Bài viết được viết bởi Ths. BS Vũ Thị Hằng và được tham vấn chuyên môn bởi BS CKII. Nguyễn Thị Ngọc Lan – Bác sĩ phụ trách chuyên môn tại Trung tâm Trị liệu và Phục hồi chức năng MYREHAB- MATSUOKA.
Đứt dây chằng chéo là một chấn thương phổ biến tại khớp gối. Các ca chấn thương nặng sẽ được bác sĩ chỉ định phương pháp phẫu thuật với mục đích tái tạo lại dây chằng. Bài viết này sẽ cung cấp cho người bệnh những các bài tập phục hồi dây chằng chéo sau hỗ trợ bệnh nhân sớm trở lại cuộc sống sinh hoạt bình thường.
1. 3 bài tập phục hồi giai đoạn tuần 0 – 2 sau phẫu thuật
Trong 3 ngày đầu tiên sau cuộc phẫu thuật, bệnh nhân có thể bắt đầu tập vật lý trị liệu nhẹ để đẩy nhanh tiến trình lành bệnh bằng các phương pháp kiểm soát cơn đau, giảm sưng, chườm lạnh. Vào tuần đầu tiên, bạn sẽ được chuyên viên vật lý trị liệu hướng dẫn bài tập tăng sức mạnh cơ tứ đầu.
Chương trình luyện tập:
- Duy trì sử dụng nẹp cố định đùi cẳng chân trong 4 đến 6 tuần sau phẫu thuật đến khi bệnh nhân kiểm soát được cơ lực.
- Chườm đá lạnh trong 15 – 20 phút, nghỉ giữa 2 lần chườm ít nhất 60 phút
- Chăm sóc vết thương: có thể tháo băng cuộn vào ngày thứ 2 sau phẫu thuật nhưng để lại gạc băng vết thương. Quấn băng chun để giảm sưng nề. Có thể tắm và làm ướt vết mổ, nhưng không ngâm hay sử dụng xà phòng
- Mặc tất đàn hồi dưới gối trong 2 tuần và thực hiện ít nhất 10 động tác vận động cổ chân mỗi giờ để giúp ngăn cục máu đông trong tĩnh mạch
- Tập luyện chịu trọng lượng: Không sử dụng tạ hoặc lực cản với chi dưới. Nếu muốn tập luyện chi trên hoặc thân mình thì không đứng tập mà dùng ghế để nâng đỡ trọng lượng cơ thể
| Bài tập | Tần suất |
| Gồng cơ tứ đầu đùi | 10 lần/hiệp, 3 hiệp/ngày |
| Gập duỗi bàn chân | 10 lần/hiệp, 10 hiệp/ buổi |
| Xoay khớp cẳng chân | 10 hiệp/ngày |
| Ngồi nâng chân | 1 hiệp/phút |
| Nâng thẳng chân | 15 – 20 lần x 1 – 2 hiệp |
Bảng 1: Chương trình tập trong giai đoạn 1
1.1. Bài tập gập duỗi bàn chân
Bài tập duỗi bàn chân giúp bệnh nhân kiểm soát tình trạng sưng tấy sau phẫu thuật, duy trì khả năng duỗi thẳng, uốn cong của chân. Đồng thời, bài tập còn giúp thúc đẩy máu ở bắp chân lưu thông tốt, phòng ngừa huyết khối.
Các bước thực hiện:
Bước 1: Bệnh nhân ngồi thẳng trên mặt sàn bằng phẳng, hai chân duỗi thẳng.
Bước 2: Thực hiện vận động khớp bàn chân bằng cách gập duỗi.
Tần suất: Lặp lại 10 lần/hiệp, 10 hiệp/ buổi.
Lưu ý: Duy trì sử dụng nẹp cố định đùi cẳng chân trong 4 đến 6 tuần sau phẫu thuật đến khi bệnh nhân kiểm soát được cơ lực.
1.2. Bài tập gồng cơ tứ đầu đùi (Quadriceps tendonitis exercises)
Bài tập gồng cơ tứ đầu giúp tăng cường sức mạnh cơ tứ đầu đùi, tạo sự ổn định cho khớp gối và phòng tránh chấn thương tái phát.
Các bước thực hiện:
Bước 1: Bệnh nhân ngồi thẳng trên sàn, duỗi thẳng hai chân với phần gót chân chạm sàn.
