Bài viết được viết bởi Ths. BS Vũ Thị Hằng và được tham vấn chuyên môn bởi ThS. BS CKII. Đặng Thị Kim Hương – Bác sĩ chuyên khoa Phục hồi chức năng tại Trung tâm Trị liệu và Phục hồi chức năng MYREHAB MATSUOKA.
Việc phục hồi chức năng sau chấn thương gãy xương đùi đóng vai trò quan trọng, quyết định đến khả năng vận động và chất lượng cuộc sống sau này của bệnh nhân. Bài viết sẽ cung cấp thông tin chi tiết về tầm quan trọng của phục hồi chức năng gãy xương đùi cũng như thời gian, lộ trình thực hiện và những lưu ý cần biết theo hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa.
1. Hiểu đúng về gãy xương đùi chân
1.1 Nguyên nhân chấn thương
Nguyên nhân chủ yếu gây gãy thân xương đùi thường bao gồm va chạm xe máy, té ngã hoặc tai nạn trong quá trình chơi thể thao. Những đối tượng có nguy cơ cao mắc phải chấn thương này là trẻ em, người cao tuổi và các vận động viên.
1.2 Dấu hiệu nhận biết xương đùi bị gãy
- Xuất hiện cơn đau dữ dội ở vùng đùi;
- Không thể dồn trọng lượng lên chân bị chấn thương;
- Đùi sưng to
- Chân bị thương trông ngắn hơn so với chân còn lại;
- Chân bị tổn thương có dấu hiệu cong vẹo bất thường.
1.3 Phương pháp điều trị
Đối với trường hợp gãy thân xương đùi, có 4 phương pháp điều trị phổ biến:
- Phẫu thuật đóng đinh nội tuỷ
- Sử dụng khung kéo
- Bột chậu lưng chân (cố định từ vùng chậu đến chân)
- Bó bột (cố định chỗ bị gãy
Đối với trường hợp gãy cổ xương đùi, có 2 phương pháp điều trị phổ biến:
- Phẫu thuật với đinh Smith Peterson
- Bó bột
1.4 Nguyên tắc điều trị và phục hồi chức năng
- Cố định chắc chắn điểm gãy trong giai đoạn bất động.
- Giảm đau và giảm sưng phù nề.
- Ngăn ngừa huyết khối tĩnh mạch.
- Khôi phục tầm vận động của khớp háng và khớp gối.
- Tăng cường sức mạnh các nhóm cơ ở khung chậu và vùng đùi.
- Phục hồi dáng đi bình thường.
- Đảm bảo bệnh nhân quay lại các hoạt động sinh hoạt thường ngày.
1.5 Biến chứng nếu không điều trị đúng
- Liền xương không đúng cách: Lệch xương hoặc không liền xương, gây đau và biến dạng.
- Nhiễm trùng: Đặc biệt là gãy xương mở, có thể lan rộng và gây hoại tử.
- Tắc nghẽn mạch máu gây tắc mạch phổi hoặc đột quỵ.
- Tổn thương mạch máu và thần kinh: Mất cảm giác hoặc yếu cơ, có thể dẫn đến hoại tử mô.
- Loãng xương: Giảm chất lượng xương, tăng nguy cơ gãy xương sau này.
- Mất chức năng vận động: Khó khăn trong đi lại và sinh hoạt hàng ngày.
2. Lộ trình phục hồi chức năng gãy thân xương đùi
Dưới đây là 4 trường hợp điều trị chấn thương gãy thân xương đùi và phương pháp phục hồi chức năng tương ứng được áp dụng:
2.1 Trường hợp phẫu thuật đóng đinh nội tuỷ
Ngày đầu tập luyện sau mổ gãy xương, bệnh nhân thực hiện các bài tập hít thở để ngăn ngừa các biến chứng phổi sau phẫu thuật, tự cử động bàn chân và cổ chân để tăng cường tuần hoàn máu. Những ngày tiếp theo thực hiện như sau:
- Ngày 2: Co cơ tĩnh cơ tứ đầu đùi, cơ mông lớn, cơ ụ ngồi. Tiếp tục thực hiện các bài tập như ngày thứ nhất và cử động tự do ở chân lành, cơ thân mình.
- Ngày 3 – 4: Tiếp tục thực hiện các bài tập như hai ngày trước. Tập cử động nhẹ nhàng với khớp hông và tập gập gối trong giới hạn chịu được với sự trợ giúp của người thân. Tránh thực hiện các động tác xoay trong, xoay ngoài. Thực hiện các bài tập kháng lực cho chi lành.
