Sau đột quỵ não, quá trình phục hồi chức năng diễn ra theo từng giai đoạn khác nhau, từ mất hoàn toàn vận động đến khôi phục khả năng kiểm soát cơ thể. Phương pháp Brunnstrom, được phát triển bởi nhà thần kinh học người Thụy Điển đã mô tả 7 giai đoạn phục hồi dựa trên tiến trình hồi phục tự nhiên của bệnh nhân. Phương pháp này đặc biệt phù hợp với những bệnh nhân bị liệt do đột quỵ hoặc tổn thương thần kinh trung ương.
Việc nhận diện đúng từng giai đoạn giúp các chuyên gia y tế xây dựng lộ trình điều trị phù hợp, tối ưu hóa hiệu quả phục hồi. Khi áp dụng đúng cách, phương pháp này có thể giúp bệnh nhân cải thiện khả năng vận động, giảm co cứng và dần lấy lại chức năng cơ thể. Trong bài viết này, chúng ta sẽ đi sâu vào nguyên lý hoạt động của phương pháp Brunnstrom, giải thích từng giai đoạn phục hồi và cách can thiệp hiệu quả để đạt được kết quả tốt nhất.
1. Giai đoạn một sau đột quỵ não – Mất trương lực cơ (Flaccidity)
Ngay sau cơn đột quỵ não, người bệnh rơi vào trạng thái mất trương lực cơ, khiến các cơ bị ảnh hưởng trở nên mềm nhũn và không có khả năng cử động. Do tổn thương hệ thần kinh trung ương, tín hiệu từ não không thể truyền đến cơ, dẫn đến mất vận động hoàn toàn ở vùng cơ thể bị liệt.
Việc hỗ trợ vận động thụ động trong giai đoạn này là rất quan trọng. Người bệnh có thể sử dụng bên không bị ảnh hưởng để di chuyển các cơ yếu hơn hoặc nhờ sự giúp đỡ của người thân và chuyên gia. Những chuyển động này giúp duy trì cảm giác và kích thích hoạt động thần kinh, gửi tín hiệu về não để thúc đẩy quá trình phục hồi.
Ngoài ra, duy trì vận động thụ động giúp hạn chế tình trạng teo cơ và cứng khớp, vốn có thể gây trở ngại lớn cho các giai đoạn hồi phục sau này. Việc di chuyển nhẹ nhàng các khớp cũng giúp cải thiện tuần hoàn máu, giảm nguy cơ co rút gân và duy trì tính linh hoạt của cơ thể.
2. Giai đoạn hai sau đột quỵ não – Xuất hiện tình trạng co cứng (Emerging Spasticity)
Bước vào giai đoạn xuất hiện tình trạng co cứng người bệnh bắt đầu có những dấu hiệu phản ứng của cơ bắp. Các chuyển động có thể xuất hiện một cách bất ngờ, không theo ý muốn và thường được kích hoạt bởi các kích thích bên ngoài như chạm hoặc kéo duỗi nhẹ. Đây là dấu hiệu cho thấy hệ thần kinh đang dần tái kết nối với các cơ, dù vẫn chưa có sự kiểm soát chủ động hoàn toàn. Những cử động không tự nguyện này có thể gây lo lắng, nhưng thực tế, chúng đánh dấu sự khởi đầu của quá trình hồi phục vận động.
Trong giai đoạn này, vận động thụ động vẫn giữ vai trò quan trọng để duy trì độ linh hoạt của khớp và ngăn ngừa co cứng quá mức. Nếu người bệnh có thể tham gia, nên bắt đầu áp dụng các bài tập hỗ trợ vận động chủ động (AROM) – tức là kết hợp giữa cử động thụ động với những nỗ lực vận động dù nhỏ nhất từ phía người bệnh.
Những bài tập này giúp mở rộng phạm vi vận động và tăng cường sự tham gia của cơ trong quá trình phục hồi sau đột quỵ não. Có nhiều phương pháp hỗ trợ AROM và việc lựa chọn bài tập phù hợp sẽ giúp tối ưu hóa quá trình tiến triển của người bệnh.
3. Giai đoạn ba sau đột quỵ não – Gia tăng co cứng (Heightened Spasticity)
Trong giai đoạn gia tăng co cứng các chuyển động không tự nguyện trở nên thường xuyên và rõ rệt hơn. Mặc dù có thể gây khó chịu nhưng đây là một dấu hiệu cho thấy hệ thần kinh đang dần thiết lập lại sự liên kết với cơ bắp.
Tuy nhiên, sự gia tăng trương lực cơ có thể khiến người bệnh gặp khó khăn trong việc thực hiện các động tác có kiểm soát, đồng thời ảnh hưởng đến khả năng diễn đạt ngôn ngữ hoặc suy nghĩ mạch lạc. Khi cố gắng vận động, nhiều nhóm cơ có xu hướng cùng co cứng một lúc, tạo ra các chuyển động không chủ đích, còn được gọi là các mẫu vận động đồng vận.
Điều quan trọng trong giai đoạn này là duy trì các bài tập phục hồi chức năng đều đặn, tận dụng hiện tượng phối hợp cơ để dần cải thiện khả năng kiểm soát vận động. Việc luyện tập đúng cách sẽ giúp củng cố kết nối giữa não và cơ, giảm dần các cử động không mong muốn và thúc đẩy sự trở lại của các chuyển động chủ động có kiểm soát.