Bước 2: Từ từ co cơ vùng đùi, siết chặt cơ tứ đầu đùi bên đầu gối bị thương, không cử động chân.
Bước 3: Thả lỏng chân về vị trí ban đầu.
Tần suất: Lặp lại 10 lần/hiệp, 3 hiệp/ngày.
Có thể bạn quan tâm: Mổ dây chằng chéo sau bao lâu thì bỏ nạng
1.3. Bài tập xoay khớp cẳng chân
Bài tập xoay khớp cẳng chân giúp bệnh nhân lấy lại tầm vận động của khớp gối khi chân ở tư thế duỗi, đồng thời giúp giảm đau và sưng nề gối sau.
Các bước thực hiện:
- Bước 1: Bệnh nhân ngồi trên sàn, duỗi thẳng hai chân.
- Bước 2: Thực hiện xoay chân theo chiều kim đồng hồ 10 lần rồi xoay ngược lại 10 lần.
Tần suất: Lặp lại 10 hiệp/ngày.
Lưu ý:
- Duy trì sử dụng nẹp thường xuyên.
- Sử dụng hai nạng nách trợ giúp khi đi lại.
Tìm hiểu thêm về bài tập phục hồi sau mổ dây chằng chéo trước kèm hướng dẫn chi tiết và hình ảnh minh họa, giúp bạn tập luyện chính xác, nhanh chóng phục hồi và ngăn ngừa tái chấn thương.
2. 4 bài tập phục hồi giai đoạn tuần 2 – 6 sau phẫu thuật
Từ tuần thứ hai, mục đích của các bài tập phục hồi dây chằng chéo sau là giúp lấy lại hoàn toàn khả năng vận động của cơ khớp gối, loại bỏ tình trạng sưng tấy của vết thương. Vào cuối giai đoạn tập luyện này, người bệnh có thể đạp xe hoặc bơi lội nhẹ nhàng.
Chương trình luyện tập:
- Chườm lạnh: 20 phút/lần x 3 lần/ ngày sau mỗi lần tập
- Luôn đeo nẹp, sử dụng nạng và chỉ tì chịu trọng lượng một phần
- Tiếp tục sử dụng tất đàn hồi với đoạn cẳng chân và quấn băng chun gối
- Thực hiện các bài tập phục hồi dây chằng chéo sau
| Bài tập | Tần suất thực hiện |
| Gấp gối thụ động tư thế nằm sấp | 10 -15 lần/hiệp |
| Tập gân cơ tứ đầu đùi | 10 giây/lần, 10 lần/buổi |
| Kéo giãn gân cơ dép | 30 giây/lần, 10 lần/buổi |
| Tập dạng khép khớp háng | 5 giây/lần, 10 phút/buổi |
2.1. Tập gấp gối thụ động tư thế nằm sấp (Passive knee flexion – prone position)
Bài tập gấp gối thụ động tư thế nằm sấp có tác dụng giúp bệnh nhân lấy lại sức mạnh của cơ xương khớp, tăng sức gập và co duỗi của khớp gối.
Các bước thực hiện:
- Bước 1: Bệnh nhân nằm sấp, hai chân duỗi thẳng.
- Bước 2: Sử dụng lực tay kéo cẳng chân của bệnh nhân gập về phía mông 90° hoặc hơn tùy theo khả năng chịu đựng của người bệnh.
- Bước 3: Giữ yên tư thế này khoảng 10 giây rồi thả tay để chân trở về tư thế ban đầu.
Tần suất: Thực hiện động tác 10 -15 lần/hiệp.
2.2. Tập gân cơ tứ đầu đùi
Bài tập gân cơ tứ đầu đùi có tác dụng hỗ trợ phục hồi cơ tứ đầu, đồng thời tăng cường sự vận động cho cơ, khớp chân.
Các bước thực hiện:
- Bước 1: Bệnh nhân ngồi thẳng trên sàn, thả lỏng người và duỗi thẳng 2 chân.
- Bước 2: Từ từ co cơ vùng đùi lại khoảng 70° – 90°, giữ chắc và đếm từ 1 – 10.
- Bước 3: Từ từ duỗi chân và quay trở về tư thế ban đầu.
Tần suất: Thực hiện 10 giây/lần, 10 lần/buổi.
