Chấn thương thể thao là tình trạng phổ biến, có thể xảy ra ở nhiều mức độ khác nhau. Do đó, đã có không ít trường hợp lựa chọn tự điều trị chấn thương tại nhà mà bỏ qua hướng dẫn y tế, dẫn đến những sai lầm và gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến quá trình hồi phục.
1. Có nên tự điều trị tại nhà sau khi gặp chấn thương thể thao?
Nhiều người cho rằng chăm sóc tại nhà giúp tiết kiệm chi phí và thời gian. Tuy nhiên, những sai lầm thường gặp khi tự điều trị chấn thương thể thao chủ yếu bắt nguồn từ việc thiếu kiến thức y khoa. Không phải chấn thương nào cũng có thể xử lý đơn giản tại nhà. Nếu điều trị sai cách, quá trình hồi phục sẽ bị cản trở và nguy cơ tổn thương kéo dài rất cao.
Vấn đề quan trọng là xác định đúng loại chấn thương và đánh giá chính xác mức độ tổn thương. Với bong gân nhẹ, người bệnh có thể nghỉ ngơi và theo dõi. Nhưng đối với tổn thương khớp, dây chằng hay xương, việc tự điều trị tại nhà có thể khiến tình trạng nghiêm trọng hơn. Lúc này, người bệnh cần được thăm khám chuyên khoa để tránh biến chứng về sau.
Tự điều trị tại nhà sau khi gặp chấn thương thể thao
(Nguồn: Long Châu)
2. Những sai lầm phổ biến khi sơ cứu chấn thương thể thao
Sai lầm thường gặp khi tự điều trị chấn thương thể thao thường bắt nguồn từ những nguyên nhân như:
2.1. Chườm nóng ngay sau khi chấn thương
Nhiều người có thói quen chườm nóng ngay lập tức với mục đích giảm đau nhanh. Tuy nhiên, trên thực tế, trong giai đoạn đầu, nhiệt độ cao sẽ chỉ khiến làm tăng lưu thông máu, dẫn đến phù nề và viêm, dẫn đến tình trạng sưng tấy nặng hơn. Do vậy, khi mới gặp chấn thương, phương pháp xử lý đúng là chườm lạnh trong vòng từ 24 – 48 giờ đầu để hạn chế sưng, giảm viêm và ngăn ngừa tổn thương lan rộng.
Không nên chườm nóng ngay sau khi chấn thương
(Nguồn: Vinmec)
2.2. Vận động mạnh trở lại quá sớm
Sau chấn thương, đa phần mọi người thường nôn nóng quay trở lại tập luyện khi chưa hồi phục hoàn toàn. Tuy nhiên, việc này có thể tiềm ẩn nhiều rủi ro nguy hiểm, khiến vết thương tái phát và và làm chậm quá trình hồi phục, thậm chí tổn thương còn ở mức độ nghiêm trọng hơn so với giai đoạn ban đầu.
2.3. Lạm dụng thuốc giảm đau không theo chỉ định
Nếu không biết cách sử dụng đúng các loại thuốc giảm đau, lạm dụng chúng có thể gây một số tác dụng phụ nguy hiểm, ảnh hưởng đến việc chẩn đoán bệnh. Điều này dẫn đến nguy cơ triệu chứng bị bỏ qua khiến người bệnh dễ vận động quá mức và làm tổn thương nặng thêm.
3. Hậu quả của việc điều trị chấn thương thể thao sai cách
Việc điều trị sai cách không chỉ ảnh hưởng ngắn hạn mà còn gây hệ lụy lâu dài. Khi mắc phải những sai lầm thường gặp khi tự điều trị chấn thương thể thao, người bệnh có nguy cơ phải đối mặt với biến chứng nặng nề. Trước hết, tổn thương có thể kéo dài, gây đau mạn tính và giảm khả năng vận động, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng cuộc sống.
Thứ hai, sai lầm trong quá trình xử lý có thể gây ra biến chứng chấn thương thể thao nguy hiểm. Một số trường hợp dẫn đến lệch khớp, tổn thương dây chằng không hồi phục hoặc biến dạng xương. Những biến chứng này đòi hỏi phẫu thuật phức tạp để can thiệp. Ngoài ra, hậu quả còn thể hiện ở việc chấn thương dễ tái phát nhiều lần. Khi cơ xương khớp không được chữa trị triệt để, nguy cơ mất chức năng vận động vĩnh viễn là hoàn toàn có thể xảy ra.
