Phẫu thuật thoát vị đĩa đệm cột sống lưng chỉ là bước đầu tiên giúp giải quyết tình trạng chèn ép thần kinh. Tuy nhiên để duy trì hiệu quả lâu dài và ngăn ngừa tái phát, phục hồi chức năng hậu phẫu thuật thoát vị đĩa đệm cột sống lưng mới chính là yếu tố quyết định. Do đó, việc thực hiện đúng bài tập theo đúng lộ trình không chỉ giúp cơ lưng và cơ lõi khỏe hơn, mà còn tạo “lá chắn” bảo vệ cột sống, giúp người bệnh nhanh chóng lấy lại cuộc sống bình thường.
1. Vì sao cần phục hồi chức năng sau mổ thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng?
Nhiều người nghĩ rằng phẫu thuật thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng đồng nghĩa với việc bệnh đã chấm dứt hoàn toàn. Tuy nhiên, thực tế ca mổ chỉ là bước mở đầu giúp giải phóng sự chèn ép tới thần kinh. Vì vậy, điều quan trọng quyết định hiệu quả lâu dài chính là phục hồi chức năng hậu phẫu thuật thoát vị đĩa đệm cột sống lưng tại nhà.
Nếu không duy trì các bài tập đúng cách, các nhóm cơ quanh lưng sẽ nhanh chóng yếu đi, khiến vùng đĩa đệm dễ bị tái tổn thương và nguy cơ tái phát chỉ trong vòng 3-6 tháng là rất cao. Ngược lại, khi tập luyện kiên trì và đúng phương pháp, cơ lõi sẽ khỏe hơn, ổn định hơn, giúp kiểm soát cơ thể tốt hơn, để tạo thành một “đai bảo vệ tự nhiên” cho cột sống, giúp cải thiện vận động, hạn chế biến chứng và đưa bạn nhanh chóng trở lại nhịp sống bình thường.
Phục hồi chức năng hậu phẫu thuật thoát vị đĩa đệm
(Nguồn: Myrehab Matsuoka)
2. Nguyên tắc “vàng” khi tập phục hồi chức năng tại nhà
Để phục hồi chức năng sau phẫu thuật thoát vị đĩa đệm đạt hiệu quả, người bệnh cần tuân thủ một số nguyên tắc nền tảng, bởi đây là giai đoạn cột sống còn rất nhạy cảm và dễ bị quá tải. Nguyên tắc đầu tiên là tập luyện trong giới hạn an toàn, luôn lắng nghe cơ thể và dừng ngay khi xuất hiện các dấu hiệu bất thường như đau nhói, đau tăng dần hoặc đau lan xuống chân. Song song đó, người bệnh cần tăng cường độ bài tập theo lộ trình: bắt đầu bằng những vận động nhẹ, kiểm soát tốt biên độ, sau đó mới chuyển dần sang các bài tập mạnh hơn khi cơ thể đã thích nghi. Việc cố gắng tập quá sức hoặc dồn bài tập vào một lần duy nhất không giúp phục hồi nhanh mà ngược lại còn dễ gây kích thích vùng mổ.
Một nguyên tắc quan trọng khác là tránh hoàn toàn các tư thế gây áp lực lên cột sống, chẳng hạn như cúi gập người, xoay vặn đột ngột hay nâng vác nặng. Đây đều là những chuyển động có thể làm tăng áp lực nội đĩa đệm và ảnh hưởng đến quá trình liền mô. Thay vì tập nặng một lần, người bệnh nên duy trì những buổi vận động nhẹ, chia đều trong ngày để cơ – dây chằng – thần kinh được hoạt động liên tục nhưng không bị quá tải. Chính sự ổn định và đều đặn này mới là yếu tố quyết định giúp cột sống hồi phục đúng hướng và bền vững lâu dài.
3. Các giai đoạn phục hồi chức năng sau phẫu thuật
3.1 Giai đoạn 0-6 tuần: Bảo vệ – Giảm đau – Khởi động vận động nền tảng
Trong 6 tuần đầu, mục tiêu quan trọng nhất là bảo vệ vùng phẫu thuật, giảm đau – giảm viêm và giúp cơ thể bắt đầu vận động trở lại ở mức độ an toàn. Người bệnh nên thực hiện những động tác/ bài tập sau:
- Đi lại nhẹ trong nhà nhiều lần trong ngày để tăng tuần hoàn và giảm nguy cơ huyết khối.
- Tập thở sâu, gồng cơ bụng nhẹ nhàng, vận động cổ chân để cải thiện lưu thông máu.
- Các bài tập dạng cơ bản như nghiêng xương chậu, co duỗi chân nhẹ nhàng nhằm kích hoạt nhóm cơ lõi mà không gây áp lực lên vùng mổ.
- Tránh tuyệt đối các động tác cúi người, xoay vặn mạnh, nâng vật nặng hoặc ngồi lâu một tư thế, vì cột sống vẫn đang trong giai đoạn liền mô và rất dễ bị kích thích đau.