- Tuần thứ 2: Sau khi cắt chỉ, bệnh nhân tiếp tục thực hiện các bài tập như tuần trước và bắt đầu tập đi nạng mà không chống chân đau.
- Tuần thứ 3 trở đi: Tăng cường các bài tập phục hồi chức năng gãy xương đùi chủ động tăng tiến, sử dụng sự trợ giúp từ kỹ thuật viên. Thực hiện các bài tập trợ kháng cho nhóm cơ ụ ngồi và cơ tứ đầu đùi. Tập gập duỗi và mở rộng khớp hông. Tập đi nạng chịu áp lực một phần vào tuần thứ sáu.
- Tuần 12: Nếu kết quả X-quang cho thấy xương đã liền, cơ bắp phục hồi tốt thì có thể tập đi không dùng nạng. Bắt đầu tập xe đạp khi phạm vi vận động của khớp gối đã đạt 90 độ.
2.2 Trường hợp trong khung kéo (4 tuần)
PHCN nhằm ngăn ngừa các bệnh lý về phổi do nằm lâu, cải thiện tuần hoàn máu, duy trì sức mạnh cơ bắp ở chi gãy. Phương pháp phục hồi chức năng bao gồm các bước:
- Thực hiện các bài tập hít thở kết hợp hai tay.
- Cử động, gập/duỗi bàn chân và cổ chân ở chi gãy để tăng lưu thông máu.
- Tập luyện cơ bắp bằng cách co cơ tĩnh cơ tứ đầu đùi, cơ mông, cơ dạng, cơ khép, cơ ụ ngồi.
- Tăng sức mạnh các nhóm cơ chi trên như: cơ bụng, cơ lưng… bằng cách sử dụng các dụng cụ như: tạ, bao cát, lò xo.
- Hỗ trợ bệnh nhân ngồi dậy tại giường sau một tuần, sau khi thực hiện các động tác kéo tạ.
2.3 Trường hợp bột chậu lưng chân
Phương pháp phục hồi nhằm duy trì lực cơ trong bột, đồng thời hướng dẫn bệnh nhân sử dụng nạng không chịu sức nặng. Các bước trong quá trình phục hồi chức năng với trường hợp này:
- Hướng dẫn bệnh nhân thực hiện các bài tập co cơ tĩnh cơ cho cơ tứ đầu đùi, cơ ụ ngồi và cơ mông.
- Chỉ dẫn bệnh nhân và người thân cách hỗ trợ và di chuyển bệnh nhân khi đứng và di chuyển bằng sử dụng hai nạng mà không tạo áp lực quá nặng.
- Tiếp tục thực hiện các bài tập tại nhà theo hướng dẫn trên.
2.4 Trường hợp sau khi bó bột
Mục đích phục hồi sau khi bó bột bao gồm: giảm sưng, giảm đau, giảm co thắt cơ, mở rộng phạm vi vận động của khớp, tăng sức mạnh cho cơ chi bị gãy và khôi phục khả năng di chuyển cho bệnh nhân. Phương pháp vật lý trị liệu, phục hồi chức năng gãy xương đùi bao gồm các bước tập:
- Sử dụng các phương pháp đắp nóng như paraphin hoặc ánh sáng hồng ngoại.
- Xoa bóp từ đầu ngón chân đến khớp hông, tập trung vào những cơ bị co thắt.
- Di động xương bánh chè để phòng ngừa kết dính.
- Áp dụng kỹ thuật giữ nghỉ để mở rộng phạm vi vận động của khớp gối.
- Thực hiện các bài tập tập trung vào các nhóm cơ bên chân gãy.
- Hướng dẫn bệnh nhân sử dụng nạng mà không chống chân đau xuống đất trong 4 tuần đầu tiên.
- Sau 4 tháng, bệnh nhân được phép đi chống chân đau xuống đất, chịu sức nặng một phần.
- Ở tháng thứ 5 và thứ 6, người bệnh có thể đi lại bình thường theo khuyến nghị của bác sĩ.
3. Phục hồi chức năng với trường hợp gãy cổ xương đùi
3.1 Sau phẫu thuật với đinh Smith Peterson
Phục hồi chức năng sau phẫu thuật kết hợp xương với đinh Smith Peterson nhằm giúp giảm đau, phòng ngừa huyết khối và các biến chứng như: viêm phổi do ứ đọng, loét do đè ép. Các phương pháp Phục hồi chức năng gãy xương đùi còn giúp duy trì tầm vận động các khớp tự do, phòng teo cơ, cứng khớp do bất động, tăng cường sức mạnh cho các nhóm cơ khi đi nạng và phục hồi chức năng di chuyển.
