Bài tập vận động cho trẻ bàn chân bẹt là phương pháp can thiệp an toàn, không xâm lấn, dễ dàng áp dụng và có thể thực hiện ngay tại nhà. Tuy nhiên, điều trị bàn chân bẹt là một quá trình dài và đòi hỏi sự kiên trì cao và không phải phụ huynh nào cũng có điều kiện đưa trẻ đến các trung tâm luyện tập thường xuyên. Vì vậy, việc duy trì vận động tại nhà dưới sự hướng dẫn từ chuyên gia phục hồi chức năng là giải pháp hiệu quả, giúp trẻ được can thiệp kịp thời, đúng phương pháp mà vẫn đảm bảo tính linh hoạt trong sinh hoạt hằng ngày.
1. Tại sao nên kết hợp tập vận động bàn chân bẹt tại nhà với phục hồi chức năng tại trung tâm?
Song song với trị liệu chuyên sâu tại cơ sở y tế, việc duy trì các bài tập phục hồi chức năng bàn chân bẹt tại nhà đóng vai trò hỗ trợ quan trọng trong hiệu quả điều trị lâu dài. Tập luyện tại nhà giúp kích hoạt lại các nhóm cơ, đồng thời cải thiện dáng bàn chân ngoài giờ trị liệu chính thức. Dưới đây là các lợi ích đã được ghi nhận sau khi trẻ luyện tập các bài tập cho trẻ bàn chân bẹt:
- Duy trì tác dụng trị liệu giữa các buổi khám: Bài tập tại nhà giúp kéo dài hiệu quả can thiệp, ngăn tình trạng thụ động cơ xương.
- Tăng cường sự phối hợp vận động – cảm giác: Trẻ hình thành khả năng điều khiển cơ bàn chân tốt hơn thông qua lặp lại động tác hàng ngày.
- Kích hoạt vòm bàn chân liên tục: Các bài tập kích hoạt vòm bàn chân thúc đẩy quá trình chỉnh trục sinh học bàn chân khi được thực hiện đều đặn.
- Tạo nền tảng can thiệp lâu dài: Khi cơ – gân – dây chằng được kích thích đúng cách, nguy cơ biến dạng tái phát sẽ giảm đáng kể.
- Phối hợp điều trị giữa gia đình và giới chuyên môn: Phụ huynh chủ động tham gia giúp phát hiện sớm bất thường và phối hợp nhịp nhàng cùng bác sĩ.
Luyện tập vận động tại nhà cho trẻ bàn chân bẹt làm khỏe vòm bàn chân
2. Nguyên tắc khi cho trẻ tập vận động bàn chân bẹt tại nhà (đúng kỹ thuật – không đau- không quá sức)
Tuy việc tập luyện tại nhà không thể thay thế trị liệu y khoa nhưng nó đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc hỗ trợ điều trị bệnh lý bàn chân bẹt ở trẻ. Để đảm bảo hiệu quả, phụ huynh cần tuân thủ nguyên tắc sau để đảm bảo an toàn trong quá trình luyện tập các bài tập phục hồi chức năng:
2.1. Luôn khởi động nhẹ nhàng trước khi tập
Khởi động làm nóng cơ giúp giảm nguy cơ chấn thương khi vận động. Trẻ nên xoay cổ chân, co – duỗi bàn chân trong 2 – 3 phút. Phụ huynh có thể kết hợp xoa bóp nhẹ vùng bắp chân và lòng bàn chân. Đây là bước không thể thiếu trước mỗi buổi tập phục hồi tại nhà.
2.2. Quan sát phản ứng của trẻ trong từng bài tập
Khi thực hiện bài tập phục hồi chức năng bàn chân bẹt, cần theo dõi sắc mặt và phản ứng vận động của trẻ. Nếu thấy trẻ nín thở, co chân đột ngột hoặc có dấu hiệu đau, cần ngưng tập. Không nên yêu cầu trẻ gắng sức thực hiện động tác nếu không đúng kỹ thuật. Ghi nhận biểu hiện sau mỗi buổi tập giúp điều chỉnh phác đồ hiệu quả hơn.
2.3. Hướng dẫn kỹ thuật đúng từ các nhà trị liệu
Phụ huynh cần được hướng dẫn về các bài tập cho trẻ bàn chân bẹt tại nhà bởi giới chuyên môn như bác sĩ chuyên khoa hoặc kỹ thuật viên phục hồi. Đặc biệt, trong mỗi bài tập cần được mô tả cụ thể về tư thế và kỹ thuật thực hiện trong từng động tác mà trẻ thực hiện.
