Thoát vị đĩa đệm là một trong những nguyên nhân phổ biến gây đau lưng dưới và đau thần kinh tọa, ảnh hưởng nhiều đến khả năng vận động và sinh hoạt hàng ngày. Trong số rất nhiều các phương pháp phục hồi chức năng hiện nay, phương pháp McKenzie được nhiều chuyên gia đánh giá cao vì mang lại hiệu quả giảm đau nhanh và phục hồi độ linh hoạt của cột sống. Đây là phương pháp tập trung vào tự điều chỉnh tư thế và thực hiện các động tác chủ động, phù hợp với cả người chưa phẫu thuật và người đã can thiệp ngoại khoa.
1. Phương pháp McKenzie
Phương pháp McKenzie là một hệ thống bài tập được xây dựng nhằm phục hồi sự cân bằng của cột sống. Tập trung vào các chuyển động lặp lại theo một hướng nhất định, bài tập McKenzie giúp giảm áp lực lên đĩa đệm, hỗ trợ điều chỉnh lại tư thế và kiểm soát cơn đau theo cơ chế tự chủ. Vì vậy, phương pháp McKenzie hiện được sử dụng rộng rãi trong điều trị bảo tồn và phục hồi chức năng thoát vị đĩa đệm sau phẫu thuật.
Điểm đặc biệt của các bài tập McKenzie nằm ở khả năng giúp người bệnh tự đánh giá vị trí đau và lựa chọn động tác phù hợp. Thay vì phụ thuộc hoàn toàn vào trị liệu thụ động, phương pháp khuyến khích người bệnh chủ động vận động, từ đó nâng cao khả năng tự kiểm soát triệu chứng trong các đợt đau cấp và đau mạn.
Kế hoạch tập luyện bằng phương pháp McKenzie
(Nguồn: Knotry)
2. Lợi ích của phương pháp McKenzie
Phương pháp McKenzie được xem là hướng tiếp cận an toàn và hiệu quả cho người bị thoát vị đĩa đệm, nhờ vào việc tạo ra sự thay đổi cơ học trong đĩa đệm và hệ thống xương – cơ – dây chằng. Một trong những lợi ích của phương pháp này là giảm nhanh cảm giác đau lan xuống chân hoặc tê bì do chèn ép thần kinh, thông qua kỹ thuật “hướng trung tâm hóa” – đưa cơn đau từ chân quay trở lại về cột sống.
Ngoài việc giảm đau, phương pháp này còn giúp cải thiện độ linh hoạt và sức mạnh của hệ thống cơ lưng – bụng. Khi thực hiện đúng, cột sống được hỗ trợ tốt hơn trong các hoạt động hằng ngày, giảm nguy cơ tái phát thoát vị đĩa đệm. Đồng thời, những bài tập McKenzie cũng giúp người bệnh nhận biết và điều chỉnh các thói quen xấu như cong lưng quá mức khi ngồi, cúi gập sai tư thế hoặc thiếu vận động.
3. Cách áp dụng phương pháp McKenzie cho bệnh nhân thoát vị đĩa đệm
Việc áp dụng phương pháp McKenzie cần dựa trên tình trạng trước và sau phẫu thuật. Mỗi giai đoạn có mục tiêu và kỹ thuật tập luyện khác nhau để đảm bảo an toàn tuyệt đối cho cột sống, cụ thể:
3.1 Trước phẫu thuật
Ở giai đoạn chưa can thiệp ngoại khoa, mục tiêu chính là giảm đau, giảm áp lực lên đĩa đệm và cải thiện biên độ vận động. Những bài tập hướng duỗi được ưu tiên vì có khả năng làm giảm mức chèn ép lên rễ thần kinh. Một số bài tập thường được áp dụng bao gồm:
- Nằm sấp thư giãn: giúp giảm áp lực lên đĩa đệm vùng thắt lưng.
- Nằm sấp chống tay nâng thân trên: tạo lực duỗi, làm giảm đau lan xuống chân.
