8 điều cần biết về phục hồi chức năng cho bệnh nhân liệt nửa người

Bài viết được viết bởi BS CKII. Bùi Hồng Thuý và được tham vấn chuyên môn bởi BS CKII. Nguyễn Thị Ngọc Lan – Bác sĩ phụ trách chuyên môn tại Trung tâm Trị liệu và Phục hồi chức năng MYREHAB – MATSUOKA.

Phục hồi chức năng cho bệnh nhân liệt nửa người là điều vô cùng cần thiết và phải được thực hiện càng sớm càng tốt. Đồng thời bệnh nhân cần xác định kiên trì luyện tập thì khả năng phục hồi sau khi liệt nửa người mới có chuyển biến tích cực. Nếu bạn đang có người thân bị liệt nửa người thì đừng bỏ qua bài viết dưới đây nhé! 

1. Nguyên tắc PHCN cho bệnh nhân liệt nửa người

Với bệnh nhân liệt nửa người, việc phục hồi chức năng phải được triển khai sớm nhất có thể, ngay sau khi ổn định. Thông thường, sau 24 giờ, bệnh nhân cần được chăm sóc PHCN ngay. [1] 6 tháng đầu chính là giai đoạn VÀNG để người bệnh liệt nửa người tiến hành PHCN tốt nhất. Nếu bỏ qua thời gian này, quá trình PHCN sẽ gặp nhiều khó khăn hơn. [2]

Theo từng giai đoạn, bệnh nhân sẽ được chỉ định các biện pháp và kỹ thuật PHCN khác nhau. Các bài tập được sắp xếp với độ khó tăng dần, từ đơn giản đến phức tạp, giúp bệnh nhân có thể rời khỏi giường càng nhanh càng tốt. 

Phục hồi chức năng cho bệnh nhân liệt nửa người nhằm mục đích giúp người bệnh có thể tự đi lại hoặc thực hiện các hoạt động cá nhân, hạn chế sự hỗ trợ từ người khác. [1] Sau khi xuất viện, bệnh nhân vẫn phải kiên trì tập luyện PHCN tại nhà để nhanh chóng hoà nhập cộng đồng, sớm quay trở lại cuộc sống bình thường. [3]

Với bệnh nhân liệt nửa người, việc phục hồi chức năng phải được triển khai sớm nhất có thể, ngay sau khi ổn định
Với bệnh nhân liệt nửa người, việc phục hồi chức năng phải được triển khai sớm nhất có thể, ngay sau khi ổn định

2. Vấn đề hay gặp ở bệnh nhân liệt nửa người

Liệt nửa người là tình trạng tay và chân cùng bên của bệnh nhân không thể cử động. Không chỉ khiến người bệnh gặp khó khăn trong vấn đề vận động, bệnh nhân liệt nửa người còn đối diện với nhiều vấn đề khác nhu: 

  • Vai xuất hiện tình trạng đau khớp, bán trật khớp, đi kèm với hội chứng vai tay. 
  • Khó khăn trong việc di chuyển, sinh hoạt.
  • Di chứng liệt mặt.
  • Tăng phản xạ gân xương và trương lực cơ.
  • Rối loạn các chức năng: nuốt, tâm lý, ý thức, hành vi, ngôn ngữ, tiểu tiện,…
  • Nguy cơ nhiễm khuẩn,
  • Hội chứng lãng quên nửa người bên liệt.
  • Nguy cơ bị viêm loét, viêm phổi, thần kinh do phải nằm lâu trên giường. 
Vấn đề hay gặp ở bệnh nhân liệt nửa người
Khó khăn trong vận động là vấn đề thường gặp ở bệnh nhân liệt nửa người

3. Phục hồi chức năng giai đoạn liệt mềm

Trong giai đoạn này, bệnh nhân sẽ có cảm giác các cơ của mình yếu và “mềm”, không có khả năng thực hiện bất kỳ cử động chủ động nào ở bên liệt. Tình trạng liệt mềm lâu dài có thể dẫn đến suy yếu khối lượng và sức mạnh cơ bắp, điều này có thể làm tổn hại thêm đến quá trình phục hồi. 

