Tình trạng lật sơ mi cổ chân (Vẹo cổ chân) ngoài ý muốn xảy ra khi khớp cổ chân bị vặn quá giới hạn sinh lý khớp bình thường, gây đau và hạn chế tầm vận động. Dù không phải chấn thương nguy hiểm nhưng nếu xử lý không đúng cách, bạn sẽ phải đối mặt với nhiều biến chứng không mong muốn kéo dài. Ở bài viết dưới đây, các chuyên gia phục hồi chức năng của Myrehab Matsuoka sẽ chia sẻ cách phân loại mức độ bị lật cổ chân theo chuẩn y khoa, giúp kiểm soát các tổn thương đúng thời điểm và hướng dẫn cách xử lí khi gặp tình trạng lật sơ mi cổ chân.
1. Nguyên nhân và triệu chứng của lật cổ chân.
Lật sơ mi cổ chân (Lật cổ chân) thường gặp khi bàn chân bị lật vào trong hoặc ra ngoài một cách đột ngột, điều này dẫn đến việc các dây chằng quanh khớp cổ chân bị kéo giãn hoặc kéo căng quá mức.
Lật sơ mi cổ chân không chỉ là bong gân nhẹ có thể kèm theo đứt- rách dây chằng, sưng đau dữ dội (Ảnh: Nguồn Internet)
Các trường hợp phổ biến gồm: Khi bị bước hụt chân, vận động trên một bề mặt không được bằng phẳng hay trường hợp chơi thể thao với cường độ cao. Ngoài ra thói quen đi giày không phù hợp ( không đúng size, quá cao, hoặc không đúng loại,..) cũng là nguyên nhân phổ biến gây ra tình trạng lật cổ chân.
Người bị lật sơ mi cổ chân thường sẽ có cảm giác đau nhói ngay lập tức, vùng khớp cổ chân sưng to, cử động khớp cổ chân và đi lại gặp khó khăn. Trong một số các trường hợp nặng có thể nghe thấy tiếng “rắc” ngay tại thời điểm xảy ra chấn thương. Dấu hiệu đó cảnh báo tổn thương dây chằng nghiêm trọng đang xảy ra và có thể kèm theo gãy xương.
2. Các mức độ lật sơ mi cổ chân
Tùy theo mức độ tổn thương của dây chằng quanh khớp cổ chân mà lật cổ chân được chia thành 3 mức khác nhau như sau:
2.1. Mức độ 1: Tổn thương nhẹ
Các dây chằng tổn thương vùng khớp cổ chân bị kéo giãn mà không rách. Cảm giác thường thấy là đau nhẹ ở vùng cổ chân. Ngoài ra bằng quan sát bên ngoài sẽ thấy có tình trạng hơi sưng. Ở mức độ này khi đi lại hay di chuyển vẫn bình thường. Đây là mức độ thường hay gặp nhất tuy nhiên việc hồi phục cũng nhanh hơn nếu được nghỉ ngơi và thực hiện đúng theo như khuyến nghị chuẩn y khoa.
2.2. Mức độ 2: Tổn thương trung bình
Với mức độ lật cổ chân trung bình thì dây chằng đã bị rách một phần. Khi này các cơn đau rõ hơn. Quan sát thấy cổ chân có hiện tượng sưng nề, ngoài ra có thể thấy được các vết bầm tím. Việc đi lại và di chuyển gặp nhiều khó khăn, khi đi cảm thấy đau nhiều hơn. Trong trường hợp này việc cần làm là bất động tạm thời sau đó can thiệp vật lý trị liệu để phục hồi chức năng nhanh hơn, an toàn hơn và hiệu quả tốt hơn. Việc tuân thủ các phác đồ do chuyên gia phục hồi chức năng hướng dẫn giúp tránh để tình trạng lật cổ chân diễn ra xấu hơn.
Sau lật sơ mi cổ chân cần hạn chế chịu lực lên chân tổn thương và bắt đầu chương trình phục hồi chức năng càng sớm càng tốt (Ảnh: Myrehab Matsuoka)
2.3. Mức độ 3 : Tổn thương nặng
Khi gặp tổn thương lật cổ chân ở mức độ 3 thì các dây chằng quanh vùng khớp cổ chân bị đứt hoàn toàn hoặc có thể kèm theo tình trạng gãy xương. Cảm giác đau dữ dội và khớp cổ chân sưng to, lỏng lẻo rõ rệt. Với tình trạng này thì người bệnh không thể đứng hay đi lại được. Đây là tình huống cần phải can thiệp y khoa khẩn cấp. Đầu tiên cần can thiệp các xét nghiệm cận lâm sàng, bất động lâu dài hoặc phẫu thuật.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) hướng dẫn cần đánh giá tổn thương cơ xương khớp và xem xét không chỉ mức độ tổn thương mô mà còn còn cả sự ảnh hưởng đến khả năng vận động, sinh hoạt hàng ngày, các nguy cơ biến chứng lâu dài nếu không được phục hồi đúng cách.
