Đau vùng thắt lưng – hông là một trong những vấn đề sức khỏe phổ biến nhất hiện nay, ảnh hưởng đến cả người trẻ lẫn trung niên, đặc biệt với những ai thường ngồi nhiều hoặc mang vác nặng. Tuy nhiên, không phải cơn đau nào cũng giống nhau. Rất nhiều người nhầm lẫn giữa thoát vị đĩa đệm, đau thần kinh tọa và đau cơ năng, dẫn đến việc điều trị không đúng hướng, khiến tình trạng ngày càng nghiêm trọng hơn.
1. Tổng quan về ba nguyên nhân gây đau vùng thắt lưng – hông
Khi đau vùng thắt lưng – hông, có ba nhóm nguyên nhân thường gặp mà bạn cần biết để phân biệt: thoát vị đĩa đệm, đau thần kinh tọa và đau cơ năng (còn gọi là đau cơ – cơ học).
- Thoát vị đĩa đệm xảy ra khi nhân nhầy trong đĩa đệm thoát ra khỏi vị trí bình thường, chèn ép rễ thần kinh hoặc ống sống, gây đau lưng và lan theo rễ thần kinh.
- Đau thần kinh tọa là biểu hiện đau lan theo đường đi của dây thần kinh tọa, thường từ lưng xuống mông, đùi, cẳng chân và có thể xuống tới bàn chân. Nguyên nhân chủ yếu là do rễ thần kinh bị chèn ép và tình trạng thoát vị đĩa đệm là một trong những nguyên nhân phổ biến dẫn tới đau thần kinh toạ. Khi nhân nhầy đĩa đệm thoát ra ngoài và ép vào rễ thần kinh. Tuy nhiên, không chỉ thoát vị đĩa đệm mới gây ra tình trạng này. Ngoài ra, đau thần kinh tọa còn có thể xuất phát từ hẹp ống sống do thoái hóa, trượt đốt sống khiến thân đốt lệch vị trí, u vùng cột sống – vùng chậu chèn ép dây thần kinh, viêm cơ hình lê, chấn thương vùng thắt lưng – chậu, hoặc thậm chí từ thói quen sinh hoạt xấu như ngồi lâu, nâng vật sai tư thế.
- Đau cơ năng (đau cơ – cơ học, đau lưng không đặc hiệu) thường do căng cơ, tổn thương cơ – dây chằng, tư thế xấu, lạm dụng vận động. Không có tổn thương thần kinh rõ rệt hay cấu trúc đĩa đệm bị thoát vị rõ ràng.
Đau lưng cơ năng do ngồi sai tư thế
(Nguồn: Nam Y Đỗ Minh Đường)
>>> Xem thêm: Vật lý trị liệu thoát vị đĩa đệm L4 L5 – Phương pháp, bài tập
2. Phân biệt triệu chứng của các bệnh lý: thoát vị đĩa đệm, đau thần kinh tọa và đau cơ năng
Dưới đây là bảng so sánh giúp người bệnh phân biệt các triệu chứng của 3 bệnh lý này:
|
Triệu chứng |
Thoát vị đĩa đệm | Đau thần kinh tọa |
Đau cơ năng |
| Vị trí đau | Thắt lưng + lan theo rễ thần kinh | Đau theo dây thần kinh tọa (mông → đùi → cẳng chân → bàn chân) | Đau khu trú vùng lưng/hông, ít lan ra chân |
| Tính chất đau | Đau nhói, đôi khi đau “giật” | Cảm giác châm chích, tê, lan dần | Đau âm ỉ, co thắt cơ, tăng khi di chuyển nặng |
| Cảm giác tê / yếu cơ | Có nếu rễ thần kinh bị chèn | Rõ rệt tê, yếu cơ dọc thần kinh bị tổn thương | Thường không có tê chân rõ rệt |
| Cơn đau khi ho, hắt hơi | Có thể tăng | Thường tăng | Hiếm khi ảnh hưởng |
| Thay đổi tư thế giảm đau | Nằm hoặc gác chân có thể giảm | Nằm nghiêng hoặc tư thế giảm áp lực rễ | Tư thế thoải mái thường giúp giảm đau |
*Lưu ý: Bảng trên chỉ mang tính hướng dẫn cơ bản – nhiều trường hợp rối loạn phối hợp, triệu chứng lẫn lộn.
Tư thế nằm giúp giảm cơn đau lưng
(Nguồn: Lương Y Đỗ Minh Tuấn)
3. Có nên điều trị thoát vị đĩa đệm, đau thần kinh tọa và đau cơ năng không xâm lấn không?
Trong hầu hết trường hợp, trước khi cân nhắc phẫu thuật, điều trị không xâm lấn nên được áp dụng như các phương pháp bảo tồn, cụ thể là:
- Với thoát vị đĩa đệm nhẹ đến trung bình, theo nghiên cứu Conservative Management of Lumbar Disc Herniation With Associated Radiculopathy, 2010 cho thấy rằng các phương pháp điều trị bảo tồn (như vật lý trị liệu, tập thể dục ổn định và thuốc giảm đau/kháng viêm) có hiệu quả tương đương với phẫu thuật về lâu dài, mặc dù phẫu thuật có thể giảm đau nhanh hơn trong thời gian ngắn.
- Đối với đau thần kinh tọa do chèn rễ nhẹ, phương pháp không xâm lấn có thể giúp giảm đau, hồi phục cảm giác và vận động, đặc biệt khi phối hợp vật lý trị liệu, giáo dục bệnh nhân và kiểm soát yếu tố cơ học.
- Với đau cơ năng, điều trị không xâm lấn chính là lựa chọn hàng đầu: nghỉ ngơi hợp lý, vật lý trị liệu, điều chỉnh tư thế và tập luyện để cơ – dây chằng phục hồi và tự giữ ổn định cột sống.