Để duy trì sức mạnh của cơ, bệnh nhân có thể thực hiện các bài tập vận động thụ động (do kỹ thuật viên, người nhà hoặc chính bệnh nhân được hướng dẫn thực hiện) sẽ giúp người bệnh tập luyện tay chân, giúp não từ từ khôi phục các kết nối thần kinh đến các khu vực bị ảnh hưởng (được gọi là tính mềm dẻo của hệ thần kinh). [4]

3.1. Các kỹ thuật vị thế

Đây là các kỹ thuật điều chỉnh tư thế đúng khi nằm hoặc khi ngồi trên giường của bệnh nhân trong quá trình PHCN. Cụ thể:

  • Tư thế nằm ngửa: Đặt gối dưới các vị trí đầu, tay và vai bên bị liệt. Gối đỡ sẽ giúp đẩy khớp vai về phía trước, cánh tay bị liệt có thể duỗi song song với chân hoặc qua đầu. 
  • Tư thế nằm nghiêng về bên bị liệt: Bên cánh tay bị liệt, khớp vai gấp vuông góc, khớp khuỷu và chân bị liệt duỗi thẳng. Đồng thời, khớp háng và khớp gối của chân còn lại gấp dựng vuông góc. 
  • Tư thế nghiêng về bên không bị liệt: Khớp vai của cánh tay bị liệt gấp 90 độ, ở dưới có gối đỡ. Tương tự với chân bị liệt, khớp gối vuông góc lên trên gối.

Các tư thế nằm cần được thay đổi linh hoạt mỗi ngày, tránh việc nằm quá lâu một tư thế có thể gây loét phần cơ thể tiếp xúc với giường. Thay phiên cùng các tư thế ngồi và đứng sẽ giúp ích cho quá trình tăng cường lưu thông máu. Nếu người bệnh chưa thể ngồi hoặc đứng, người nhà có thể sử dụng các loại giường bệnh hoặc bàn dốc với các góc nghiêng khác nhau phù hợp. [5]

Tư thế nằm cho bệnh nhân liệt nửa người
3 tư thế nằm ngửa và nằm nghiêng đúng cho bệnh nhân bị liệt nửa người

3.2. Vận động trị liệu

Vận động trị liệu giúp bệnh nhân liệt nửa người phòng ngừa nguy cơ co cơ, cứng khớp hoặc teo cơ, loét da do nằm một chỗ quá lâu.

3.2.1. Các bài tập vận động thụ động

Kỹ thuật viên hoặc người nhà bệnh nhân sẽ hỗ trợ thực hiện các bài tập vận động thụ động lên các khớp bên liệt bằng các động tác xoa bóp. Cường độ tập luyện sẽ dựa theo khả năng vận động các khớp của người bệnh. [2]

  • Khớp vai: Duỗi, gấp, khép, dạng, xoay ngoài, xoay trong.  
  • Khớp khuỷu: Duỗi, gấp khuỷu, xoay ngửa, quay sấp cẳng tay. 
  • Khớp cổ tay: Duỗi, gấp cổ tay, nghiêng trong, ngoài khớp cổ tay. 
  • Các ngón tay: Gấp, duỗi, dạng, khép các ngón tay.
  • Khớp háng: Thực hiện các bài tập thụ động tương tự khớp vai.
  • Khớp gối, khớp cổ chân: Gấp, duỗi
  • Các ngón chân: Thực hiện các bài tập thụ động tương tự các ngón tay.

3.2.2 – Các bài tập vận động chủ động

Bệnh nhân nên chủ động tự tập luyện ngay khi có thể. Một số bài tập người bệnh liệt nửa người nên tự thực hiện trong giai đoạn này bao gồm xoa bóp tứ chi, xoay mình, cử động nhẹ nhàng khớp chân, khớp tay bên bị liệt, vận động các khớp bên còn lại, học cách thở. 

