Bài viết được viết bởi Ths.BS Vũ Thị Hằng và được tham vấn chuyên môn bởi BS CKII. Nguyễn Thị Ngọc Lan – Bác sĩ phụ trách chuyên môn tại Trung tâm Trị liệu và Phục hồi chức năng MYREHAB MATSUOKA.
Theo thống kê, gãy xương cánh tay là một chấn thương phổ biến, chiếm khoảng 3 – 5% trong tổng số các ca gãy xương. Nếu gặp phải những tình trạng như gãy xương đầu trên cánh tay, thân cánh tay, lồi cầu ngón tay thì người bệnh phải làm như thế nào để có thể phục hồi hiệu quả? Hãy cùng Myrehab Matsuoka tìm hiểu những quy trình phục hồi chức năng sau gãy xương cánh tay hiệu quả.
1. Nguyên tắc phục hồi chức năng sau gãy xương cánh tay
Gãy xương cánh tay là tình trạng gãy xương từ dưới mấu động lớn đến mỏm trên lồi cầu xương cánh tay, thường diễn ra do sự va đập với vật cứng, tai nạn gây ngã chống tay. Quá trình phục hồi chức năng sau gãy xương cánh tay cần đảm bảo những nguyên tắc sau:
- Giảm đau và sưng tấy ở xương cánh tay.
- Tạo điều kiện cho quá trình liền xương diễn ra hiệu quả.
- Ngăn ngừa rối loạn tuần hoàn, kết dính khớp, hội chứng đau vùng (hội chứng Sudeck).
- Duy trì phạm vi chuyển động bình thường của khớp.
- Tăng cường sức mạnh cơ ở tay bị thương.
- Việc phục hồi chức năng sau gãy xương tay nói riêng và tập vật lý trị liệu cánh tay nói chung cần tuân theo chỉ định của bác sĩ.
2. Quy trình phục hồi chức năng gãy đầu trên xương cánh tay
Gãy xương đầu trên cánh tay, hay còn gọi nứt gãy xương vai, là tình trạng phần trên của xương cánh tay bị nứt vỡ hoặc hoặc gãy ngang, thường được phân loại dựa trên vị trí bị tổn thương thành các nhóm như gãy cổ phẫu thuật, gãy cổ giải phẫu, gãy không di lệch, gãy cổ lớn, gãy cổ bé, gãy trật.
Tình trạng gãy đầu trên xương cánh tay thường diễn ra rất phổ biến, chiếm đến khoảng 6% trong tổng số các ca gãy xương và khoảng 85% các ca gãy đầu trên xương ngón tay diễn ra ở người trên 50 tuổi.
Trong một số trường hợp, bệnh nhân bị gãy đầu trên xương cánh tay có thể bị tổn thương động mạch nách hoặc thần kinh nách (giảm cảm giác ở phần giữa delta). Người lớn tuổi bị gãy xương cũng có thể gặp tình trạng co cứng khớp sau khi bó bột vài ngày.
Việc phục hồi chức năng sau gãy xương cánh tay ở đầu trên thường được tiến hành với nhiều phương pháp tập luyện vận động thụ động và chủ động khác nhau theo 4 giai đoạn chính.
| Giai đoạn | Mục tiêu | Phương pháp phục hồi |
| Giai đoạn bảo vệ từ 0 – 4 tuần | Giảm phản ứng viêm và các cơn đau; bảo vệ xương bị gãy và tối ưu hóa quá trình liền xương; khôi phục phạm vi chuyển động thụ động ở vai (PROM); duy trì chức năng của khuỷu tay, cổ tay và bàn tay |
|
| Giai đoạn sau bất động: Từ 4 – 8 tuần |
|
|
| Giai đoạn tập khỏe, từ 8 – 12 tuần |
|
|
| Sau 12 tuần |
|
Tiếp tục luyện tập các bài tập như ở giai đoạn 2 và 3 |
2.1. Giai đoạn 1: Giai đoạn bảo vệ từ 0 – 4 tuần
|
Tiêu chí phục hồi sau khi phục hồi giai đoạn 1 (0 – 4 tuần):
|
Tùy vào từng mục đích phục hồi như giảm đau và sưng, tăng phạm vi chuyển động, tăng cường sức mạnh mà người bệnh cần kiên trì thực hiện những phương pháp và bài tập phục hồi chức năng sau gãy xương cánh tay dưới đây.