Nếu bệnh nhân có dấu hiệu nặng như yếu cơ tiến triển, rối loạn đại tiểu tiện, phẫu thuật có thể phải được thực hiện nhưng đa phần trường hợp có thể kiểm soát tốt mà không cần can thiệp xâm lấn.
>>> Xem thêm: Khi nào nên phẫu thuật thoát vị đĩa đệm? Những điều cần biết
Vật lý trị liệu thoát vị đĩa đệm tại trung tâm phục hồi chức năng
(Nguồn:Myrehab Matsuoka)
4. Những dấu hiệu cho thấy bệnh lý đang tiến triển nguy hiểm
Dưới đây là các biểu hiện cho thấy tình trạng bệnh lý trở nên nghiêm trọng, cần ngưng vận động mạnh và đến cơ sở y tế chuyên khoa ngay lập tức:
4.1. Yếu hoặc liệt cơ ở chân
Nếu bạn cảm thấy chân yếu rõ rệt, đi lại khó khăn, đặc biệt là khi bật mũi chân hoặc nhón gót chân không nổi, rất có thể rễ thần kinh chi phối vận động đã bị chèn ép nặng. Ở giai đoạn này, tổn thương có thể ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng điều khiển cơ, gây mất thăng bằng hoặc ngã khi di chuyển. Bệnh nhân cần thăm khám và điều trị sớm để tránh tình trạng yếu liệt vĩnh viễn.
4.2. Tê lan mạnh, mất cảm giác ở chân hoặc bàn chân
Khi cảm giác tê lan rộng từ vùng lưng – mông xuống chân, kèm theo cảm giác “châm chích” hoặc “kim châm” ở bàn chân, đó là dấu hiệu cho thấy rễ thần kinh bị chèn ép hoặc viêm kéo dài. Cơn tê này thường không giảm khi nghỉ ngơi và có thể làm giảm khả năng cảm nhận áp lực, nhiệt độ, khiến người bệnh dễ bị té ngã hoặc chấn thương mà không hay biết.
4.3. Mất kiểm soát đại tiểu tiện hoặc bí tiểu không rõ nguyên nhân
Đây là dấu hiệu nguy hiểm nhất, thường liên quan đến hội chứng chùm đuôi ngựa – tình trạng tủy sống vùng thắt lưng bị chèn ép nghiêm trọng. Người bệnh có thể thấy tiểu khó, tiểu són, hoặc hoàn toàn mất kiểm soát đại tiểu tiện. Nếu không can thiệp khẩn cấp, nguy cơ tổn thương thần kinh vĩnh viễn và liệt nửa người dưới là rất cao.
4.4. Sưng, nóng, đỏ hoặc đau nhức vùng lưng bất thường
Nếu vùng thắt lưng bỗng xuất hiện cảm giác nóng rát, sưng đỏ, sờ vào đau nhiều, đây có thể là dấu hiệu của viêm mô, nhiễm khuẩn hoặc viêm cột sống. Dù hiếm gặp hơn so với thoát vị đĩa đệm thông thường, tình trạng này vẫn cần được chẩn đoán hình ảnh và xét nghiệm máu để loại trừ nguy cơ nhiễm trùng cột sống hoặc áp xe vùng lưng.
4.5. Đau tăng dữ dội, không giảm dù đã nghỉ ngơi hoặc dùng thuốc
Khi cơn đau ngày càng tăng, lan rộng và không đáp ứng với thuốc giảm đau thông thường, đó là dấu hiệu cho thấy bệnh đang tiến triển xấu. Cơn đau có thể trở nên sâu, rát, thậm chí đánh thức bạn vào ban đêm, báo hiệu tổn thương cấu trúc cột sống hoặc rễ thần kinh nặng.
Việc cố chịu đựng hoặc tự điều trị tại nhà trong trường hợp này có thể khiến tình trạng thêm nghiêm trọng. Những dấu hiệu này có thể là “cảnh báo đỏ” rễ thần kinh bị tổn thương nặng, đĩa đệm thoát vị tiến triển hoặc có chèn ép nặng lên tủy hoặc các dây thần kinh – cần can thiệp y tế nhanh chóng.
Bên cạnh việc điều trị y khoa, duy trì lối sống lành mạnh, tập luyện đúng tư thế và thực hiện vật lý trị liệu thường xuyên là chìa khóa giúp phục hồi lâu dài và ngăn ngừa tái phát. Nếu bạn đang gặp triệu chứng nghi ngờ, đừng ngần ngại tìm đến các trung tâm phục hồi chức năng uy tín như Myrehab Matsuoka để được thăm khám, tư vấn và hướng dẫn lộ trình điều trị phù hợp cho từng thể trạng.
Vị trí bị sưng đỏ khi người bệnh bị thoát vị đĩa đệm
(Nguồn: Nhà Thuốc Long Châu)
Trung tâm Trị liệu và Phục hồi chức năng Myrehab Matsuoka
- Hotline: 1900 3181
- Website: myrehab-matsuoka.com
- Facebook: https://www.facebook.com/myrehab.official
- Địa chỉ: Tầng 2 Tòa nhà CONINCO, số 4 Tôn Thất Tùng, phường Kim Liên, Hà Nội.
Nguồn:
[1] Michael F. Stretanski; Young Hu; Fassil B. Mesfin. (2025). Disc Herniation. National Library of Medicine.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK441822/
[2] Hahne, Andrew J., et al. “Conservative Management of Lumbar Disc Herniation with Associated Radiculopathy.” Spine, vol. 35, no. 11, May 2010, pp. E488–504, https://doi.org/10.1097/brs.0b013e3181cc3f56.