Động viên bệnh nhân cố gắng ngồi dậy khỏi giường sớm nhất có thể bằng cách tự thực hiện hoặc nhờ sự trợ giúp từ người thân. [5]

Bài tập vận động cho bệnh nhân liệt nửa người
Bệnh nhân nên tập các bài tập thụ động hoặc chủ động như xop bóp tay chân,…

3.3. Hoạt động trị liệu

Hoạt động trị liệu là một phương pháp phục hồi chức năng cho bệnh nhân liệt nửa người rất hữu ích trong giai đoạn liệt mềm. Các bài tập chính là những hoạt động thường ngày của bệnh nhân như thay đồ, chải đầu, vệ sinh răng miệng, tắm giặt,… Kiên trì luyện tập sẽ giúp bệnh nhân chủ động hơn, bớt lệ thuộc vào người khác. 

Thời điểm tốt nhất để PHCN cho bệnh nhân liệt nửa người
Chủ động thực hiện một số hoạt động như uống thuốc, vệ sinh cá nhân,…

3.4. Tâm lý trị liệu

Nhiều bệnh nhân sau khi bị liệt nửa người thường mang tâm lý tự ti, ngại giao tiếp, sợ hãi cộng đồng, nhất là những nơi đông người. Phương pháp tâm lý trị liệu sẽ giúp người bệnh thoải mái tinh thần, mở lòng hơn qua các hình thức như tâm sự, chia sẻ, bàn luận,… 

Tâm lý trị liệu cho bệnh nhân
Tâm sự, nói chuyện cùng bệnh nhân sẽ giúp tinh thần người bệnh thoải mái hơn

3.5. Ngôn ngữ trị liệu

Thời gian đầu nếu bệnh nhân mất khả năng hiểu và biểu đạt thì người nhà nên trò chuyện, giao tiếp với bệnh nhân nhiều hơn. Người thân nên cho bệnh nhân xem tranh, ảnh, phim, truyện và đặt câu hỏi để bệnh nhân tương tác trả lời tên bức tranh, con vật, đồ vật đó.

Khi tình trạng tiến triển tốt hơn, người bệnh có thể nghe hiểu, nói được thì người nhà nên thường xuyên nói chuyện để kích thích bệnh nhân tăng trò chuyện, giao tiếp ngược lại.  

Ngôn ngữ trị liệu cho bệnh nhân
Thường xuyên cho bệnh nhân đọc sách và tương tác với người bệnh

4. Phục hồi chức năng giai đoạn liệt cứng

Trong giai đoạn này, não của người bệnh đã dần dần xây dựng lại một số kết nối bị mất đến các khu vực bị ảnh hưởng và điều này cho thấy các cơ đang được kích thích trở lại. Co cứng thường là một dấu hiệu tốt, vì điều này có nghĩa là sự phối hợp của các cơ đang dần trở lại. 

Các bài tập vận động thụ động vẫn quan trọng trong việc giữ cho cơ bắp khỏe mạnh, nhưng nên được thực hiện từ từ. Bất kỳ vận động nhỏ nào cũng tốt để thúc đẩy quá trình chữa lành các chức năng cơ bắp và thần kinh ở những vùng bị ảnh hưởng. Sự kết hợp giữa các bài tập chủ động và thụ động là một cách tốt để thúc đẩy quá trình phục hồi. [4]

4.1. Vận động trị liệu

4.1.1. Bài tập ở tư thế nằm

Các bài tập thụ động nên thực hiện khoảng 2 lần mỗi ngày để duy trì tầm vận động hoàn toàn của tay và chân bên liệt.

1 – Nằm nghiêng bên liệt: Tay không liệt nắm cạnh giường, đồng thời chân không liệt dùng lực để tự trở mình theo hướng ngược lại. 

2 – Nằm nghiêng bên lành: Dùng tay lành đặt tay liệt qua ngang người, sau đó nắm lấy thành giường bên không liệt. Đưa bàn chân lành xuống dưới cổ chân liệt rồi thực hiện động tác xoay người. 