1 – Kiểm soát cơn đau, phù nề
- Chườm đá: Chườm đá, hay còn gọi là liệu pháp nhiệt lạnh, giúp giảm tốc độ dẫn truyền thần kinh, chuyển hóa tế bào và lưu lượng máu cục bộ để kiểm soát cơn đau, giảm sưng nề.
- Các phương thức trị liệu khác: kích thích điện/điện di ion, siêu âm, liệu pháp laser, phản hồi sinh học (Biofeedback).
2 – Bài tập gồng cơ tĩnh
Trong giai đoạn này, người bệnh có thể cần thực hiện các bài tập gồng cơ tĩnh (co cơ tĩnh) không phát sinh động tác với tần suất 10 lần/hiệp, 10 hiệp/ngày. Bên cạnh đó, người bệnh cũng có thể thực hiện các bài tập để vận động các khớp lân cận với khớp bị thương, chẳng hạn như khớp cổ tay, ngón tay.
Những điều cần lưu ý
Trong quá trình phục hồi chức năng sau gãy xương cánh tay, người bệnh cần lưu ý những điều sau để đảm bảo hiệu quả luyện tập và hạn chế nguy cơ chấn thương thêm nghiêm trọng:
- Không dạng vai quá 90 độ.
- Xoay ngoài khớp vai đảm bảo trong khoảng 0 – 40 độ.
- Không nâng vật nặng hơn 1 lb (khoảng 0,45 kg)
- Không lái xe cho đến khi phạm vi chuyển động của vai được khôi phục hoàn toàn, đã được tháo đai địu và đang không sử dụng thuốc giảm đau nhóm opioid.
- Không cử động mạnh ở những vùng bị đau.
>>> Có thể bạn quan tâm: 5 điều cần biết về phục hồi chức năng sau gãy xương cẳng tay
2.2. Giai đoạn 2: Từ 4 – 8 tuần
|
Tiêu chí phục hồi sau giai đoạn 2 (4 – 8 tuần):
|
Các bài tập phục hồi chức năng sau gãy xương cánh tay sẽ giúp bệnh nhân bắt đầu khôi phục khả năng chuyển động chủ động của cánh tay, tăng sức mạnh của cơ và khả năng kháng lực của cánh tay.
1 – Bài tập tăng phạm vi chuyển động chủ động được hỗ trợ
Bài 1: Trườn cánh tay trên mặt bàn
Bài 2: Kéo ròng rọc
2 – Bài tập tăng phạm vi phạm vi chuyển động chủ động
Bài 1: Bài tập gập vai ở tư thế nằm ngửa
Bài 2: Xoay ngoài khớp vai: Nằm nghiêng về bên không bị thương, cánh tay đặt sát cơ thể và kê khăn dưới cánh tay.
Bài 3: Dạng cánh tay 90 độ ở tư thế nằm nghiêng về bên không bị thương
3 – Bài tập phục hồi chức năng sau gãy xương cánh tay giúp tăng cường sức khỏe cơ
Bài 1: Gấp vai, duỗi vai, xoay trong, xoay ngoài đẳng trương khớp vai
Bài 2: Bài tập cuộn bắp tay trước
Bài 3: Bài tập giãn cơ tam đầu
Bài 4: Bóp bóng
Bài 5: Khép vai và cử động của xương bả vai
Những điều cần lưu ý
Bạn cần lưu ý những điều sau khi tiến hành phục hồi chức năng sau gãy xương cánh tay ở đầu trên trong giai đoạn 2:
- Không nâng vật nặng quá 2 lbs (khoảng 0.9kg) trước 6 tuần.
