Đau lưng kéo dài là vấn đề ngày càng phổ biến trong xã hội hiện đại, ảnh hưởng lớn đến sinh hoạt, công việc và chất lượng cuộc sống. Nhiều người lo ngại nguyên nhân xuất phát từ thoát vị đĩa đệm – một bệnh lý cột sống nghiêm trọng nếu không được phát hiện và điều trị sớm. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ nguyên nhân, cách nhận biết, điều trị và phòng ngừa hiệu quả tình trạng này.
1. Những nguyên nhân phổ biến nhất gây đau lưng kéo dài
Đau lưng kéo dài là tình trạng mà rất nhiều người gặp phải, đặc biệt là dân văn phòng, tài xế, người làm việc nặng hoặc ngồi lâu một chỗ. Dưới đây là bốn nhóm nguyên nhân phổ biến nhất bạn nên biết để hiểu rõ và có hướng xử lý đúng cách.
1.1. Sai tư thế
Một trong những nguyên nhân thường gặp nhất gây đau lưng kéo dài là do thói quen sinh hoạt sai tư thế. Ngồi làm việc khom lưng, cúi người về phía trước khi dùng máy tính hoặc điện thoại, nằm ngủ sai tư thế hay bưng bê vật nặng mà không gập gối đều có thể khiến cột sống chịu áp lực không đều.
Khi tình trạng này diễn ra trong thời gian dài, các nhóm cơ quanh cột sống bị co cứng, đĩa đệm bị chèn ép, và cảm giác đau mỏi sẽ trở nên thường xuyên hơn. Nếu không chỉnh sửa sớm, việc sai tư thế kéo dài có thể tiến triển thành thoái hóa hoặc thoát vị đĩa đệm thực sự.
Ngồi sai tư thế dẫn tới đau lưng và thoát vị đĩa đệm
(Nguồn: Sức khoẻ hàng ngày)
1.2. Thoái hóa cột sống
Thoái hóa cột sống là tình trạng các khớp và đĩa đệm giữa các đốt sống bị bào mòn theo thời gian. Khi đó, đĩa đệm mất nước, mất tính đàn hồi, khiến khoảng cách giữa các đốt sống hẹp lại và gây ma sát. Lâu dần, cơ thể hình thành các “gai xương” nhỏ – gọi là gai cột sống – để bù trừ nhưng vô tình lại chèn ép dây thần kinh, gây đau lưng kéo dài.
Tình trạng gai cột sống thường gặp ở người trung niên, lớn tuổi nhưng hiện nay xu hướng trẻ hóa đang gia tăng do lối sống ít vận động, ngồi nhiều và thừa cân. Người bệnh thường cảm thấy cứng lưng vào buổi sáng, đau tăng khi vận động mạnh hoặc đứng lâu. Nếu không kiểm soát, thoái hóa có thể dẫn đến thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng, gây đau lan xuống mông, chân hoặc tê rần.
Biểu hiện của thoái hoá cột sống
(Nguồn: Vinmec)
>>> Xem thêm: Thoái hoá cột sống: Nguyên nhân, Chẩn đoán & Phương pháp điều trị
1.3. Chấn thương vùng thắt lưng hoặc cột sống
Chấn thương là một trong những nguyên nhân khá phổ biến gây đau lưng kéo dài, đặc biệt ở những người chơi thể thao, lao động nặng hoặc từng té ngã, va đập mạnh. Tổn thương có thể xuất phát từ rách cơ, bong gân, căng dây chằng hoặc ảnh hưởng đến cấu trúc quanh cột sống. Nếu không được đánh giá và xử lý đúng thời điểm, các vi chấn thương lặp lại có thể khiến vùng lưng dễ bị đau dai dẳng về sau.
Trong một số trường hợp, lực chấn thương mạnh có thể ảnh hưởng đến đĩa đệm, làm bao xơ suy yếu và tăng nguy cơ thoát vị. Khi đĩa đệm bị tổn thương, người bệnh có thể xuất hiện đau lan theo dây thần kinh tọa, tê hoặc yếu chân. Để xác định mức độ tổn thương và lựa chọn hướng điều trị phù hợp, bác sĩ thường chỉ định các phương tiện chẩn đoán hình ảnh như MRI hoặc X-quang. Việc thăm khám sớm giúp giảm nguy cơ biến chứng và hỗ trợ phục hồi hiệu quả hơn.