3 – Tập trồi lên: Bệnh nhân ở tư thế nằm ngửa, chân bên không liệt gập hông và gối, đồng thời tay không liệt giữ thành giường, nâng mạnh thân người lên khỏi mặt giường.

4 – Tập trồi xuống: Bệnh nhân nằm ngửa, chân bên lành gập hông và gập gối, tay không liệt giữ thành giường ấn mạnh đẩy người xuống. [3]

5 – Nâng hông: Người bệnh nằm ngửa, 2 tay đặt dọc thân mình, hai chân gấp, đặt hai chân sát nhau. Cố gắng nâng hông lên khỏi mặt giường càng cao càng lâu thì càng tốt. Giữ tư thế trong khoảng 15 – 20 giây rồi từ tự hạ hông xuống mặt giường. Nên thực hiện khoảng 10 lần. [6]

6 – Đan tay đưa qua đầu: Đan tay lành vào các ngón tay bên tay liệt, đưa hai tay duỗi thẳng về phía đầu. Cố gắng đưa khuỷu tay sang hai bên ngang tai rồi hạ tay về vị trí cũ. Lặp lại động tác 10 – 15 lần. [6]

Bài tập trị liệu tư thế nằm
Bệnh nhân thực hiện bài tập tư thế nằm

4.1.2. Tập ngồi dậy

1 – Tập ngồi không có trợ giúp: Bệnh nhân nằm ngửa, tay không liệt đưa tay liệt lên ngang bụng. Bàn tay và khuỷu tay bên lành dùng lực ấn mạnh xuống xuống để ngồi dậy.  

2 – Tập ngồi có trợ giúp: Buộc 1 sợi dây vào cuối chân giường. Tay lành cầm đầu dây còn lại dùng lực kéo về phía mình để ngồi dậy.

3 – Tập ngồi dậy từ tư thế nằm nghiêng phía bên liệt: Chống tay lành xuống giường gần chỗ vai bị liệt, đẩy người lên và đẩy cả hai chân ra khỏi giường rồi ngồi dậy. 

4 – Tập ngồi dậy từ tư thế nằm nghiêng bên lành: Để tay liệt ngang người, tay lành dồn lực đẩy mình lên, đồng thời đẩy hai chân ra khỏi giường ngồi dậy [3]

Tập ngồi dậy cho bệnh nhân liệt nửa người
PHCN bằng bài tập ngồi dậy

4.1.3. Các bài tập ở tư thế ngồi

Bệnh nhân tập ngồi dồn trọng lượng lần lượt vào 2 bên mông kết hợp điều chỉnh tư thế cho phù hợp. Một số bài tập mà người bệnh nên tham khảo như 

  • Giữ thăng bằng ở tư thế ngồi thẳng. 
  • Tập ngồi nghiêng sang bên không liệt và bên liệt.
  • Tập vận động tay liệt ở tư thế ngồi.
  • Tập vận động chân liệt ở tư thế ngồi với các bài tập ngồi vắt chéo chân bị liệt qua chân lành, tập dậm gót chân xuống sàn nha, tập trung trọng lượng về phía trước để tập đứng lên. [3]
Bài tập tư thế ngồi cho bệnh nhân liệt nửa người
Bệnh nhân liệt nửa người luyện tập ngồi

4.1.4. Tập đứng dậy từ tư thế ngồi

Người bệnh ngồi trên một cái ghế vững chắc hoặc ngồi trên xe lăn đã được khoá bánh, hai bên là 2 trụ song song. Bệnh nhân tập dùng tay lành nắm chặt vào thanh trụ bên cạnh để đứng lên và ngồi xuống.