- Bắt đầu tăng phạm vi chuyển động chủ động của vai sau 6 tuần phẫu thuật.
- Không thực hiện lực ép đến hết tầm của khớp vai.
- Không tăng lực đẳng trương cho vai.
2.3. Giai đoạn 3: Tập khỏe, từ 8 – 12 tuần
Tiêu chí phục hồi giai đoạn 3 (8 – 12 tuần):
|
1 – Bài tập tăng phạm vi chuyển động chủ động được hỗ trợ
Bài 1: Gập vai trong tư thế đứng cùng với gậy
Bài 2: Dạng vai trong tư thế đứng cùng với gậy
2 – Bài tập tăng phạm vi phạm vi chuyển động chủ động
Bài 1: Nâng vai trong tư thế đứng
Bài 2: Bài tập PNF chéo vai ở tư thế đứng
Bài 3: Các bài tập chữ I, Y, T trong tư thế nằm sấp
3 – Bài tập kéo giãn cơ
Bài 1: Bài tập kéo dãn cơ ngực lớn với cửa
Bài 2: Kéo dãn cơ nhị đầu
Bài 3: Kéo giãn chéo cơ thể
4- Bài tập tăng cường sức khỏe cơ
Bài 1: Chống vai xoay trong, xoay ngoài
Bài 2: Khép bả vai với tư thế nằm ngửa
Những điều cần lưu ý
- Không nâng vật nặng hơn 10lbs (khoảng 4.5kg) ở tay bị thương.
- Không gây đau đớn hoặc giãn cơ quá mức khi luyện tập.
- Không chịu sức nặng quá mức ở các chi bị tổn thương.
2.4. Giai đoạn 4: Sau 12 tuần
Chương trình luyện tập
Ở giai đoạn này, người bệnh cần tiếp tục luyện tập các bài tập như ở giai đoạn 2 và 3. Tuy nhiên, một số bài tập phục hồi chức năng sau gãy xương cánh tay nhằm tăng cường sức mạnh cho các cơ có thể được bổ sung là:
Bài 1: Bài tập ổn định nhịp điệu
Bài 2: Bài tập chống đẩy theo tiến trình: tường – mặt bàn – đầu gối – plank tư thế cao
Bài 3: Bài tập plank ổn định ở tư thế cao
Tiêu chí phục hồi sau giai đoạn 4 (sau 12 tuần):
|
3. 4 lưu ý khi phục hồi chức năng sau gãy xương cánh tay
Trong quá trình thực hiện phục hồi chức năng sau gãy xương cánh tay, để đảm bảo quá trình phục hồi đạt hiệu quả và diễn ra nhanh hơn, đồng thời hạn chế nguy cơ biến chứng do tập luyện sai phương pháp, người bệnh cần lưu ý những điều dưới đây:
- Thực hiện các phương pháp trị liệu và phục hồi chức năng dưới sự hướng dẫn của bác sĩ hoặc kỹ thuật viên. Liên hệ ngay với bác sĩ nếu phát hiện các cơn đau nghiêm trọng hơn hoặc mất cảm giác ở tay.
- Duy trì chế độ ăn uống lành mạnh, bổ sung các dưỡng chất cần thiết cho xương khớp như protein, chất cơ, sắt, kali, vitamin,… Không sử dụng bia rượu, chất kích thích trong quá trình phục hồi.
- Không luyện tập khi xương cánh tay còn sưng tấy, không cử động ở những vùng còn đau.
- Tập luyện với cường độ phù hợp, tránh tập các bài tập quá mạnh và xoay vặn cánh tay quá mức.
4. Giải đáp 3 câu hỏi thường gặp khi phục hồi chức năng sau gãy xương cánh tay
Câu 1: Khi nào nên bắt đầu tập phục hồi chức năng sau gãy xương cánh tay?