2.3. Tập kéo giãn gân cơ dép (Standing Soleus Stretch)
Bài tập kéo giãn gân cơ dép có tác dụng hỗ trợ bệnh nhân hồi phục cơ dép và phần dưới của bắp chân.
Các bước thực hiện:
- Bước 1: Bệnh nhân, đứng thẳng và tiến về phía trước nửa bước.
- Bước 2: Giữ trọng lượng phân bố đều trên cả hai bàn chân và gót chân, từ từ gập hai đầu gối sao cho đầu gối chân sau gần chạm xuống mặt đất.
- Bước 3: Giữ tư thế này trong khoảng 30 giây và đổi chân.
Tần suất: Thực hiện 30 giây/lần, 10 lần/buổi.
2.4. Tập dạng khép khớp háng (Hip Opening)
Bài tập dạng khép khớp háng giúp bệnh nhân cải thiện tính linh hoạt của các khớp và sức khỏe tổng thể, đồng thời hỗ trợ tăng sức mạnh cơ bắp quanh khớp háng và hông.
Các bước thực hiện:
- Bước 1: Bệnh nhân nằm nghiêng một bên sao cho bên chân phẫu thuật nằm phía trên, gập hai gối lên để cẳng chân và bắp chân vuông góc với nhau.
- Bước 2: Từ từ kéo cả chân phẫu thuật lên và giữ cho đầu gối thẳng.
- Bước 3: Siết chặt cơ mông lại, để yên tư thế này trong 5 giây rồi trở về tư thế ban đầu.
Tần suất: Thực hiện 5 giây/lần, 10 phút/buổi.
3. 8 bài tập phục hồi tuần 6 – 12 sau phẫu thuật
Mục đích của các bài tập phục hồi dây chằng chéo sau từ tuần 6 đến tuần 12 là để người bệnh có thể trở lại tập luyện các môn thể thao, quay về cuộc sống bình thường. Người bệnh sẽ được rèn luyện tính linh hoạt của cơ chân với chương trình như sau:
- Chườm lạnh: 20 phút/ lần
- Có thể bỏ nạng/ nẹp khi không cần thiết
| Bài tập | Tần suất |
| Tập kéo giãn cơ dép và kéo giãn nhẹ nhàng gân hamstring | 10 lần/hiệp, 3 hiệp/ngày |
| Tập ngồi xổm tăng dần | 15 – 30 giây/hiệp, 2 – 3 hiệp/ buổi |
| Tập đẩy chân có sức cản tăng dần | 5 giây/lần, 10 phút/buổi |
| Tập cơ hamstring với bóng ở tư thế duỗi gối | 10 lần/hiệp, 3 hiệp/buổi |
| Đạp xe đạp tĩnh không có trở lực khi gấp được trên 115° | 10 phút/ buổi |
| Tập đứng thay đổi trọng lượng tỳ đè để chuẩn bị bỏ nạng | 30 lần/buổi |
Bảng 3: Chương trình tập trong giai đoạn 3
3.1. Tập kéo giãn cơ dép và kéo giãn nhẹ nhàng gân hamstring
Bài tập kéo giãn cơ dép và gân hamstring có tác dụng giúp người bệnh tăng cường cơ dép và gân hamstring.
Các bước thực hiện:
- Bước 1: Bệnh nhân nằm ngửa, hai chân duỗi thẳng trước mặt, quấn dây vào bàn chân và hai tay cầm hai đầu dây.
- Bước 2: Sau đó, người bệnh hít sâu, dùng tay kéo dây/khăn để nâng chân lên khoảng 70° hoặc hơn tùy theo khả năng.
- Bước 3: Giữ yên 5 giây rồi trở lại vị trí ban đầu.
Tần suất: Lặp lại 10 lần/hiệp, 3 hiệp/ngày.
3.2. Tập ngồi xổm tăng dần
Bài tập ngồi xổm tăng dần giúp bệnh nhân giảm áp lực phần gân bánh chè, tăng cường sức mạnh của khớp gối và tập luyện các cơ xung quanh khớp gối.
Các bước thực hiện:
- Bước 1: Bệnh nhân đứng thẳng, tựa lưng vào tường, hai chân dang rộng bằng vai, gót chân cách tường khoảng 2 bàn chân.