Sau khi tập đứng dậy thành công, bệnh nhân cần luyện tập giữ thăng bằng bằng hai chân dưới sức nặng của cơ thể. Lúc đầu có thể dùng tay lành nắm thanh trụ để giữ thăng bằng nhưng sau đó thì tập mà không cần thực hiện động tác đó nữa. [5]

Tập đứng dậy từ tư thế ngồi bệnh nhân liệt nửa người
Bệnh nhân tập đứng dậy từ tư thế ngồi

4.1.5. Tập vận động ở tư thế đứng

1 – Tập đứng thăng bằng: Để người bệnh tập đứng trong 2 thanh song song trước. Khi vững hơn, người bệnh nên thả lỏng lần lượt tay sang 2 bên rồi cúi người nhặt vật dưới đất. Mỗi bên làm 10 lần. [6]

2 – Tập dồn trọng lượng lên chân liệt: Bệnh nhân đứng thẳng, phân phối trọng lượng vào hai chân. Bên chân liệt có kỹ thuật viên hoặc người nhà đỡ bên cạnh, đồng tay bệnh nhân duỗi tay sang 1 bên. Bệnh nhân dồn trọng lượng lên chân liệt để dẫm mạnh lên vật cản cao 15 – 20cm phía dưới.

3 – Tập đứng, dồn trọng lượng lần lượt lên hai chân: Bệnh nhân nghiêng người sang phía không liệt cạnh mép bàn hoặc để 1 tay lành lên bàn, hai chân đứng song song duy trì khoảng cách giữa 2 chân là 15 – 20cm. 

Người nhà hỗ trợ đưa hông về phía trước, chân bị liệt uốn cong và chuyển trọng lượng cơ thể sang chân lành, giữ động tác trong 3 – 5 giây. Sau đó, người nhà hỗ trợ bệnh nhân từ từ duỗi chân bị liệt và chân lành gập lại, chuyển trọng lượng cơ thể sang chân bị liệt, giữ tư thế trong 3 – 5 giây. Lặp lại động tác 5 – 10 lần. [7]

4 – Tập gấp duỗi khớp háng và khớp gối bên liệt: Để người bệnh ngồi thẳng, khớp gối vuông góc. Một tay người nhà đặt lên đầu gối bệnh nhân và nhấc gối của người bệnh lên. Sau đó, cho bệnh nhân ngồi sâu vào trong ghế, cẳng chân và gối duỗi thẳng, người nhà đặt tay lên cổ chân để chống lại các cử động bên chân của người bệnh.

Tập vận động tư thế đúng
Bệnh nhân tập thăng bằng tư thế đứng

4.1.6. Tập đi

Khi người bệnh đứng vững có thể cho bệnh nhân tập đi trong 2 thanh song song. Thời gian đầu có thể dùng tay lành bám vào thanh trụ để đảm bảo chắc chắn. Khi đã tiến triển tốt hơn, có thể đi bộ ra phía ngoài hai thanh song song với nạng càng sớm càng tốt. 

Đối với bệnh nhân có tình trạng nặng hơn cần chú ý khi đứng lên cần có thời gian nghỉ 3 – 5 giây rồi mới tập bước đi. Khi tình trạng co ở hông và gối giãn ra dần, người bệnh có thể tập đi vững vàng hơn. [5]

Tập đi cho bệnh nhân liệt nửa người
Bệnh nhân liệt nửa người PHCN tập đi

4.1.7. Lên xuống cầu thang

Bài tập này giúp điều hoà nhiệt độ cơ thể, tăng cường sức mạnh và có ích cho hệ hô hấp và tim mạch. 

  • Khi đi lên cầu thang: Di chuyển bước chân theo thứ tự chân lành trước, chân liệt sau. Tay lành nắm chặt lan can để giữ vững cơ thể. Nếu không có lan can thì cần dùng gậy chống. Khi chân liệt bước lên cầu thang thì tay lành chống gậy lên bậc đồng thời. 
  • Khi đi xuống cầu thang: Người bệnh thực hiện động tác tương tự như khi lên cầu thang. [5]
Bài tập lên xuống cầu thang
Bệnh nhân tập lên xuống cầu thang

4.2. Vật lý trị liệu

Các phương pháp vật lý trị liệu như nhiệt trị liệu, điện trị liệu, FES (kích thích điện chức năng)… có thể được áp dụng trong giai đoạn liệt cứng này. Vật lý trị liệu sẽ giúp bệnh nhân giảm bớt cơn đau và cải thiện chức năng vận động. 