Ngoài ra, phụ huynh nên ghi chép lại các động tác, đồng thời quan sát trẻ tập luyện nhằm kịp thời phát hiện những sai sót quá trình luyện tập. Việc theo dõi sát sao không chỉ giúp duy trì thói quen tập luyện đúng cách mà còn hỗ trợ bác sĩ điều chỉnh phác đồ điều trị khi cần thiết.
2.4. Điều chỉnh bài tập phù hợp theo từng giai đoạn
Mỗi bài tập phải phù hợp với độ tuổi, mức độ lệch vòm, khả năng vận động và quá trình phục hồi của trẻ. Cha mẹ tuyệt đối không nên để trẻ luyện tập khi cảm thấy đau nhức hoặc có biểu hiện căng cơ bất thường. Ở giai đoạn đầu, trẻ chỉ nên tập các bài cơ bản nhằm kích hoạt vòm bàn chân nhẹ nhàng. Sau đó, khi cơ chân đã phát triển tốt, trẻ có thể bắt đầu luyện tập các bài tập phức tạp hơn với độ khó và thời lượng tăng dần theo khuyến nghị từ chuyên gia phục hồi chức năng.
3. 5 bài tập cơ bản được chuyên gia khuyên dùng: Gập – duỗi ngón chân, Cuộn khăn bằng chân, Nhón gót – đứng thăng bằng, Nhấc ngón riêng lẻ, Massage gan bàn chân
Dưới đây là 5 bài tập phục hồi chức năng bàn chân bẹt thường được chỉ định cho trẻ, giúp cải thiện sức mạnh cơ gan chân và hỗ trợ nâng vòm bàn chân hiệu quả:
3.1. Bài tập gập – duỗi ngón chân
Cách thực hiện bài tập gập – duỗi ngón chân bao gồm các bước sau:
- Bước 1: Trẻ ngồi hoặc nằm thoải mái, duỗi chân ra phía trước.
- Bước 2: Trẻ gập ngón chân xuống rồi duỗi thẳng ra trong 10 – 15 lần.
Đây là bài tập giúp tăng độ dẻo các nhóm cơ nhỏ ở đầu ngón, cải thiện khả năng co – giãn vòm gan chân. Vì vậy, phụ huynh nên cho trẻ thực hiện bài này mỗi ngày để trẻ duy trì sự linh hoạt và và khả năng điều khiển vận động đôi bàn chân của mình.
Bài tập gập – duỗi ngón chân
3.2. Bài tập cuộn khăn bằng chân
Các bước thực hiện bài tập cuộn khăn bằng chân bao gồm:
- Bước 1: Trẻ đặt một khăn mặt mỏng dưới lòng bàn chân.
- Bước 2: Yêu cầu trẻ dùng các ngón chân cuộn khăn về phía mình nhiều lần liên tiếp.
Bài tập cuộn khăn bằng chân
3.3. Bài tập nhón gót – đứng thăng bằng
Đây là bài tập giúp kích hoạt cơ sinh đôi và cơ dép, góp phần nâng vòm bàn chân. Quy trình thực hiện bài tập này diễn ra như sau:
- Bước 1: Cho trẻ đứng thẳng, hai tay bám nhẹ vào tường hoặc ghế để giữ thăng bằng.
- Bước 2: Nhón gót lên, giữ tư thế 3 giây rồi từ từ hạ xuống. Thực hiện 10 lần mỗi hiệp, 2 hiệp/ngày.
Bài tập nhón gót chân
3.4. Bài tập nhấc ngón riêng lẻ
Tuy chỉ thông qua việc thực hiện các động tác luyện tập đơn giản nhưng đây là bài tập kích hoạt điều khiển cơ động rất tốt cho trẻ bị bàn chân bẹt. Cách thực hiện bài tập này như sau:
- Bước 1: Yêu cầu trẻ ngồi thoải mái, đặt bàn chân trần trên sàn cứng.
- Bước 2: Tập nhấc từng ngón chân lên riêng lẻ, cố gắng không để các ngón khác di chuyển.
3.5. Bài tập massage gan bàn chân
Chỉ với 5 – 10 phút mỗi ngày, bài tập massage gan bàn chân sẽ giúp trẻ tăng tăng tuần hoàn máu, làm mềm mô cơ, giảm co cứng khi trẻ tập và hiệu quả phục hồi bàn chân bẹt. Để luyện tập bài tập này, trẻ cần sự hỗ trợ của phụ huynh với các bước cụ thể như sau:
- Bước 1: Phụ huynh dùng tay xoa bóp nhẹ gan bàn chân từ gót đến ngón chân, có thể kết hợp với bóng gai nhỏ để kích thích sâu hơn.