1.4. Bệnh lý nội tạng lan ra vùng lưng
Điểm đặc trưng của dạng đau này là thường không thay đổi theo tư thế, và đôi khi đi kèm các triệu chứng khác như sốt, buồn nôn, tiểu buốt hoặc đau vùng bụng dưới. Vì vậy, nếu bạn bị đau lưng kéo dài mà không rõ nguyên nhân, kèm dấu hiệu bất thường ở tiêu hóa hoặc tiết niệu, nên đi khám tổng quát để loại trừ nguyên nhân nội tạng. Bên cạnh đó, việc xác định chính xác nguyên nhân sẽ giúp tránh chẩn đoán nhầm sang thoát vị đĩa đệm hoặc bệnh cơ xương khớp khác.
2. Phân biệt đau lưng thông thường và đau lưng do thoát vị đĩa đệm
Khi phát hiện cơn đau lưng kéo dài, việc bệnh nhân phải phân biệt hai loại đau này rất quan trọng để có hướng điều trị phù hợp, tránh lo lắng hoặc điều trị sai cách, cụ thể như sau:
2.1. Đau lưng thông thường (Đau cơ năng)
Đau lưng thông thường hay còn gọi là đau cơ năng là dạng đau phổ biến nhất, thường gặp ở người ngồi lâu, ít vận động hoặc làm việc sai tư thế. Nguyên nhân chủ yếu là do các cơ và dây chằng quanh cột sống bị kéo căng hoặc co cứng.
Một số đặc điểm nhận biết đau lưng thông thường gồm:
- Cơn đau thường âm ỉ, mỏi hoặc căng cứng vùng thắt lưng.
- Không lan xuống chân, chỉ khu trú ở vùng lưng hoặc hông.
- Đau tăng khi ngồi lâu, cúi người, hoặc làm việc nặng; giảm khi nghỉ ngơi hoặc thay đổi tư thế.
- Không kèm tê bì hay yếu cơ.
- Khi ho, hắt hơi hay rặn, mức độ đau không thay đổi đáng kể.
Loại đau này thường tự cải thiện sau vài ngày đến vài tuần nếu người bệnh nghỉ ngơi hợp lý, chườm ấm, massage nhẹ hoặc tập giãn cơ. Tuy nhiên, nếu tái phát thường xuyên, cần xem lại tư thế sinh hoạt, chế độ vận động hoặc khám để loại trừ nguyên nhân tiềm ẩn khác.
Dấu hiệu đau lưng cơ năng
(Nguồn: Nhà Thuốc Long Châu)
2.2. Đau lưng do thoát vị đĩa đệm
Thoát vị đĩa đệm là tình trạng nhân nhầy bên trong đĩa đệm thoát ra khỏi vị trí bình thường, chèn ép lên rễ thần kinh hoặc ống sống. Đây là nguyên nhân gây đau lưng kéo dài kèm lan xuống chi dưới – khác hẳn với đau cơ năng đơn thuần.
Sau đây là những đặc điểm nhận biết đau lưng do thoát vị đĩa đệm:
- Cơn đau bắt đầu ở thắt lưng rồi lan theo đường đi của rễ thần kinh tọa: từ mông → đùi → cẳng chân, thậm chí xuống tới bàn chân.
- Người bệnh thường có cảm giác tê, châm chích, hoặc yếu cơ ở chân.
- Đau tăng rõ khi ho, hắt hơi, rặn hoặc mang vác nặng – do áp lực trong khoang bụng tăng, tác động trực tiếp lên đĩa đệm bị tổn thương.
- Gặp hạn chế vận động, đi lại khó khăn hoặc mất cảm giác một phần ở chân.
Cơn đau do thoát vị đĩa đệm thường kéo dài, có xu hướng nặng dần nếu không điều trị đúng cách. Lúc này, người bệnh nên được thăm khám bởi bác sĩ chuyên khoa để xác định mức độ tổn thương và lựa chọn hướng điều trị phù hợp (vật lý trị liệu, giảm áp cột sống, hoặc can thiệp y khoa khi cần).