Vật lý trị liệu cho bệnh nhân liệt nửa người
Người bị liệt nửa người có thể áp dụng các biện pháp vật lý trị liệu để PHCN

4.3. Hoạt động trị liệu

Bệnh nhân nên tích cực tham gia các hoạt động tự chăm sóc bản thân thường ngày như mặc quần áo, chải đầu, đánh răng, rửa ăn,… để duy trì tầm vận động của các chi thể bị liệt. Đồng thời nên thực hiện kỹ thuật bắt buộc sử dụng tay liệt. Mục đích của phương pháp này là cưỡng ép tay bên liệt hoạt động nhiều nhất có thể để kích thích dây thần kinh, tạo phản xạ có lợi cho quá trình phục hồi. [8]

Hoạt động trị liệu cho bệnh nhân liệt nửa người
Bệnh nhân PHCN bằng hoạt động trị liệu các động tác cầm, nắm,…
Hoạt động trị liệu cầm nắm
Bệnh nhân PHCN bằng hoạt động trị liệu các động tác cầm, nắm,…
Hoạt động trị liệu cầm nắm
Bệnh nhân PHCN bằng hoạt động trị liệu các động tác cầm, nắm,…

4.4. Ngôn ngữ trị liệu

Với bệnh nhân bị mất khả năng sử dụng ngôn ngữ như không nói chuyện được, gặp khó khăn trong việc hiểu và trò chuyện,… sau khi liệt nửa người thì phương pháp này sẽ giúp  bệnh nhân học và tiếp cận lại với bảng chữ cái, cách giao tiếp và đọc hiểu. 

Ngôn ngữ trị liệu cùng bệnh nhân
Tăng cường tương tác, đọc sách báo cùng bệnh nhân

4.5. Tâm lý trị liệu

Tâm lý trị liệu là phương pháp hỗ trợ để bệnh nhân bớt ám ảnh bởi những tổn thương về tâm lý, suy nghĩ tích cực hơn, tự tin hơn. Bệnh nhân sẽ được tham gia các buổi trị liệu dưới nhiều hình thức (trò chuyện, tâm sự, thảo luận, âm nhạc,…) với bác sĩ tâm lý để tinh thần thoải mái, vui vẻ đón nhận trị liệu, giúp quá trình PHCN đạt hiệu quả tốt hơn. 

Tâm lý trị liệu cho bệnh nhân liệt nửa người
Tâm lý trị liệu giúp bệnh nhân có suy nghĩ tích cực, phục vụ cho quá trình PHCN tốt hơn

5. Phục hồi chức năng giai đoạn hòa nhập

Việc cải tạo lại nhà cửa, không gian sinh hoạt sẽ tạo điều kiện tốt nhất cho bệnh nhân liệt nửa người có thể tự chăm sóc bản thân trong giai đoạn hòa nhập. Gia đình nên chú ý sửa sang lại lối đi, độ rộng cửa ra vào, chiều cao của khu vực vệ sinh, nhà bếp,… để phù hợp với tình trạng hiện tại của bệnh nhân. [6]

Người bệnh nên duy trì thực hiện các công việc sinh hoạt thường ngày với bên tay không liệt như ăn uống, vệ sinh răng miệng,… Nếu bị liệt bên tay thuận thì người bệnh có thể thực hiện các hoạt động này chậm một chút nhưng lâu dài sẽ quen dần và thành thạo hơn. [5]

Động viên và khích lệ người bệnh thực hiện các công việc sinh hoạt đơn giản hàng ngày để thuận tiện cho việc tự chủ chăm sóc bản thân sau này. Các dụng cụ phục vụ cuộc sống của bệnh nhân liệt nửa người cần có thiết kế đặc biệt như:

  • Đũa, thìa có tay cầm bản lớn, thìa cong, cốc khuyết mũi,…
  • Dụng cụ để hỗ trợ bệnh nhân đi tất, giày,…
  • Bấm móng tay tránh gây xước da hoặc cắt vào tay.