Đối với bệnh nhân gãy xương cánh tay, việc tập phục hồi chức năng cần được thực hiện ngay sau khi xương được cố định, thường trong khoảng 1 – 2 ngày sau khi phẫu thuật hoặc trong giai đoạn bất động. Thời gian đầu, người bệnh sẽ được tập các bài tập cường độ nhẹ với cử động đơn giản và tăng dần mức độ theo thời gian.
Câu 2: Thời gian phục hồi chức năng sau gãy xương cánh tay mất bao lâu?
Đối với người bị gãy xương cánh tay, quá trình bó bột có thể kéo dài trong 8 – 12 tuần và sau đó cần 5 – 6 tháng để có thể bình phục hoàn toàn. Tuy nhiên, tùy vào độ tuổi và mức độ tuân thủ trị liệu của người bệnh mà thời gian bình phục có thể kéo dài hơn rút ngắn hơn.
Câu 3: Làm sao để biết xương cánh tay đang lành?
Người bệnh có thể cảm nhận được sự phục hồi của xương khớp thông qua việc giảm tình trạng đau so với lúc ban đầu, bệnh nhân có thể di chuyển khu vực bị thương với phạm vi rộng hơn và cánh tay có lực hơn, bệnh nhân có thể tăng dần các mức tập luyện phục hồi chức năng mà không gặp khó khăn.
Tuy nhiên, để biết chính xác hơn xương cánh tay có đang phục hồi tốt hay không, bác sĩ sẽ đánh giá hình ảnh để kiểm tra những dấu hiệu của quá trình hồi phục như:
- Hình thành nguyên bào sợi, nguyên bào sụn, nguyên bào xương tại vị trí bị gãy xương. Sự hình thành này có thể không đồng đầu và đan xen lẫn nhau.
- Hình thành mạch mạch máu để lưu thương máu đưa các dưỡng chất đến nuôi dưỡng khu vực bị tổn thương.
- Các màng xương mới được hình thành và có thể quan sát được trên hình ảnh chụp X-quang.
Thông qua các bài tập cụ thể, người bệnh có thể phục hồi chức năng sau gãy xương cánh tay đối với những khu vực gãy xương cánh tay khác nhau như đầu trên xương, thân xương, trên lồi cầu xương. Việc tập luyện cần thực hiện dưới sự theo dõi của bác sĩ và kỹ thuật viên có chuyên môn để đảm bảo an toàn và tăng tốc độ phục hồi cho người bệnh.
Để được hỗ trợ trong việc phục hồi chức năng sau gãy xương cánh tay, người bệnh có thể đến với Trung tâm Trị liệu và Phục hồi chức năng hợp tác Việt Nam – Nhật Bản Myrehab – Matsuoka, nơi cung cấp những dịch vụ như:
- Công nghệ phục hồi chức năng theo quy trình chuẩn Nhật Bản.
- Hệ thống máy móc, trang thiết bị chẩn đoán và trị liệu hiện đại nhập khẩu tư Âu – Mỹ.
- Đội ngũ bác sĩ chuyên khoa và kỹ thuật viên có chuyên môn, giàu kinh nghiệm.
- Xây dựng liệu trình tập luyện cá nhân hóa, phụ thuộc vào tình trạng của bệnh nhân và theo sát hiệu quả của quá trình điều trị.
Người bệnh gãy xương cánh tay nên đến ngay Trung tâm Trị liệu và Phục hồi chức năng Myrehab Matsuoka để được hỗ trợ thực hiện phục hồi chức năng an toàn và hiệu quả.
MYREHAB MATSUOKA – Trung tâm phục hồi chức năng hợp tác Việt Nam – Nhật Bản
- Hotline: 1900 3181
- Website: https://myrehab-matsuoka.com/
- Facebook: https://www.facebook.com/myrehab.official
- Địa chỉ: Tầng 2 Tòa nhà CONINCO, số 4 Tôn Thất Tùng, Đống Đa, Hà Nội.
