Điều trị bàn chân bẹt không cần phẫu thuật là phương án được ưu tiên hàng đầu đối với những bệnh nhi không có biến dạng nghiêm trọng. Phương pháp này giúp cải thiện chức năng bàn chân của trẻ một cách an toàn, không xâm lấn và giảm thiểu nguy cơ biến chứng bệnh lý về sau. Nếu được can thiệp bảo tồn đúng thời điểm, tình trạng bàn chân bẹt ở trẻ có thể được cải thiện dần dần và tiến triển một cách rõ rệt theo thời gian.
1. Tổng quan các phương pháp điều trị bàn chân bẹt không xâm lấn
Điều trị không xâm lấn (bảo tồn) là sự lựa chọn hàng đầu dành cho các trường hợp bàn chân bẹt linh hoạt, chưa xuất hiện biến dạng thứ phát. Phương pháp này đặc biệt phù hợp với trẻ nhỏ trong giai đoạn phát triển, khi hệ cơ – xương còn có khả năng điều chỉnh tự nhiên.
Mục tiêu của các phương pháp này là cải thiện chức năng bàn chân, hạn chế đau nhức và ngăn ngừa biến chứng lâu dài. Đặc biệt, nếu được can thiệp kịp thời và đúng cách, các phương pháp bảo tồn có thể giúp bệnh nhân kiểm soát sự tiến triển của bệnh lý và hạn chế tối đa nguy cơ phải phẫu thuật.
Theo bài nghiên cứu “Treatment for Flexible Flatfoot in Children With Subtalar Arthroereisis and Soft Tissue Procedures” của Li Bing và cộng sự (2021) đã chỉ ra rằng, đa số trẻ bị bàn chân bẹt có khả năng hồi phục tự nhiên trước 8 tuổi nếu được theo dõi và điều trị bảo tồn kịp thời. Các biện pháp điều trị bảo tồn thường là: Phục hồi chức năng, sử dụng đế chỉnh hình bàn chân bẹt và theo dõi định kỳ.
Điều trị bàn chân bẹt không xâm lấn
2. Phục hồi chức năng bàn chân bẹt thông qua bài tập, vật lý trị liệu
Để tìm hiểu thêm về vai trò của phục hồi chức năng trong điều trị bàn chân bẹt không xâm lấn, hãy cùng theo dõi nội dung dưới đây:
2.1. Phục hồi chức năng thông qua các bài tập vận động
Tập luyện chủ động đóng vai trò vô cùng quan trọng trong điều trị bảo tồn bàn chân bẹt, đặc biệt ở giai đoạn bệnh nhân chưa xuất hiện biến dạng cố định. Mục tiêu của các bài tập này là giúp người bệnh kích hoạt hệ thống cơ nâng vòm chân, cải thiện khả năng kiểm soát tư thế và kiểm soát vận động.
Việc luyện tập thể dục nên được thực hiện đều đặn mỗi ngày với thời lượng từ 45–60 phút, dưới sự hướng dẫn và giám sát của các chuyên viên phục hồi chức năng. Một số bài tập tiêu biểu để phục hồi chức năng bàn chân bẹt là: Nhón gót, gấp duỗi bàn chân, cuộn khăn bằng ngón chân,…
2.2. Phục hồi chức năng bằng vật lý trị liệu
Khi sử dụng phương pháp vật lý trị liệu bàn chân bẹt, người bệnh có thể được chỉ định sử dụng các thiết bị hiện đại như: Sóng siêu âm, điện xung trị liệu, sóng xung kích hoặc laser,… Những kỹ thuật này có tác dụng cải thiện tuần hoàn tại chỗ, giảm đau và làm mềm các tổ chức mô liên kết quanh bàn chân, từ đó hỗ trợ quá trình phục hồi chức năng hiệu quả hơn.
Mỗi liệu trình vật lý trị liệu bàn chân bẹt thường kéo dài từ 8-12 tuần, tập luyện hàng ngày hoặc can thiệp ít nhất tuần 3 buổi, tùy mức độ lệch vòm và mức độ đáp ứng của từng bệnh nhân. Tùy theo tình trạng cụ thể của người bệnh, bác sĩ phục hồi chức năng sẽ chỉ định phương pháp phù hợp và xây dựng phác đồ điều trị cá nhân hóa cho từng bệnh nhân.
Kỹ thuật masage cân gan bàn chân
3. Sử dụng đế chỉnh hình & giày dép chuyên biệt cho bàn chân bẹt
Đế chỉnh hình bàn chân bẹt là thiết bị y học được thiết kế với phần hỗ trợ nâng vòm nhằm tái phân bố áp lực lên gan chân của người dùng trong quá trình vận động. Tuy không tác động trực tiếp đến xương nhưng đế chỉnh hình vẫn đóng vai trò quan trọng trong kiểm soát triệu chứng cơ – xương và dự phòng tiến triển lệch trục ở bệnh nhân bàn chân bẹt linh hoạt.