- Tập thở kết hợp với kỹ thuật vỗ rung để loại bỏ đàm.
- Thường xuyên thay đổi tư thế và lăn trở để tránh bị viêm loét do đè ép. Lưu ý chuyển từ tư thế nằm ngửa sang nằm nghiêng cần dùng gối to kẹp giữa hai chi dưới.
- Thực hiện duỗi khớp gối để tăng sức mạnh cho cơ tứ đầu đùi.
- Tập duỗi khớp háng, khớp gối dưới sự hướng dẫn, hỗ trợ của kỹ thuật viên.
- Thực hiện các bài tập mạnh bằng tạ tăng tiến dần cho nhóm cơ đi nạng.
- Tập cách đi nạng không chịu sức nặng trong 6 tháng.
- Sau 6 tháng, bệnh nhân có thể đi nạng chịu một phần sức nặng. Sau đó, nếu không có tiêu chỏm (được phát hiện bằng cách chụp X-quang) thì có thể đi nạng chịu sức nặng tăng dần.
- Áp dụng phương pháp vật lý trị liệu bằng nhiệt ẩm cho cơ tứ đầu đùi và cơ tam đầu.
3.2 Sau bó bột
Bó bột kiểu Withmann
- Tập cách đi lại khi chi bị bó bột theo hướng dẫn của bác sĩ, có thể bắt đầu ngay sau 24 – 48 giờ.
- Thực hiện các bài tập mạnh cho cơ tứ đầu đùi và các nhóm cơ đi nạng.
- Tăng cường phạm vi vận động của khớp háng và gối.
- Tập đi nạng đúng cách theo hướng dẫn của bác sĩ.
Bó bột với que ngang: Phương pháp này thường được chỉ định cho người cao tuổi hoặc những người không cần phải phẫu thuật, giúp tránh nhiều phiền toái cho bệnh nhân. Quá trình mang bột kéo dài từ 4 đến 6 tuần. Phương pháp phục hồi chức năng giống như trong trường hợp sau phẫu thuật.
Có thể bạn quan tâm: Viêm gân gót chân: Dấu hiệu, Nguyên nhân và Cách điều trị
Phục hồi chức năng gãy xương đùi là một phần quan trọng sau quá trình điều trị nhằm khôi phục hoàn toàn khả năng vận động, tránh để lại di chứng. Việc thực hiện các biện pháp phục hồi chức năng đòi hỏi sự cam kết lâu dài tùy theo mức độ tổn thương, phương pháp điều trị và thể trạng của từng người.
Để có được sự chăm sóc tốt nhất cho quá trình phục hồi sau điều trị gãy xương đùi, bệnh nhân hãy đến Trung tâm Vật lý trị liệu và Phục hồi chức năng Myrehab Matsuoka. Trung tâm mang lại hiệu quả phục hồi vượt trội nhờ sở hữu nhiều ưu điểm:
- Đội ngũ chuyên gia và kỹ thuật viên dày dạn kinh nghiệm sẽ đồng hành cùng mỗi bệnh nhân trong quá trình phục hồi.
- Cơ sở vật chất hiện đại với hệ thống máy tập tiên tiến và kết quả lượng giá chuẩn xác. Điều này giúp bác sĩ và kỹ thuật viên có thể theo dõi tiến trình điều trị và điều chỉnh chương trình phục hồi một cách khoa học và chính xác.
- Myrehab Matsuoka áp dụng chi phí hợp lý với nhiều gói điều trị ưu đãi giúp bệnh nhân dễ dàng tiếp cận.
Đừng để gãy xương đùi làm giảm chất lượng cuộc sống, bạn hãy đặt lịch hẹn với Myrehab Matsuoka ngay hôm nay để bắt đầu hành trình hồi phục!
MYREHAB MATSUOKA – Trung tâm phục hồi chức năng hợp tác Việt Nam – Nhật Bản
- Hotline: 1900 3181
- Website: https://myrehab-matsuoka.com/
- Facebook: https://www.facebook.com/myrehab.official
- Địa chỉ: Tầng 2 Tòa nhà CONINCO, số 4 Tôn Thất Tùng, Đống Đa, Hà Nội.