- Bước 2: Thực hiện lặp tại tương tự bước 1 từ 5 – 10 phút mỗi ngày để tăng hiệu quả phục hồi điều trị.
>>> Xem thêm: 4 BÀI TẬP CƠ BẢN CẢI THIỆN BÀN CHÂN BẸT THỰC HIỆN NGAY TẠI NHÀ
Bài tập massage gan bàn chân
4. Tần suất tập vận động bàn chân bẹt tại nhà hợp lý
Để đạt hiệu quả tối ưu trong phục hồi chức năng, phụ huynh nên cho trẻ luyện tập các bài tập bàn chân bẹt đều đặn với tần suất từ 1 đến 2 lần mỗi ngày. Thời lượng mỗi buổi tập có thể kéo dài khoảng 30 đến 45 phút, tùy theo độ tuổi và mức độ biến dạng vòm bàn chân của trẻ. Thời điểm lý tưởng để tập luyện là vào buổi sáng sau khi thức dậy và buổi tối trước khi đi ngủ, khi cơ thể ở trạng thái thư giãn và sẵn sàng tiếp nhận vận động trị liệu.
Bên cạnh đó, trẻ cần phải duy trì việc tập luyện liên tục trong tối thiểu 6 đến 8 tuần để bác sĩ có thể đánh giá được mức độ cải thiện trên lâm sàng. Trong giai đoạn đầu, phụ huynh nên cho trẻ bắt đầu với các bài tập có cường độ thấp nhằm giúp hệ cơ – gân thích nghi dần, tránh gây quá tải hoặc co rút. Đồng thời, cha mẹ cũng nên cho con tái khám định kỳ để bác sĩ theo dõi tiến triển và cập nhật chương trình điều trị phù hợp với từng giai đoạn hồi phục.
5. Một số lưu ý quan trọng khi phụ huynh tự hướng dẫn trẻ tập vận động bàn chân bẹt tại nhà
Dù mang lại nhiều lợi ích, tập phục hồi tại nhà cần được thực hiện đúng phương pháp để đảm bảo an toàn và hiệu quả điều trị cho trẻ. Dưới đây là những lưu ý quan trọng dành cho phụ huynh khi hướng dẫn trẻ luyện tập tại nhà:
- Không thay thế hoàn toàn vai trò chuyên môn: Tập tại nhà chỉ là hỗ trợ, không thay cho trị liệu y khoa do chuyên gia phục hồi thực hiện.
- Chỉ thực hiện bài tập đã được hướng dẫn kỹ thuật rõ ràng: Không tự ý áp dụng bài tập mới nếu chưa có đánh giá từ bác sĩ chỉnh hình hoặc kỹ thuật viên phục hồi chức năng.
- Luôn theo dõi và ghi nhận biểu hiện trong và sau buổi tập: Quan sát kỹ phản ứng vận động để phát hiện sớm dấu hiệu bất thường như đau, lệch trục, co gồng.
- Tạo không gian luyện tập an toàn, sạch, bề mặt phẳng: Tránh nền gồ ghề, trơn trượt hoặc môi trường có nhiều vật cản dễ gây mất thăng bằng.
- Khuyến khích trẻ tập luyện với tâm lý thoải mái: Tránh tạo áp lực, thay vào đó nên hướng dẫn nhẹ nhàng, cho trẻ nghỉ khi có dấu hiệu mệt.
- Tái khám định kỳ theo lịch: Giúp bác sĩ đánh giá mức độ đáp ứng của các bài tập phục hồi tại nhà và điều chỉnh chương trình can thiệp phù hợp.
Các bài tập phục hồi chức năng bàn chân bẹt khi được thực hiện đều đặn sẽ hỗ trợ cải thiện chức năng vận động của trẻ một cách rõ rệt. Đặc biệt, phụ huynh cần cho trẻ tuân thủ đúng kỹ thuật và cường độ khi trẻ thực hiện các bài tập phục hồi chức năng tại nhà. Nếu luyện tập và trị liệu đúng cách, vòm bàn chân của trẻ sẽ được kích hoạt đúng lộ trình sinh lý, từ đó hỗ trợ định hình cấu trúc bàn chân một cách bền vững.
MYREHAB MATSUOKA – Trung tâm phục hồi chức năng hợp tác Việt Nam – Nhật Bản
- Hotline: 1900 3181
- Website: myrehab-matsuoka.com
- Facebook: https://www.facebook.com/myrehab.official
- Địa chỉ: Tầng 2 Tòa nhà CONINCO, số 4 Tôn Thất Tùng, phường Kim Liên, Hà Nội.