3.2 Giai đoạn 6-12 tuần – Phục hồi vận động, tăng biên độ và ổn định
Từ tuần thứ 6 trở đi, mô đã ổn định hơn, cho phép người bệnh bắt đầu tập các bài phục hồi có mức độ cao hơn. Mục tiêu chuyển sang tăng biên độ vận động của cột sống và khớp lân cận, cải thiện sự linh hoạt, kích hoạt cơ lõi và lấy lại khả năng kiểm soát thân mình. Ở giai đoạn này thường kết hợp các hoạt động:
- Các bài tập cơ bản như trượt gót, nghiêng xương chậu, co duỗi chân để cải thiện độ mềm dẻo.
- Tập kích hoạt nhóm cơ bụng – cơ lưng sâu nhằm tăng ổn định cho cột sống.
Bài tập giúp giải tỏa cơn đau do phẫu thuật đĩa đệm
(Nguồn: Phú Cường Auto)
3.3 Giai đoạn sau 12 tuần – Tăng sức mạnh, cải thiện bền bỉ và quay lại sinh hoạt bình thường
Sau 12 tuần, trọng tâm phục hồi tập trung vào việc lấy lại sức mạnh cơ bắp, tăng sự dẻo dai của toàn bộ cơ thể và tối ưu khả năng vận động trong các hoạt động hàng ngày. Người bệnh có thể tập các bài nâng cao hơn nhằm ổn định cột sống dài hạn và ngăn ngừa tái phát.
Những hoạt động thường được áp dụng bao gồm:
- Các bài tăng sức mạnh cho nhóm cơ lưng – bụng – mông – hông như bridge, bird-dog hoặc các bài core nâng cao.
- Bài tập kéo giãn giúp duy trì biên độ vận động tối đa, tránh co cứng hoặc hạn chế tầm vận động.
- Trở lại sinh hoạt và công việc bình thường với cường độ tăng dần, nhưng vẫn cần kiểm soát đúng tư thế và tránh quá tải đột ngột.
Động tác Bird – Dog giúp cải thiện cột sống
(Nguồn:Myrehab Matsuoka)
>>> Xem thêm: Vật lý trị liệu thoát vị đĩa đệm: 5 phương pháp và 5 bài tập
4. Những hoạt động cần tránh để không làm tái phát thoát vị đĩa đệm
Để bảo vệ kết quả phẫu thuật và hạn chế nguy cơ tái phát thoát vị đĩa đệm cột sống lưng, người bệnh cần tuyệt đối tránh một số thói quen tạo áp lực lớn lên cột sống như:
- Trong ít nhất 6-12 tuần đầu tiên sau mổ, không nên cúi gập người hoặc xoay vặn thân mình, ngay cả những việc tưởng chừng rất đơn giản như: Mặc quần áo, lấy đồ dưới sàn…
- Không nâng vác vật nặng hơn 2,5kg trong vòng 3-6 tháng đầu sau phẫu thuật. Bởi vì, nếu bệnh nhân nâng vác vật nặng, lực dồn lên cột sống sẽ làm tăng nguy cơ rách hoặc tổn thương đĩa đệm.
- Tránh ngồi lâu một chỗ quá 30-45 phút liên tục, thay vào đó, hãy đứng dậy, đi lại nhẹ nhàng hoặc thực hiện các bài tập sau mổ nhẹ nhàng để giảm tải cho cột sống.
- Nên được hạn chế tối đa việc luyện tập các môn thể thao đòi hỏi có va chạm như bóng đá hay chạy bộ đường dài.
Tư thế đứng an toàn để tránh tái phát thoát vị đĩa đệm
(Nguồn: VnExpress)
>>> Xem thêm: 9 bài tập sau mổ thoát vị đĩa đệm cùng chế độ tập luyện
Phục hồi chức năng hậu phẫu thuật thoát vị đĩa đệm cột sống lưng là giai đoạn rất quan trọng, giúp bảo vệ cột sống khỏe mạnh, hạn chế biến chứng và rút ngắn thời gian hồi phục cho bệnh nhân. Tuy nhiên, để quá trình hồi phục hiệu quả hơn, người bệnh đừng quên lắng nghe cơ thể và tham khảo ý kiến của bác sĩ khi cần thiết, vì một lộ trình tập luyện an toàn và khoa học sẽ là chìa khóa giúp bạn sớm lấy lại khả năng vận động và giảm thiểu nguy cơ tái phát bệnh lý trong tương lai.
MYREHAB MATSUOKA – Trung tâm phục hồi chức năng hợp tác Việt Nam – Nhật Bản
- Hotline: 1900 3181
- Website: myrehab-matsuoka.com
- Facebook: https://www.facebook.com/myrehab.official
- Địa chỉ: Tầng 2 Tòa nhà CONINCO, số 4 Tôn Thất Tùng, phường Kim Liên, Hà Nội.
Nguồn:
[1] Peter M. et al. (2013). Rehabilitation Following Surgery: Clinical and Psychological Predictors of Activity Limitations. American Psychological Association. 351-152. DOI: 10.1037/a0034660