4. Giai đoạn bốn sau đột quỵ não – Sự giảm dần co cứng (Decreasing Spasticity)
Ở giai đoạn giảm dần co cứng mức độ co cứng bắt đầu suy giảm, cho phép người bệnh có nhiều kiểm soát hơn đối với các chuyển động của mình. Não bộ đang dần lấy lại khả năng gửi tín hiệu hiệu quả hơn đến các cơ, giúp tạo ra những cử động chủ động chính xác hơn và giảm bớt các phản ứng co cứng không mong muốn.
Đây là thời điểm quan trọng để người bệnh tập trung vào việc cô lập từng chuyển động, tránh phụ thuộc vào các mẫu vận động cứng nhắc trước đó. Luyện tập lặp đi lặp lại đóng vai trò cốt lõi trong việc tái lập bản đồ vận động của não. Các bài tập mở rộng phạm vi vận động, kéo giãn và chịu trọng lượng nên được ưu tiên để hỗ trợ phục hồi chức năng, giúp tăng cường kiểm soát và nâng cao chất lượng vận động trong sinh hoạt hàng ngày.
5. Giai đoạn năm sau đột quỵ não – Sự phục hồi của vận động tinh vi (Regaining Complex Movements)
Ở giai đoạn Sự phục hồi vận động tinh vi là quá trình lấy lại khả năng kiểm soát và phối hợp các cử động nhỏ, chính xác của cơ thể, đặc biệt ở bàn tay và ngón tay, sau tổn thương thần kinh như đột quỵ, sự kết nối giữa não và cơ đã cải thiện đáng kể, cho phép người bệnh thực hiện các cử động chính xác hơn với rất ít hoặc không còn chuyển động không tự nguyện. Những hoạt động đòi hỏi sự khéo léo và phối hợp như cầm nắm dụng cụ, viết, đi lại linh hoạt hay thậm chí bơi lội có thể được thực hiện thông qua luyện tập lặp lại.
Khi khả năng vận động gần như được khôi phục, đây là thời điểm lý tưởng để tập trung vào việc tăng cường sức mạnh cơ bắp nhằm phục hồi thể trạng trước đột quỵ. Người bệnh có thể bắt đầu sử dụng tạ nhẹ, dây kháng lực hoặc các bài tập chịu lực để cải thiện sức mạnh, độ bền và sự linh hoạt, giúp cơ thể vận động một cách tự nhiên và hiệu quả hơn.
6. Giai đoạn sáu sau đột quỵ não – Loại bỏ hoàn toàn co cứng (Disappearance of Spasticity)
Tại giai đoạn loại bỏ hoàn toàn co cứng tình trạng co cứng đã hoàn toàn biến mất, cho phép người bệnh thực hiện các cử động một cách tự nhiên và có kiểm soát. Các chuyển động không tự chủ không còn xuất hiện, và khả năng phối hợp giữa các nhóm cơ tiếp tục được cải thiện, giúp họ di chuyển linh hoạt và chính xác hơn.
Trong giai đoạn này, người bệnh nên tập trung vào việc củng cố sức mạnh cơ bắp và tinh chỉnh các kỹ năng vận động tinh tế. Những hoạt động như vẽ tranh, chơi nhạc cụ, xào bài, hoặc tham gia vào các sở thích trước đây không chỉ giúp nâng cao khả năng kiểm soát mà còn mang lại sự hứng khởi, thúc đẩy quá trình phục hồi toàn diện cả về thể chất lẫn tinh thần.
7. Giai đoạn bảy sau đột quỵ não – Khôi phục hoàn toàn chức năng (Full Recovery)
Giai đoạn cuối cùng khôi phục hoàn toàn chức năng đánh dấu sự hồi phục hoàn chỉnh, khi người bệnh có thể lấy lại toàn bộ khả năng vận động, phối hợp và kiểm soát như trước khi đột quỵ. Não bộ đã thích nghi và tái lập các đường dẫn truyền thần kinh một cách hiệu quả, giúp khôi phục đầy đủ mọi hoạt động từ cơ bản đến phức tạp. Các động tác giờ đây diễn ra một cách tự nhiên, không còn sự gượng gạo hay mất cân bằng và người bệnh có thể tham gia vào các hoạt động hàng ngày mà không gặp trở ngại nào.
Mặc dù khả năng vận động đã trở lại bình thường, việc duy trì một lối sống lành mạnh vẫn đóng vai trò quan trọng trong việc phòng ngừa đột quỵ tái phát. Người bệnh nên tiếp tục tập thể dục thường xuyên, áp dụng các bài tập duy trì sức mạnh và sự linh hoạt của cơ thể. Ngoài ra, việc kết hợp chế độ ăn uống khoa học, kiểm soát huyết áp, giữ mức đường huyết ổn định và giảm căng thẳng sẽ giúp giảm nguy cơ tái phát.
Đây cũng là thời điểm thích hợp để người bệnh quay trở lại với công việc, sở thích cá nhân hoặc các hoạt động xã hội. Việc tham gia vào các hoạt động ý nghĩa không chỉ giúp họ duy trì thể chất mà còn tăng cường tinh thần, mang lại sự tự tin và cảm giác độc lập trong cuộc sống.
Để đặt lịch khám tại Trung tâm, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE 1900 3181 hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY.
MYREHAB MATSUOKA – Trung tâm phục hồi chức năng hợp tác Việt Nam – Nhật Bản
- Hotline: 1900 3181
- Website: https://myrehab-matsuoka.com/
- Facebook: https://www.facebook.com/myrehab.official
- Địa chỉ: Tầng 2 Tòa nhà CONINCO, số 4 Tôn Thất Tùng, Đống Đa, Hà Nội.