4. Khi nào cần gặp bác sĩ nếu bị chấn thương thể thao?
Để tránh những sai lầm thường gặp khi tự điều trị chấn thương thể thao tại nhà, người bệnh cần đến cơ sở y tế để được bác sĩ thăm khám trong các tình huống sau:
- Đau dữ dội kéo dài: Nếu cảm giác đau không thuyên giảm sau vài ngày nghỉ ngơi, đây có thể là dấu hiệu của tổn thương nghiêm trọng hơn bong gân hay căng cơ.
- Sưng tấy bất thường: Khi vùng chấn thương sưng to, nóng đỏ hoặc xuất hiện bầm tím lan rộng, nguy cơ tổn thương dây chằng, gân hoặc xương rất cao, bệnh nhân đến bác sĩ để thăm khám sớm.
- Khớp biến dạng hoặc mất ổn định: Trường hợp khớp lệch vị trí, biến dạng rõ rệt hoặc không thể chịu lực, người bệnh tuyệt đối không nên cố gắng vận động mà cần đến các cơ sở y tế để được xử lý ngay.
- Hạn chế vận động nghiêm trọng: Nếu không thể di chuyển hoặc gập duỗi khớp, người bệnh cần kiểm tra chuyên sâu ngay để được xác định chính xác mức độ chấn thương.
- Triệu chứng toàn thân bất thường: Khi xuất hiện cảm giác tê liệt, yếu cơ, chóng mặt hoặc ngất xỉu thì bệnh nhân cần đi cấp cứu ngay, vì đây có thể là biến chứng nguy hiểm do chấn thương thể thao gây ra.
Thăm khám tại cơ sở y tế sau khi chấn thương thể thao
>>> Có thể bạn quan tâm: Phục hồi chấn thương thể thao do lật cổ chân: Quay lại sân bóng sau 04 buổi điều trị
5. Hướng dẫn sơ cứu chấn thương thể thao đúng chuẩn
Sơ cứu đúng phương pháp là giải pháp ngăn chặn hiệu quả những sai lầm thường gặp khi tự điều trị chấn thương thể thao ngay từ ban đầu. Sau đây là hướng dẫn sơ cứu chấn thương thể thao chuẩn y khoa theo khuyến nghị của các chuyên gia y học:
5.1. Nguyên tắc R.I.C.E trong sơ cứu chấn thương
Nguyên tắc R.I.C.E là từ viết tắt của 4 bước sơ cứu khi gặp chấn thương thể thao. Nguyên tắc này được khuyến cáo áp dụng cho các loại chấn thương phần mềm trong thể thao có thể dẫn đến đau, sưng, chảy máu và viêm. Khi gặp những chấn thương này, việc sơ cứu bằng phương pháp R.I.C.E cần được áp dụng ngay lập tức.
Cụ thể như sau:
- R – Rest (nghỉ ngơi): Dừng ngay các hoạt động thể lực, tránh vận động mạnh tại vùng bị chấn thương để giảm tổn thương lan rộng và tạo điều kiện cho mô hồi phục.
- I – Ice (chườm đá): Dùng túi đá hoặc khăn lạnh chườm trực tiếp lên vùng chấn thương khoảng 15–20 phút, lặp lại 2–3 lần/ngày trong 48 giờ đầu để giảm sưng, đau và xuất huyết.
- C – Compression (băng ép): Sử dụng băng thun hoặc băng chuyên dụng quấn quanh vùng bị thương với lực vừa phải, giúp hạn chế sưng nề, ổn định khớp nhưng không cản trở tuần hoàn máu.
- E – Elevation (kê cao vị trí chấn thương): Đặt phần chi bị thương cao hơn mức tim khi nghỉ ngơi, hỗ trợ máu hồi lưu về tim, giảm phù nề và thúc đẩy quá trình hồi phục nhanh hơn.
5.2. Cố định vị trí chấn thương tạm thời
Trong nhiều tình huống, việc cố định tạm thời vị trí tổn thương là cần thiết để ngăn chặn sự lan rộng của chấn thương. Biện pháp này đặc biệt quan trọng đối với các trường hợp gãy xương hoặc tổn thương khớp, bởi nó giúp hạn chế di chuyển sai lệch. Khi được cố định đúng cách, bệnh nhân sẽ giảm cảm giác đau đớn và nguy cơ biến chứng trong quá trình vận chuyển đến cơ sở y tế cũng được giảm thiểu đáng kể.