Nhiều bệnh nhân sau PHCN không thể phục hồi hoàn toàn một số chức năng, nguy cơ có thể trở thành người khuyết tật rất lớn. Vì vậy, người nhà và bệnh nhân cần được chia sẻ, trò chuyện để chuẩn bị tâm lý sẵn sàng đối mặt với vấn đề này. 

Bệnh nhân liệt nửa người sau khi PHCN có thể tiếp tục quay lại làm việc trước đây. Tuy nhiên, số ít bệnh nhân phải tìm kiếm, làm quen với công việc mới phù hợp với tình trạng sức khoẻ hiện tại. Điều này không chỉ giúp bệnh nhân kiếm thêm thu nhập mà còn giúp người bệnh dần hòa nhập hơn với cộng đồng. [6]

Phục hồi chức năng giai đoạn hòa nhập bệnh nhân liệt nửa người
PHCN giai đoạn hòa nhập giúp bệnh nhân trở lại cuộc sống thường ngày nhanh hơn

6. Các dụng cụ hỗ trợ PHCN cho bệnh nhân liệt nửa người 

Một vài bài tập phục hồi chức năng cho bệnh nhân liệt nửa người cần sự hỗ trợ của các dụng cụ tập luyện như: 

  • Các loại nạng: Hỗ trợ bệnh nhân tập đứng dậy.
  • Gậy chống: Hỗ trợ bệnh nhân tập đi trên mặt phẳng hoặc lên xuống cầu thang không có lan can.
  • Xe lăn: Hỗ trợ bệnh nhân tập đứng dậy trong thanh song song.
  • Thang song song tập đi: Làm điểm tựa giúp bệnh nhân giữ thăng bằng trong quá trình tập đi.
  • Các loại nẹp: nẹp bàn tay, cẳng tay, nẹp cổ chân,…: Để ngăn ngừa hoặc nắn chỉnh sai tư thế của các chi.
  • Dây đeo tay: Hỗ trợ đỡ vai khỏi xệ và bán trật khớp. 
Sử dụng gậy chống để đi lại cho bệnh nhân
Gậy chống là một trong những dụng cụ hỗ trợ cần thiết cho người bị liệt nửa người

7. 6 lưu ý khi thực hiện phục hồi chức năng cho bệnh nhân liệt nửa người

Để quá trình phục hồi chức năng cho bệnh nhân liệt nửa người đạt hiệu quả tối ưu nhất, người nhà và bệnh nhân cần lưu ý:

  • Chế độ dinh dưỡng: Lựa chọn chế độ dinh dưỡng vừa phải, lựa chọn thực phẩm mềm và dễ tiêu như cháo cho người bệnh, kết hợp uống sữa hàng ngày. Chọn thức ăn hợp khẩu vị và chú ý cho bệnh nhân ăn từ từ, tránh gây nghẹn, sặc.
  • Vệ sinh cá nhân: Người nhà chú ý tắm rửa, vệ sinh răng miệng cho bệnh nhân hàng ngày, tuần gội đầu khoảng 3 – 4 lần. Vệ sinh sạch sẽ cho bệnh nhân sau khi đại tiện để phòng tránh nguy cơ viêm đường tiết niệu. 
  • Đề phòng loét do nằm lâu: Thường xuyên thay đổi điểm tiếp xúc cơ thể bệnh nhân với giường. Vệ sinh vùng da bị tỳ đè nhiều, tránh làm xước da. Kiểm tra cơ thể thường xuyên để kịp thời phát hiện tình trạng chớm loét và có hướng xử lý kịp thời.
  • Đề phòng các biến chứng về hô hấp: Đỡ bệnh nhân ngồi dậy và thực hiện vỗ rung vùng lưng để dễ khạc đờm, dãi. 
  • Thường xuyên xoa bóp, vận động cho bệnh nhân: Chú ý xoa bóp nhẹ nhàng, thực hiện các bài tập co duỗi ngón tay, ngón chân, các khớp bên liệt, tránh hiện tượng cứng khớp, co cơ.
  • Chăm sóc hàng ngày: Vệ sinh giường chiếu thường xuyên, móng tay móng chân không để quá dài, cạo râu cho bệnh nhân nam, rửa mặt hàng ngày. Chủ động trò chuyện, động viên bệnh nhân tích cực điều trị. [9]
Bệnh nhân hạn chế nằm quá lâu
Lưu ý không nên để bệnh nhân nằm quá lâu vì thể xảy ra nguy cơ loét

