyện tập theo phác đồ điều trị của bác sĩ và kỹ thuật viên. Tập sai cách có thể khiến tình trạng đau cổ vai gáy không cải thiện mà có thể trầm trọng hơn.

Các phương thức vật lý trị liệu an toàn và hiệu quả hiện nay bao gồm: 

• Siêu âm: Sử dụng sóng âm thanh có tần số cao (từ 1 MHz đến 3 MHz) để tạo ra nhiệt, giúp giảm đau, sưng và viêm ở vùng cổ vai gáy.
• Điện xung: Sử dụng xung điện để kích thích cơ bắp, giúp giảm đau và tăng cường sức mạnh cơ vùng cổ vai gáy.
• Sóng ngắn: Sử dụng năng lượng sóng radio để làm nóng sâu các mô, giúp giảm đau và cải thiện lưu thông máu.
• Xung kích: Áp dụng sóng âm thanh năng lượng cao để phá vỡ các mô sẹo và kích thích tái tạo mô, giảm đau và cải thiện chức năng cổ vai gáy.
• Laser: Sử dụng ánh sáng năng lượng cao kích thích vùng cổ vai gáy bị căng cơ, từ đó giúp giảm đau sưng và viêm.
• Kéo giãn: Kéo giãn các cơ và dây chằng vùng cổ vai gáy bị căng cứng để giảm đau và cải thiện phạm vi chuyển động.
• Di động mô mềm: Thực hiện các kỹ thuật massage để giảm đau, cải thiện lưu thông máu và tăng cường sự linh hoạt của cơ bắp. ^{[22] [23]}

Bạn có thể tham khảo bài phân tích “Vật lý trị liệu đau cổ vai gáy” để hiểu rõ và lựa chọn phương pháp phù hợp với tình trạng bệnh của mình hơn. 

7. Các biện pháp phòng ngừa đau mỏi cổ vai gáy

Nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời, đau mỏi cổ vai gáy sẽ gây nên tăng huyết áp, suy nhược cơ thể, rối loạn dây thần kinh thực vật,… Tuy nhiên, bạn có thể ngăn ngừa và hạn chế khi bạn áp dụng các biện pháp dưới đây: 

1 – Giữ đúng tư thế

• Khi ngồi làm việc: Chọn ghế có độ cao phù hợp, chân đặt phẳng trên sàn, lưng tựa vào ghế. Màn hình thiết bị ngang tầm, cách mắt khoảng 50 – 70cm. Thường xuyên thay đổi tư thế, thực hiện các động nhẹ nhàng sau mỗi 30 phút.
• Khi đứng: Giữ đầu và cổ thẳng, vai thả lỏng, hai vai ngang bằng nhau, ngực mở rộng, giữ cột sống thẳng.
• Khi ngủ: Nên nằm ngửa hoặc nằm nghiêng, tránh nằm sấp và chọn gối có độ cao phù hợp. 
• Khi sử dụng điện thoại: Nâng điện thoại ngang tầm mắt, tránh cúi đầu xuống. Hạn chế sử dụng điện thoại trong thời gian dài. ^[6]

2 – Tập thể dục: Khi tập thể dục, các cơ bắp ở cổ, vai gáy được vận động và phát triển, giúp tăng cường sức mạnh và độ dẻo dai. Cơ bắp khỏe mạnh sẽ giúp nâng đỡ và bảo vệ cột sống cổ, giảm nguy cơ bị tổn thương. Bạn có thể thực hiện các bài tập như xoay cổ, ngửa cổ, gập vai, kéo giãn cơ ngực phía trước, thả lỏng cơ vai đai,… ^[5]

3 – Tránh các hoạt động gây căng thẳng cho vùng cổ vai gáy: Thói quen đi đứng hay ngồi một chỗ quá lâu dễ gây căng thẳng cho vùng cổ vai gáy, dẫn đến những cơn đau nhức khó chịu. ^[2]

8. Giải đáp các câu hỏi thường gặp về đau cổ vai gáy

Tỉ lệ người bệnh bị đau cổ vai gáy hàng năm lên đến hơn vai gáy hơn 30%. ^[24] Do đó, có rất nhiều thắc mắc liên quan đến căn bệnh này, dưới đây là top 3 câu hỏi phổ biến mà bạn có thể tìm hiểu: 

Câu 1: Bệnh đau vai gáy có nguy hiểm không? 

Đau cổ vai gáy thường không nguy hiểm. Nếu phát hiện và điều trị kịp thời thì có thể cải thiện hiệu quả. Tuy vậy, nếu để các cơn đau kéo dài có thể dẫn đến những tổn thương vĩnh viễn. ^[11]

Câu 2: Đau cổ vai gáy có chữa được không?

Hầu hết các trường hợp đau cổ vai gáy có thể cải thiện hiệu quả, thậm có có thể chữa khỏi hoàn toàn nếu được phát hiện sớm và có phương pháp điều trị kịp thời. ^[2]

Câu 3: Điều trị đau cổ vai gáy mất bao lâu?

Theo tham vấn của BS CKII. Nguyễn Thị Ngọc Lan – Phụ trách chuyên môn tại Trung tâm Trị liệu và Phục hồi chức năng MYREHAB MATSUOKA, thời gian lành bệnh phụ thuộc nhiều vào giai đoạn đau cổ vai gáy của bạn, cụ thể:

Với mức độ cấp tính: Thường khỏi trong vòng 2 – 4 tuần.

• Chườm nóng/lạnh: 2 – 3 ngày.
• Thuốc giảm đau: 1 – 2 tuần.
• Vật lý trị liệu: 2 – 4 tuần.

Với mức độ mãn tính: Có thể kéo dài nhiều tháng hoặc một năm.

• Vật lý trị liệu: 4 – 8 tuần.
• Kéo giãn cơ: 6 – 12 tháng.
• Châm cứu: 6 – 12 tháng.
• Phục hồi hoàn toàn sau phẫu thuật: 6 – 12 tháng.

Triệu chứng ban đầu của đau cổ vai gáy chỉ là các cơn đau nhức âm ỉ ở vùng cổ bả vai, nhưng về lâu dài, có thể gây tổn thương thần kinh cột sống, đau đầu, mất ngủ,… Do đó, việc phòng ngừa vẫn là ưu tiên hàng đầu. Hãy giữ tư thế đúng, tập thể dục thường xuyên và kiểm soát căng thẳng để bảo vệ sức khỏe của bản thân mình bạn nhé!

Nếu bạn đang tìm kiếm một đơn vị phục hồi chức năng chuyên nghiệp, uy tín cao, bạn có thể tham khảo MYREHAB MATSUOKA – Trung tâm trị liệu và phục hồi chức năng. Với đội ngũ bác sĩ, kỹ thuật viên được đào tạo 100% từ Nhật Bản cùng thiết bị Âu – Mỹ hiện đại bậc nhất, chúng tôi cam kết đem lại cho bệnh nhân phác đồ điều trị đau cổ vai gáy an toàn, hiệu quả cao.   

MYREHAB MATSUOKA – Trung tâm phục hồi chức năng hợp tác Việt Nam – Nhật Bản

• Hotline: 1900 3181
• Website: https://myrehab-matsuoka.com/
• Facebook: https://www.facebook.com/myrehab.official
• Địa chỉ: Tầng 2 Tòa nhà CONINCO, số 4 Tôn Thất Tùng, Đống Đa, Hà Nội.