Vẹo cột sống ở trẻ em là một rối loạn cơ xương ngày càng phổ biến, đặc biệt trong giai đoạn từ tiểu học đến dậy thì – thời kỳ xương phát triển nhanh nhưng chưa ổn định. Nếu không được phát hiện kịp thời, tình trạng cong vẹo có thể tiến triển nhanh và gây biến dạng cột sống vĩnh viễn. Do đó, việc tầm soát và can thiệp đúng giai đoạn đóng vai trò then chốt trong hiệu quả điều trị và phục hồi chức năng lâu dài.
1. Lứa tuổi có nguy cơ vẹo cột sống cao
Cong vẹo cột sống ở trẻ em thường khởi phát trong giai đoạn tăng trưởng nhanh. Hai thời điểm phổ biến là trước 3 tuổi và trong giai đoạn tiền dậy thì. Ở mỗi giai đoạn, sự thay đổi về chiều cao và hormone ảnh hưởng đến sự phát triển cột sống. Do đó, theo dõi hình thái vận động của trẻ là việc cần thiết để phát hiện dấu hiệu bất thường sớm.
Đặc biệt, những trẻ trong độ tuổi từ 10 đến 15 tuổi được xem là nhóm có nguy cơ cao nhất vì đây là giai đoạn tăng trưởng nhanh của hệ cơ xương. Trong giai đoạn dậy thì, tốc độ phát triển chiều cao vượt trội nhưng khối cơ chưa theo kịp, dễ dẫn đến mất cân bằng trục.
2. Dấu hiệu cảnh báo trẻ bị vẹo cột sống: Vai lệch, dáng đi nghiêng, xương sườn lồi
Các biểu hiện lâm sàng của vẹo cột sống giai đoạn đầu thường kín đáo, không gây đau. Tuy nhiên, nếu quan sát kỹ, phụ huynh có thể dễ dàng nhận thấy các dấu hiệu cong vẹo cột sống trẻ em như:
2.1. Vai lệch
Trẻ bị lệch vai là dấu hiệu điển hình trong cong vẹo cột sống ở trẻ em. Một bên vai sẽ cao hơn bên còn lại khi trẻ đứng thẳng tự nhiên. Sự chênh lệch này thường không kèm đau nên dễ bị bỏ qua. Nếu không can thiệp kịp thời, lệch vai có thể trở thành vẹo cố định, ảnh hưởng chức năng vận động lâu dài.
Vai lệch là dấu hiệu điển hình của vẹo cột sống ở trẻ
2.2. Dáng đi nghiêng
Tư thế đi bất thường là biểu hiện dễ quan sát ở trẻ mắc vẹo cột sống. Trẻ có xu hướng nghiêng người sang một bên khi bước đi, gối lệch hoặc hai chân không đều nhau. Dáng đi nghiêng không chỉ ảnh hưởng thẩm mỹ mà còn khiến khớp gối và hông bị quá tải theo thời gian. Đây là dấu hiệu cảnh báo quan trọng cần đưa trẻ đi khám.
Dáng đi nghiêng, xiêu vẹo
2.3. Xương sườn lồi
Xương sườn nhô lệch một bên, lệch tam giác eo, lệch hông đều là những biểu hiện lâm sàng rõ ràng của cong vẹo cột sống trẻ em. Khi cúi người về phía trước, phần bướu sườn lồi ra rõ rệt ở một bên lưng. Dấu hiệu này xuất hiện do sự xoay vặn thân đốt sống gây biến dạng lồng ngực. Nếu không được điều chỉnh, nguy cơ ảnh hưởng hô hấp và tim mạch có thể xảy ra.
3. Những tác hại khi bố mẹ phát hiện vẹo cột sống trễ
Việc chậm trễ trong phát hiện và điều trị vẹo cột sống có thể gây nhiều hệ lụy cho trẻ như:
3.1. Tăng nguy cơ biến dạng không hồi phục
Việc trì hoãn can thiệp khiến cột sống tiếp tục vẹo theo thời gian, hình thành biến dạng cố định. Một khi đường cong vượt quá 45 độ, điều trị bảo tồn trở nên ít hiệu quả. Khi đó, trẻ có thể phải phẫu thuật chỉnh hình với nhiều rủi ro và chi phí cao. Do đó, phát hiện và xử lý sớm là yếu tố then chốt trong phục hồi chức năng vẹo cột sống ở trẻ.
3.2. Ảnh hưởng đến chức năng hô hấp, tuần hoàn và tiêu hóa
Cong vẹo cột sống mức độ nặng gây chèn ép khoang ngực, ảnh hưởng đến hoạt động của phổi và tim. Trẻ có thể xuất hiện tình trạng thở ngắn, mệt mỏi, đau ngực, tức ngực khi vận động. Trong một số trường hợp, rối loạn tiêu hóa cũng được ghi nhận do tư thế ngồi và đi lại bất thường. Những hậu quả này sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống nếu không được xử lý sớm.