Thoát vị đĩa đệm xuất hiện chủ yếu ở nhân viên văn phòng
(Nguồn: Sức khoẻ đời sống)
3. Cách điều trị đau lưng cho bệnh nhân bị thoát vị đĩa đệm
3.1 Mục tiêu điều trị
Mục tiêu chính trong điều trị đau lưng do thoát vị đĩa đệm là giảm đau, giảm chèn ép rễ thần kinh và phục hồi khả năng vận động. Bên cạnh đó, bác sĩ hướng đến việc ổn định cột sống lâu dài, hạn chế tái phát và ngăn bệnh tiến triển nặng hơn. Việc lựa chọn phương pháp điều trị sẽ dựa trên mức độ tổn thương và khả năng đáp ứng của từng bệnh nhân.
3.2 Điều trị bảo tồn
Điều trị bảo tồn luôn là lựa chọn ưu tiên trong hầu hết các trường hợp thoát vị đĩa đệm. Người bệnh thường được chỉ định vật lý trị liệu gồm bài tập tăng sức mạnh cơ lưng – bụng, kéo giãn cột sống, trị liệu bằng tay hoặc sóng điện giảm đau. Những phương pháp này giúp cải thiện lưu thông máu, giảm co cứng và hỗ trợ đĩa đệm trở lại trạng thái ổn định hơn.
Ngoài trị liệu, bác sĩ có thể kê thêm thuốc giảm đau, kháng viêm hoặc giãn cơ để kiểm soát triệu chứng trong giai đoạn cấp. Đồng thời, người bệnh cần chú ý duy trì tư thế đúng, nghỉ ngơi phù hợp và tập luyện nhẹ nhàng theo hướng dẫn. Sự kết hợp này giúp phục hồi chức năng và giảm đáng kể nguy cơ tái phát.
3.3 Điều trị phẫu thuật
Phẫu thuật chỉ được xem xét khi các biện pháp bảo tồn không mang lại hiệu quả sau một thời gian hoặc bệnh nhân có dấu hiệu chèn ép thần kinh nghiêm trọng. Những trường hợp như yếu chân, tê lan xuống bàn chân hoặc đau kéo dài không đáp ứng thuốc là chỉ định thường gặp. Mục đích của phẫu thuật là giải phóng áp lực lên thần kinh và ổn định cấu trúc cột sống, giúp người bệnh nhanh chóng cải thiện chất lượng cuộc sống.
>>> Xem thêm: 11 bài tập vật lý trị liệu thoát vị đĩa đệm an toàn nên tập tại nhà
4. Làm thế nào để phòng ngừa đau lưng do thoát vị đĩa đệm?
Dưới đây là 5 cách để giúp người bệnh phòng cải thiện cột sống và phòng ngừa tái phát thoát vị đĩa đệm:
4.1. Tập luyện đều đặn và đúng cách
Ngay cả khi các triệu chứng đau đã biến mất, việc duy trì các bài tập vật lý trị liệu và phục hồi chức năng thoát vị đĩa đệm là cực kỳ quan trọng. Những bài tập này giúp tăng sức mạnh cơ lõi, cải thiện độ dẻo dai của dây chằng và giữ cho cột sống luôn ổn định. Kiên trì tập luyện mỗi ngày sẽ giúp cột sống khỏe mạnh, linh hoạt và giảm nguy cơ tái phát.
4.2. Giữ tư thế chuẩn trong sinh hoạt hằng ngày
Sai tư thế là một trong những nguyên nhân hàng đầu khiến cột sống bị quá tải. Khi ngồi làm việc, hãy giữ lưng thẳng, vai thả lỏng, hai bàn chân đặt vững trên sàn. Khi đứng hoặc đi lại, tránh khom lưng hoặc đẩy hông ra sau. Đặc biệt, khi nhặt đồ hoặc nâng vật nặng, nên hạ thấp người bằng đầu gối thay vì cúi gập lưng. Việc duy trì tư thế đúng không chỉ giảm áp lực lên đĩa đệm mà còn giúp máu lưu thông tốt hơn, hạn chế căng cơ và đau lưng mạn tính.