Lưu ý: Nếu bạn gặp phải tình trạng lật cổ chân và các cơn đau dữ dội, biến dạng khớp, không thể nhấc chân lên thì cần phải đi khám ngay, tuyệt đối không được tự ý xử lý.
3. Cách sơ cứu lật sơ mi cổ chân đúng chuẩn: Quy tắc R.I.C.E
Phương pháp sơ cứu này được khuyến nghị áp dụng trong khoảng thời gian từ khi xảy ra tình trạng chấn thương lật cổ chân cho đến 72 giờ đầu.
|
Chữ cái |
Ý nghĩa |
Cách thực hiện |
| R – Rest |
Nghỉ ngơi |
Dừng vận động, cần tránh đứng và đi lại dễ gây tổn thương và khiến tình trạng nặng hơn. |
| I – Ice |
Chườm lạnh |
Sử dụng túi đá bọc khăn hoặc túi gel lạnh chườm xung quanh vùng đau từ 15–20 phút/lần, mỗi 2–3 giờ/ lần trong 48 giờ. Không chườm trực tiếp đá lên da và không chườm quá lâu dễ gây bỏng lạnh. |
| C – Compression |
Băng ép |
Sử dụng băng thun quấn với lực vừa đủ quanh cổ chân nhằm mục đích giảm sưng nề. Khi quấn xong cần phải kiểm tra tình trạng da và tuần hoàn. |
| E – Elevation |
Kê cao chân |
Nằm kê chân cao hơn tim giúp giảm sưng nhanh hơn. |
Lưu ý: Tuyệt đối không nên: Xoa dầu, bóp rượu thuốc, chườm nóng trong 3 ngày đầu vì có thể làm tình trạng sưng nề và viêm đau nặng hơn.
4. Khi nào cần đến cơ sở y tế?
Không nên chủ quan với những cơn đau mà bạn cảm thấy bình thường và nghĩ rằng sau một vài ngày tình trạng đó sẽ hết. Nếu như gặp bất kỳ dấu hiệu nào sau đây, hãy đến thăm khám, kiểm tra với bác sĩ . Việc đi khám và có sự tư vấn của bác sĩ giúp bạn giải quyết và xử lí các vấn đề với cổ chân của mình nhanh chóng tránh để lại các biến chứng không mong muốn.
- Đau nhiều và không giảm sau 48 giờ
Trong trường hợp đã sau 2 ngày nghỉ ngơi, thực hiện đúng theo phương pháp RICE mà vẫn cảm thấy đau nhức dữ dội hoặc cơn đau tăng lên thì cần đi khám ngay.
- Dấu hiệu cổ chân sưng to, các vết bầm tím rộng hơn so với ban đầu.
Tình trạng sưng nề kéo dài, tràn lên mắt cá, mu bàn chân là dấu hiệu cho thấy cổ chân đang gặp tổn thương không hề nhẹ. Vết bầm tím có thể do mạch máu bị vỡ hoặc chảy máu bên trong mô mềm gây ra .
- Đứng trụ trên chân bị lật
Khi di chuyển đi lại vài bước nhưng bạn có cảm giác bị đau buốt hoặc cảm nhận được sự lỏng lẻo của khớp cổ chân. Thì cần phải kiểm tra lại ngay
Có một “nguyên tắc vàng” trong y học lâm sàng: Nếu không thể chịu lực 4 bước liên tiếp thì bạn nên chụp X-quang để loại trừ gãy xương.
Nguồn: Stiell IG et al. “Decision rules for the use of radiography in acute ankle injuries.” JAMA. 1993;269(9):1127-32
- Khớp cổ chân biến dạng, lệch trục hoặc nghe tiếng “rắc” khi gặp chấn thương
Dấu hiệu này cho thấy có thể bạn đang bị trật khớp hoặc gãy xương. Khi gặp tình trạng như vậy thì tuyệt đối không được xử lí tại nhà mà cần phải đến cơ sở y tế để kiểm tra ngay.
Nếu không có vấn đề gì về tổn thương gãy xương mà sau khoảng 1 tuần vẫn còn tình trạng sưng nề, cảm giác đau, đi lại gặp khó khăn cần tới gặp bác sĩ phục hồi chức năng để kiểm tra, đánh giá tránh việc để khớp bị cứng và hạn chế vận động ảnh hưởng đến sinh hoạt và dáng đi.
- Đã từng gặp tình trạng lật cổ chân và bị lặp lại
Khi bị lật cổ chân lặp đi lặp lại nhiều lần thì sẽ dễ dẫn đến khớp lỏng, cơ và dây chằng vùng cổ chân trở nên rất yếu. Để tránh lặp lại nhiều lần thì cần can thiệp tập vật lý trị liệu giúp cho hệ thống gân , cơ và dây chằng khỏe hơn.