- Bước 2: Từ từ ngồi xổm xuống cho đến khi hai đùi song song với mặt đất, đùi và bắp chân tạo thành góc 90° thì giữ nguyên. Hai tay đặt sát tường, hóp bụng lại, hít thở tự nhiên.
- Bước 3: Để nâng cao độ khó của bài tập, người bệnh có thể kiễng gót chân lên, giữ nguyên trong 10 giây rồi hạ xuống.
Tần suất: Thực hiện 15 – 30 giây/hiệp, 2 – 3 hiệp/ buổi.
Lưu ý:
- Nếu gặp khó khăn khi gập đầu gối 90°, bạn có thể gập gối 70° và từ từ nâng lên.
- Không nên đặt quá nhiều áp lực lên ngón chân hoặc dựa vào tường với khoảng cách quá xa, dễ gây mất thăng bằng và tránh giảm hiệu quả của bài tập.
3.3. Tập đẩy chân có sức cản tăng dần (Leg press 0 – 70°)
Bài tập đẩy chân có sức cản tăng dần có tác dụng tăng sức mạnh cơ chân và khớp gối, đồng thời bảo vệ các cơ và tăng sức tì đè.
Các bước thực hiện:
- Bước 1: Bệnh nhân điều chỉnh máy đến trọng lượng lực cản mà mình mong muốn. Đối với người mới bắt đầu, người bệnh nên thiết lập máy đến trọng lượng lực cản khoảng 100N, sau đó tăng dần lên.
- Bước 2: Bệnh nhân ngồi lên máy, đặt hai chân lên, 2 chân dang rộng bằng vai.
- Bước 3: Sau khi đặt chân lên tấm lót chân, bệnh nhân giữ tư thế hai chân dang rộng bằng vai. Hít một hơi thật sâu rồi đẩy thẳng chân ra.
Tần suất: Thực hiện 5 giây/lần, 10 phút/buổi.
Lưu ý:
- Lưng nằm thẳng trên lưng ghế, hai tay đặt xuôi theo thân người.
- Dồn trọng lực vào cả hai chân.
3.4. Tập cơ hamstring với bóng ở tư thế duỗi gối (Hamstring bridges on ball)
Bài tập cơ hamstring với bóng ở tư thế duỗi gối có tác dụng giúp bệnh nhân tăng sức mạnh cơ hamstring.
Các bước thực hiện:
- Bước 1: Bệnh nhân nằm ngửa, hai chân duỗi thẳng và đặt lên quả bóng, đồng thời thả lỏng thư giãn phần lưng và cổ.
- Bước 2: Ấn chân xuống quả bóng để tạo lực, siết chặt cơ mông lại và nâng mông lên cách mặt đất 10 – 15cm tùy theo khả năng.
- Bước 3: Giữ 1 giây rồi hạ xuống. Đảm bảo giữ cho đầu gối thẳng trong suốt quá trình thực hiện.
Tần suất: Lặp lại 10 lần/hiệp, 3 hiệp/buổi.
3.5. Đạp xe đạp tĩnh không có trở lực khi gấp được trên 115° (Exercise bike)
Bài tập đạp xe đạp tĩnh không có trở lực giúp bệnh nhân tăng sức mạnh cơ chân, phục hồi khả năng đi đứng, đạp xe của chân.
Các bước thực hiện:
- Bước 1: Điều chỉnh chiều cao của yên xe để khi ngồi được thoải mái.
- Bước 2: Bệnh nhân ngồi lên yên xe và đặt chân vào bàn đạp.
- Bước 3: Thực hiện bài tập đạp xe với cường độ vừa phải, đảm bảo chân không bị đau.
Tần suất: 10 phút/ buổi
Lưu ý:
- Bệnh nhân nên thực hiện bài tập này khi chân gần như hồi phục hoàn toàn, có thể co gập được trên 115°.
- Khi thực hiện, bệnh nhân cần ngồi thẳng lưng, dồn trọng lực vào cơ chân.
3.6. Tập đứng thay đổi trọng lượng tỳ đè để chuẩn bị bỏ nạng (Strengthening exercise)
Bài tập đứng thay đổi trọng lượng tỳ đề để chuẩn bị bỏ nạng giúp người bệnh tăng sức đỡ của chân, đồng thời rèn tính linh hoạt cho cơ chân.
Các bước thực hiện:
Bước 1: Bệnh nhân đặt 1 bục cao 15cm phía trước và đứng thẳng với tư thế thả lỏng.