4.3. Kiểm soát cân nặng
Thừa cân hoặc béo phì làm tăng gánh nặng lên vùng cột sống thắt lưng – nơi vốn đã dễ bị tổn thương nhất. Mỗi lượng dư thừa đều tạo thêm áp lực đáng kể lên đĩa đệm và khớp cột sống. Do đó, người bệnh nên duy trì chế độ ăn cân đối, kết hợp tập luyện thường xuyên để giữ cân nặng ổn định.
4.4. Dinh dưỡng hợp lý để nuôi dưỡng cột sống khỏe mạnh
Chế độ ăn lành mạnh đóng vai trò không nhỏ trong việc phục hồi và duy trì sức khỏe đĩa đệm. Người bệnh nên tăng cường thực phẩm giàu protein (thịt nạc, cá, trứng), canxi và vitamin D (sữa, đậu nành, cá hồi) để hỗ trợ xương chắc khỏe. Ngoài ra, omega-3 từ cá biển, hạt chia, hoặc dầu hạt lanh có tác dụng kháng viêm tự nhiên, giúp giảm đau và tăng khả năng tái tạo mô sụn. Đừng quên uống đủ 1,5-2 lít nước mỗi ngày để giữ cho đĩa đệm mềm mại và đàn hồi tốt.
4.5. Khám định kỳ và tránh vận động đột ngột
Ngay cả khi cảm thấy khỏe mạnh, người từng bị thoát vị đĩa đệm vẫn nên tái khám định kỳ để bác sĩ theo dõi tình trạng cột sống và phát hiện sớm những dấu hiệu bất thường. Trong sinh hoạt hằng ngày, hãy tránh các hoạt động đột ngột như xoay vặn mạnh, mang vác nặng hoặc chơi thể thao cường độ cao khi chưa khởi động kỹ. Thay vào đó, nên tập trung tăng cường các bài tập ổn định cơ lõi và giãn cơ trước khi vận động để giảm rủi ro chấn thương.
Duy trì tư thế làm việc chuẩn để tránh đau lưng
(Nguồn: Pharmacity)
5. Lời khuyên của chuyên gia dành cho bệnh nhân thoát vị đĩa đệm
Khi bị đau lưng, đừng chờ đến lúc đau lan xuống chân mới đi khám. Bất kỳ cơn đau nào kéo dài hơn vài tuần mà không cải thiện đều cần được bác sĩ đánh giá sớm để tránh tiến triển nặng hơn.
Tập luyện đúng cách là yếu tố quan trọng ngay từ đầu. Hãy đặt mục tiêu tập nhẹ, phù hợp tình trạng và luôn thực hiện dưới sự hướng dẫn của chuyên viên vật lý trị liệu để hạn chế nguy cơ tập sai hoặc làm đau tăng lên.
Hiểu đúng về thoát vị đĩa đệm để giảm lo lắng không cần thiết. Nhiều trường hợp thoát vị không gây triệu chứng rõ rệt, vì vậy cần phân biệt đau lưng thông thường với đau do thoát vị để có hướng xử lý phù hợp.
Xem phục hồi chức năng như một thói quen lâu dài. Duy trì tập luyện, giữ tư thế đúng và tái khám định kỳ sẽ giúp cột sống khỏe, ổn định và hạn chế tái phát.
MYREHAB MATSUOKA – Trung tâm Trị liệu và Phục hồi chức năng hợp tác Việt Nam – Nhật Bản
- Hotline: 1900 3181
- Website: myrehab-matsuoka.com
- Facebook: https://www.facebook.com/myrehab.official
- Địa chỉ: Tầng 2 Tòa nhà CONINCO, số 4 Tôn Thất Tùng, phường Kim Liên, Hà Nội.
Nguồn:
[1] Nguyễn Hoàng Thi (2021). Thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng là gì? Nguyên nhân, dấu hiệu. Bệnh Viện Đa Khoa Tâm Anh. https://tamanhhospital.vn/benh/thoat-vi-dia-dem-cot-song-that-lung/
[2] Jordan, Joanne L., et al. “Herniated Lumbar Disc.” BMJ Clinical Evidence, vol. 2011, June 2011, p. 1118, pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3275148/.