3.3. Tác động tiêu cực đến tâm lý
Ngoài các vấn đề về thể chất, cong vẹo cột sống còn ảnh hưởng đến sức khỏe tâm lý trẻ. Sự khác biệt ngoại hình, dáng đi bất thường hoặc gù lưng khiến trẻ dễ bị bạn bè trêu chọc. Trẻ có thể trở nên thu mình, thiếu tự tin và giảm hứng thú học tập. Điều này đòi hỏi can thiệp không chỉ y học mà cả hỗ trợ tâm lý – xã hội phù hợp.
4. Lịch khám định kỳ gợi ý cho phụ huynh có con bị vẹo cột sống
Việc theo dõi tiến triển cong vẹo cần được thực hiện định kỳ, đặc biệt đối với trẻ đang trong giai đoạn phát triển nhanh về thể chất. Theo khuyến nghị chuyên khoa, phụ huynh nên đưa trẻ đi tái khám mỗi 3–6 tháng để bác sĩ đánh giá góc lệch Cobb, sự cân đối trục thân mình và các chỉ số hình thái cột sống khác.
Trong trường hợp trẻ sử dụng nẹp hoặc đang phục hồi chức năng, việc tái khám cần diễn ra thường xuyên hơn theo chỉ định của các bác sĩ chuyên khoa. Ngoài ra, bố mẹ nên lưu trữ lại phim X-quang, hình ảnh Diers 4D và kết quả đánh giá lâm sàng để giúp bác sĩ có thể theo dõi sát quá trình cải thiện và điều chỉnh phác đồ phù hợp cho trẻ theo thời gian.
Các bài tập vận động nhẹ nhàng hỗ trợ tốt cho trẻ bị vẹo cột sống
5. Lời khuyên cho phụ huynh khi con bị vẹo cột sống
Khi trẻ được chẩn đoán mắc cong vẹo cột sống, sự đồng hành đúng cách từ gia đình là yếu tố then chốt giúp kiểm soát và cải thiện tình trạng lệch trục. Dưới đây là một số khuyến nghị cụ thể dành cho phụ huynh:
- Không tự ý thay đổi bài tập cho trẻ: Cần phải tuân thủ phác đồ điều trị đã được chuyên gia phục hồi chức năng hoặc bác sĩ chỉnh hình xây dựng, tránh tùy ý thay đổi bởi vì nó có thể ảnh hưởng hiệu quả điều trị của trẻ.
- Nên hỗ trợ trẻ tập đều đặn mỗi ngày để duy trì sự ổn định cột sống theo sự hướng dẫn của chuyên gia.
- Đảm bảo trẻ đeo nẹp đúng thời gian và tư thế nếu được kê đơn và không tháo nẹp khi chưa có chỉ định nhằm tránh lệch vẹo tiến triển.
- Nếu trẻ xuất hiện các dấu hiệu bất thường như: Đau lưng, khó thở hoặc lệch dáng đi rõ rệt thì cần đưa trẻ tái khám sớm.
- Khuyến khích trẻ tham gia hoạt động vận động nhẹ nhàng như: Bơi lội, đi bộ, yoga,… giúp tăng cường sức cơ thân mình và hỗ trợ kiểm soát vẹo trục.
- Tạo tâm lý tích cực, tránh kỳ thị ngoại hình hoặc gây áp lực với trẻ.
- Tái khám đúng hẹn theo lịch hẹn của bác sĩ để kịp thời điều chỉnh hướng can thiệp nếu cần thiết.
Việc nhận biết sớm cong vẹo cột sống ở trẻ em thông qua các dấu hiệu phổ biến đóng vai trò vô cùng quan trọng trong chẩn đoán bệnh lý. Điều này vừa giúp can thiệp đúng thời điểm, vừa hạn chế tối đa biến chứng về thể chất cũng như tâm lý cho trẻ. Nếu phụ huynh muốn tìm hiểu thêm về cách điều trị cong vẹo cột sống đạt hiệu quả cao, hãy liên hệ ngay với Myrehab Matsuoka để được tư vấn và thăm khám trong thời gian sớm nhất.
MYREHAB MATSUOKA – Trung tâm phục hồi chức năng hợp tác Việt Nam – Nhật Bản
- Hotline: 1900 3181
- Website: myrehab-matsuoka.com
- Facebook: https://www.facebook.com/myrehab.official
- Địa chỉ: Tầng 2 Tòa nhà CONINCO, số 4 Tôn Thất Tùng, phường Kim Liên, Hà Nội.