Bước 2: Từ từ bước lên bục rồi đứng thẳng, hai tay duỗi đặt sát thân và giữ yên khoảng 5 giây.
Bước 3: Bước lùi chân về vị trí cũ.
Tần suất: Lặp lại 30 lần/buổi.
Lưu ý: Khi đã quen, bạn có thể sử dụng thêm tạ tay để gia tăng độ khó cho bài tập.
Xem danh sách video hướng dẫn cách tập phục hồi cho dây chằng chéo sau:
Bài viết liên quan:
4. Lưu ý khi tập phục hồi dây chằng chéo sau
Sau khi phẫu thuật, bệnh nhân sẽ được trao đổi về liệu trình tập vật lý trị liệu giúp phục hồi chức năng. Thời gian tập sẽ bắt đầu từ ngày đầu tiên sau cuộc phẫu thuật và các bài tập phục hồi dây chằng chéo sau thường bao gồm:
- Giúp người bệnh tập luyện trong tư thế an toàn, thoải mái;
- Kiểm soát cơn đau và sưng ở vết mổ;
- Tăng cường việc vận động của các khớp, tăng sức mạnh cơ chân;
- Thực hiện thay đổi tư thế thụ động với sự trợ giúp của chuyên viên hoặc tự thực hiện.
- Đứng dậy, đi lại với dụng cụ trợ giúp.
- Hướng dẫn đi lên, đi xuống cầu thang với sự hỗ trợ của dụng cụ trợ giúp.
Bên cạnh đó, nhằm đảm bảo tính hiệu quả của các bài tập phục hồi dây chằng chéo sau, bệnh nhân hãy lưu ý:
- Tuân thủ theo hướng dẫn của chuyên viên vật lý trị liệu và bác sĩ phẫu thuật, không nên tập luyện quá sức. Thực hiện các bài tập phù hợp được hướng dẫn bởi chuyên viên, kiểm soát cường độ tùy thuộc vào sức chịu đựng cơn đau của bản thân.
- Chỉ được ngưng dùng nạng sau khi được Kỹ thuật viên và bác sĩ đánh giá và chỉ định..
- Nên chườm đá khoảng 20 phút trước và sau buổi tập luyện nhằm giảm thiểu cơn đau tại chỗ.
- Xây dựng chế độ nghỉ ngơi và tập luyện hợp lý, vừa sức. Nên dùng gối kê cao chân khi nằm.
Bệnh nhân cần tiến hành các bài tập phục hồi dây chằng chéo sau ngay sau khi mổ. Quá trình này có thể kéo dài đến 12 tháng thì dây chằng mới hồi phục lại như cũ. Bạn hãy đến trung tâm vật lý trị liệu chuyên nghiệp với các chuyên gia hàng đầu để việc tập luyện đạt được hiệu quả cao nhất.
Quá trình tập luyện phục hồi dây chằng chéo sau khi phẫu thuật đóng vai trò quan trọng giúp người bệnh nhanh chóng trở về cuộc sống sinh hoạt thường ngày. Do đó, bệnh nhân hãy tìm đến trung tâm trị liệu và phục hồi chức năng uy tín để được hỗ trợ. Trong số những cơ sở Phục hồi chức năng hiện nay, Myrehab Matsuoka nổi bật bởi:
- Quy tụ đội ngũ kỹ thuật viên và bác sĩ với kinh nghiệm lâu năm, có kiến thức chuyên sâu trong ngành phục hồi chức năng.
- Dịch vụ phục hồi chức năng chuyên nghiệp, máy móc, công nghệ hiện đại đến từ Đức.
- Phương pháp điều trị được chuyển giao từ Nhật Bản.
- Phác đồ điều trị được cá nhân hóa.
Bạn sẽ được thăm khám, kiểm tra miễn phí ngay từ lần đầu tiên đến với Myrehab Matsuoka. Đừng ngại liên hệ trung tâm theo các thông tin dưới đây:
MYREHAB MATSUOKA – Trung tâm trị liệu và phục hồi chức năng
- Hotline: 1900 3181
- Website: https://myrehab-matsuoka.com/
- Địa chỉ: Tầng 2 Tòa nhà CONINCO, số 4 Tôn Thất Tùng, Đống Đa, Hà Nội.