5. Lời khuyên từ các chuyên gia phục hồi chức năng của Myrehab Matsuoka
Sau khi đã thực hiện sơ cứu đúng chuẩn y khoa thì quá trình tiếp theo là điều trị và phục hồi chức năng đóng vai trò quan trọng để ngăn ngừa các biến chứng như lỏng khớp, tái đau, hạn chế tầm vận động khớp.
5.1. Chẩn đoán chính xác bằng X-quang hoặc MRI
Khi các cơn đau kéo dài, tình trạng sưng nề nhiều, không thể đi lại hoặc nghi ngờ có các tổn thương nghiêm trọng. Việc chụp phim X-quang để loại trừ gãy xương hay chụp MRI cộng hưởng từ để đánh giá tổn thương dây chằng và các tổ chức xung quanh khớp là rất cần thiết để có thể giúp bác sĩ đánh giá chính xác mức độ tổn thương và đưa ra lời khuyên tư vấn và kế hoạch điều trị tốt nhất.
5.2. Điều trị y khoa: Sử dụng nẹp, thuốc và nghỉ ngơi hợp lý
- Nẹp cố định cổ chân: Giúp bảo vệ vùng cổ chân bị tổn thương, tránh làm tổn thương nặng hơn. Ngoài ra khi sử dụng nẹp cũng giúp cho việc di chuyển đỡ đau. Bên cạnh đó còn có thể sử dụng băng dán Kinesio giúp cải thiện tuần hoàn, giảm đau, giảm viêm
Kinesio – Một trong các phương pháp hỗ trợ lật sơ mi cổ chân hiệu quả và an toàn( Ảnh: Myrehab Matsuoka)
- Sử dụng thuốc chống viêm, giảm đau: Việc sử dụng thuốc cần có sự thăm khám, tư vấn, kê đơn của bác sĩ. Không nên tự ý sử dụng thuốc, cần tuyệt đối tuân thủ theo đúng chỉ định. Bác sĩ sẽ kê thêm thuốc nội khoa mục đích nhằm hỗ trợ giảm sưng nề và giảm đau trong những ngày đầu gặp chấn thương.
- Áp dụng đúng theo phương pháp R.I.C.E: Nghỉ ngơi- chườm lạnh- băng ép – kê cao chân: Việc áp dụng phương pháp này trong giai đoạn cấp, giúp giảm sưng, đau và ngăn ngừa các biến chứng có thể gặp
5.3. Sử dụng vật lí trị liệu phục hồi chức năng
Việc sử dụng các phương thức vật lí trị liệu trong giai đoạn cấp- bán cấp nhằm giảm đau, sưng nề và viêm quanh khớp cổ chân bao gồm: Nhiệt lạnh, Siêu âm trị liệu dòng xung, sóng ngắn xung,..
Sử dụng sóng ngắn dòng xung trong điều trị lật sơ mi cổ chân giúp giảm viêm, chống đau an toàn và hiệu quả( Ảnh: Myrehab Matsuoka)
Ngoài ra sau giai đoạn cấp tính. Cần có các bài tập vận động phù hợp ở các ngày tiếp theo nhằm mục đích : Phục hồi tầm vận động khớp, tăng sức mạnh cơ vùng xung quanh khớp cổ chân, các bài tập thăng bằng, phòng ngừa tái lật cổ chân
Tăng sức mạnh cơ và dây chằng vùng quanh cổ bàn chân giúp ngừa lật cổ chân hiệu quả nhất (Ảnh: Myrehab Matsuoka)
Một số các bài tập phục hồi chức năng lật cổ chân sau giai đoạn cấp tính bạn có thể tham khảo thêm tại đây
Việc tập phục hồi lật cổ chân sai cách như tập quá sớm, tập sai kỹ thuật, tập không đủ lực,…Điều đó có thể khiến cổ chân trở nên yếu mãn tính, dễ tái chấn thương khi đi lại, chơi thể thao. Các chuyên gia phục hồi chức năng Myrehab Matsuoka sẽ đánh giá mức độ, chọn đúng phác đồ trị liệu cá nhân hóa, theo dõi hiệu quả từng giai đoạn và sẽ có lời khuyên tốt nhất dành cho bạn.
Hãy liên hệ ngay với Myrehab Matsuoka để được tư vấn và hỗ trợ
Hotline: 1900 3181 hoặc 036 5588 716
Website: myrehab-matsuoka.com
Facebook: Trung tâm Vật lý trị liệu và Phục hồi chức năng Myrehab
Địa chỉ: Tầng 2, Tòa nhà Coninco, số 4 Tôn Thất Tùng, phường Kim Liên, Hà Nội