- Duỗi lưng đứng: hỗ trợ điều chỉnh tư thế khi hoạt động hằng ngày.
Khi tập các bài tập McKenzie trước phẫu thuật, việc lặp lại động tác theo hướng đáp ứng tốt là yếu tố quan trọng. Người bệnh thường cảm nhận cơn đau từ chân “thu ngắn lại”, chứng tỏ bài tập đang phát huy hiệu quả. Nếu đau lan rộng hơn, cần điều chỉnh kỹ thuật hoặc chuyển sang bài tập phù hợp hơn.
Tư thế siêu nhân giúp giảm áp lực thắt lưng
(Nguồn: Myrehab Matsuoka)
3.2 Sau phẫu thuật
Bệnh nhân vẫn có thể tập McKenzie phục hồi sau phẫu thuật đĩa đệm nhưng phải thay đổi để phù hợp với quá trình lành mô. Giai đoạn đầu, các bài tập nhẹ nhàng tập trung vào giảm cứng khớp, cải thiện cảm giác và làm quen với vận động cơ bản. Tuy nhiên, người bệnh cần lưu ý rằng những bài duỗi mạnh hoặc ép lưng quá mức thường không được thực hiện ngay.
Từ tuần thứ 6 trở đi, các bài tập McKenzie bắt đầu được tái áp dụng với cường độ tăng dần. Tập trung vào điều chỉnh tư thế đúng, làm quen với vận động theo trục cột sống và hạn chế xoay vặn đột ngột. Khi cơ lưng – bụng đã ổn định hơn, các bài tập duỗi có kiểm soát được sử dụng trở lại nhằm giảm đau âm ỉ và cải thiện độ vững cho cột sống lâu dài.
Bài tập co chân
(Nguồn: Myrehab Matsuoka)
>>> Xem thêm: 11 bài tập vật lý trị liệu thoát vị đĩa đệm an toàn nên tập tại nhà
4. Những lưu ý khi thực hiện các bài tập McKenzie phục hồi đĩa đệm
Điều quan trọng nhất khi áp dụng phương pháp McKenzie cho bệnh nhân bị thoát vị là phải thực hiện đúng kỹ thuật và theo dõi phản ứng cơ thể sau từng động tác. Nếu cơn đau lan rộng xuống chân hoặc xuất hiện cảm giác tê nhiều hơn, cần dừng tập và được chuyên viên kiểm tra lại hướng vận động phù hợp. Phương pháp này ưu tiên sự an toàn nên người bệnh không nên dùng lực quá mạnh hoặc cố gắng ép biên độ vượt ngưỡng chịu đựng.
Ngoài việc thực hiện bài tập, tư thế sinh hoạt cũng đóng vai trò cốt lõi trong hiệu quả của phương pháp McKenzie. Bên cạnh đó, bệnh nhân cần giữ lưng thẳng khi ngồi, hạn chế cúi gập sâu và thay đổi tư thế mỗi 30-45 phút giúp giảm áp lực lên đĩa đệm. Việc duy trì nhịp tập đều đặn hằng ngày sẽ giúp cải thiện triệu chứng bền vững hơn.
Phục hồi chức năng thoát vị đĩa đệm Myrehab Matsuoka
>>> Xem thêm: 21 bài tập phục hồi chức năng sau mổ cột sống an toàn, hiệu quả tại nhà
MYREHAB MATSUOKA – Trung tâm phục hồi chức năng hợp tác Việt Nam – Nhật Bản
- Hotline: 1900 3181
- Website: myrehab-matsuoka.com
- Facebook: https://www.facebook.com/myrehab.official
- Địa chỉ: Tầng 2 Tòa nhà CONINCO, số 4 Tôn Thất Tùng, phường Kim Liên, Hà Nội.
Nguồn:
[1] Machado, Luciana Andrade Carneiro, et al. “The McKenzie Method for Low Back Pain.” Spine, vol. 31, no. 9, Apr. 2006, pp. E254–62, https://doi.org/10.1097/01.brs.0000214884.18502.93.