8. Giải đáp 1 số câu hỏi thường gặp 

Câu 1: Thời gian tốt nhất để bắt đầu PHCN cho bệnh nhân liệt nửa người sau tai biến?

Theo bác sĩ CKII. Nguyễn Thị Ngọc Lan thuộc Trung tâm Trị liệu và Phục hồi chức năng MYREHAB – MATSUOKA, bệnh nhân liệt nửa người nên tập PHCN sau 24 giờ để tối ưu hiệu quả trị liệu. Thời gian đầu, người bệnh nên tập các bài tập thụ động và một số bài tập chủ động có thể thực hiện tại chỗ. 6 tháng đầu là giai đoạn vàng cho phục hồi chức năng liệt nửa người. [10]

Thời điểm tốt nhất để PHCN cho bệnh nhân liệt nửa người
Nên phục hồi chức năng cho bệnh nhân liệt nửa người ngay sau 24 giờ để đạt hiệu quả tốt nhất

Câu 2: Liệt nửa người có thể hồi phục hoàn toàn không?

Đa số bệnh nhân sau khi PHCN có thể tự thực hiện các hoạt động chăm sóc cá nhân và một số công việc trong gia đình. 30% người bệnh có thể quay trở lại công việc có mức độ phù hợp với thể trạng và sức khỏe.  

Tuy nhiên, các trường hợp nặng như chấn thương sọ não hay tủy sống gây thương tổn vĩnh viễn đến hệ thần kinh thì tình trạng liệt nửa người sẽ không thể phục hồi hoàn toàn. Bệnh chỉ có thể cải thiện ở mức độ cho phép nào đó. [11]

bệnh nhân liệt nửa người phục hồi hoàn toàn được không?
Đa số bệnh nhân sau khi PHCN có thể tự thực hiện các hoạt động chăm sóc cá nhân và một số công việc trong gia đình

Câu 3: Mất bao lâu để bệnh nhân liệt nửa người có thể hồi phục?

Thời gian phục hồi hoàn toàn có thể dao động trong khoảng từ 6 tháng đến 1 năm, phụ thuộc vào tình trạng thương tổn và mức độ não bị ảnh hưởng của người bệnh. Nhiều bệnh nhân vẫn có thể phải cần người hỗ trợ suốt phần đời còn lại vì có nguy cơ không hồi phục sau khi PHCN liệt nửa người. [12]

Mất bao lâu để bệnh nhân liệt nửa người phục hồi
Mất 6 tháng đến 1 năm để bệnh nhân bị liệt nửa người phục hồi hoàn toàn

Mong rằng, bài viết đã giúp bạn đọc hiểu rõ hơn về quá trình phục hồi chức năng cho bệnh nhân liệt nửa người. Nếu bạn đang có người thân gặp tình trạng liệt nửa người thì nên nhanh chóng tìm đến các cơ sở y khoa hoặc các trung tâm phục hồi chức năng uy tín như MYREHAB MATSUOKA để được thăm khám và tư vấn phác đồ PHCN hiệu quả nhất. 

MYREHAB MATSUOKA – Trung tâm phục hồi chức năng hợp tác Việt Nam – Nhật Bản

Ngày đăng: 10/07/2024Ngày cập nhật: 10/07/2024

Miễn trừ trách nhiệm

Các bài viết của Myrehab Matsuoka chỉ có tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa.

Nguồn tham khảo