5.3. Những lưu ý quan trọng trong 48 giờ đầu
Khoảng thời gian 48 giờ đầu sau chấn thương được xem là giai đoạn nhạy cảm và quyết định nhiều đến quá trình hồi phục. Đây cũng là lúc người bệnh dễ mắc sai lầm khi tự xử lý, chẳng hạn như chườm nóng, xoa bóp mạnh hoặc vận động sai tư thế. Thay vì áp dụng những cách làm thiếu khoa học, bệnh nhân cần tuân thủ đúng chỉ dẫn y tế để bảo đảm an toàn và giảm thiểu nguy cơ biến chứng.
>>> Xem thêm: Phục hồi chấn thương thể thao – Trở lại sân cỏ an toàn, mạnh mẽ và đúng kỹ thuật
6. Lời khuyên chuyên gia dành cho người bị chấn thương thể thao
Để hạn chế những sai lầm thường gặp khi tự điều trị chấn thương thể thao, các chuyên gia y tế đưa ra một số khuyến nghị quan trọng như sau:
- Nghỉ ngơi hợp lý: Người bệnh cần ưu tiên thời gian nghỉ ngơi trong giai đoạn đầu để cơ thể có điều kiện tự phục hồi. Việc vận động quá sớm có thể khiến tổn thương nặng hơn.
- Áp dụng vật lý trị liệu: Các bài tập phục hồi dưới sự hướng dẫn của chuyên gia phục hồi chức năng giúp tăng sức mạnh cơ bắp, cải thiện độ linh hoạt và ngăn ngừa tái phát.
- Theo dõi dấu hiệu bất thường: Nếu xuất hiện tình trạng đau kéo dài, sưng to hoặc hạn chế vận động, người bệnh cần ngưng tập luyện và đi khám ngay. Việc chậm trễ có thể gây hậu quả nghiêm trọng.
- Tuân thủ phác đồ điều trị: Mọi chỉ định y tế, từ sử dụng thuốc đến tập luyện, đều cần thực hiện đúng liều lượng và thời gian. Tự ý thay đổi phác đồ là nguyên nhân dẫn đến thất bại điều trị.
- Dinh dưỡng khoa học: Bổ sung protein, vitamin C, vitamin D, canxi và omega-3 sẽ giúp tái tạo mô, giảm viêm và hỗ trợ hồi phục toàn diện. Dinh dưỡng hợp lý là yếu tố quan trọng bên cạnh nghỉ ngơi và điều trị.
- Thái độ kiên nhẫn và phòng ngừa tái phát: Người bệnh cần có lộ trình tập luyện trở lại từ từ, kết hợp với biện pháp bảo hộ khi chơi thể thao để giảm thiểu rủi ro.
Việc mắc những sai lầm thường gặp khi tự điều trị chấn thương thể thao có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe vận động. Do đó, người bệnh cần nhận thức rõ rủi ro để lựa chọn hướng xử lý an toàn. Thay vì tự ý điều trị, bệnh nhân nên tham khảo ý kiến chuyên gia để có phương pháp phù hợp, nhằm hạn chế biến chứng và tăng hiệu quả phục hồi bệnh.
MYREHAB MATSUOKA – Trung tâm phục hồi chức năng hợp tác Việt Nam – Nhật Bản
- Hotline: 1900 3181
- Website: https://myrehab-matsuoka.com
- Facebook: https://www.facebook.com/myrehab.official
- Địa chỉ: Tầng 2 Tòa nhà CONINCO, số 4 Tôn Thất Tùng, Phường Kim Liên, Hà Nội
Nguồn:
[1] Hải Yến (2018). Cảnh báo: Nhiều người gặp chấn thương do tập thể thao nhưng không điều trị đúng cách. Báo điện tử Sức khỏe và Đời sống.
[2] Arzu, U., & Gencer, B. (2025). To Self-Treat or Not to Self-Treat: Evaluating the Diagnostic, Advisory and Referral Effectiveness of ChatGPT Responses to the Most Common Musculoskeletal Disorders. Diagnostics, 15(14), 1834.