Đối với giày chuyên biệt, giày cần phải có phần gót độ cứng vừa phải, phần mũi chân linh hoạt để trẻ di chuyển dễ dàng. Quan trọng nhất là phần tạo vòm chân phải phù hợp với độ cao thấp của mỗi vòm chân cá thể và có đủ độ cứng để tạo vòm đồng thời có đủ độ êm để trẻ không bị tổn thương chân khi đeo. Cấu trúc này giúp đảm bảo đế phát huy tối đa chức năng nâng đỡ và tái phân bố áp lực, đồng thời hạn chế tình trạng lệch trục khi di chuyển.
Đặc biệt, để đạt hiệu quả điều trị tối ưu, đế chỉnh hình cần được sử dụng kết hợp với giày dép chuyên biệt có cấu trúc hỗ trợ chỉnh hình. Sự kết hợp này đóng vai trò quan trọng trong việc ổn định khớp cổ chân – gót chân và duy trì tư thế đứng đúng trục sinh lý trong suốt quá trình vận động của bệnh nhân bàn chân bẹt.
Đế chỉnh hình bàn chân bẹt tại trung tâm Myrehab Matsuoka
4. Đo áp lực bàn chân bằng hệ thống DIERS: khi đứng tĩnh và khi di chuyển bước đi
Hệ thống DIERS là công nghệ hiện đại cho phép đánh giá toàn diện áp lực bàn chân trong hai trạng thái chính. Khi ở tư thế đứng tĩnh, thiết bị ghi nhận phân bố lực lên từng vùng bàn chân, giúp phát hiện điểm chịu tải bất thường hoặc mất cân bằng.
Khi di chuyển, DIERS phân tích toàn bộ chu trình bước đi – từ lúc gót chạm đất đến khi mũi chân đẩy – để đánh giá sự phối hợp vận động và độ ổn định của bàn chân. Kết quả này hỗ trợ bác sĩ xây dựng phác đồ điều trị cá nhân hóa, tối ưu hiệu quả can thiệp không phẫu thuật và cải thiện dáng đi lâu dài, cụ thể là:
- Xác định chính xác nguyên nhân và mức độ lệch vòm chân: Dữ liệu từ DIERS cho thấy vùng nào chịu áp lực bất thường và mức chênh lệch lực giữa hai bàn chân.
- Cá nhân hóa phác đồ trị liệu: Dựa trên kết quả đo, chuyên gia phục hồi chức năng có thể lựa chọn bài tập chỉnh hình, loại đế hỗ trợ hoặc vật lý trị liệu phù hợp với cấu trúc bàn chân từng trẻ.
- Theo dõi tiến triển điều trị: Trong quá trình can thiệp, việc đo lại bằng DIERS giúp bác sĩ dễ dàng so sánh kết quả trước và sau, từ đó nhanh chóng đưa ra điều chỉnh phác đồ kịp thời nếu trẻ chưa đáp ứng tốt.
- Tối ưu hiệu quả, rút ngắn thời gian can thiệp: Nhờ có thông tin chính xác và liên tục, các phương pháp không phẫu thuật sẽ được áp dụng đúng hướng, giúp bệnh cải thiện bệnh lý nhanh và bền vững hơn.
Thiết bị đo áp lực bàn chân ở cả trạng thái tĩnh và động là trợ thủ đắc lực hỗ trợ bác sĩ trong quá trình chẩn đoán và lên kế hoạch trị liệu
5. Theo dõi định kỳ & điều chỉnh phương pháp điều trị bàn chân bẹt phù hợp
Hiệu quả điều trị bảo tồn không chỉ phụ thuộc vào phương pháp được lựa chọn, mà còn ở việc theo dõi định kỳ và điều chỉnh can thiệp kịp thời theo từng giai đoạn tiến triển bệnh lý, cụ thể là:
5.1. Bao lâu nên tái khám và chụp lại bàn chân?
Tần suất tái khám sẽ phụ thuộc vào độ tuổi và mức độ bệnh của bệnh nhân bị bàn chân bẹt. Đối với trẻ em đang phát triển, việc tái khám nên được thực hiện từ 3–6 tháng/lần. Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định thêm chụp X-quang bàn chân ở tư thế chịu lực để quan sát rõ trục gót và chiều cao vòm chân. Nhằm đánh giá chính xác sự thay đổi về chức năng và hình thái bàn chân của trẻ, từ đó đưa ra quyết định điều chỉnh can thiệp kịp thời cho bệnh nhân.
5.2. Các chỉ số cần theo dõi trong quá trình phục hồi bàn chân bẹt
Trong quá trình theo dõi điều trị bàn chân bẹt, bệnh nhân cần lưu ý đến một số chỉ số hình ảnh học quan trọng như chỉ số Meary, chỉ số gót chân (calcaneal pitch) và trục talo-calcaneal để theo dõi hiệu quả điều trị. Những thông số này cần được ghi nhận định kỳ nhằm so sánh, theo dõi diễn tiến và dự báo mức độ đáp ứng điều trị của người bệnh, đặc biệt ở nhóm bệnh nhi đang phát triển.
5.3. Dấu hiệu cho thấy cần điều chỉnh bài tập hoặc thay đế chỉnh hình bàn chân
Một số dấu hiệu cảnh báo bệnh nhân cần phải điều chỉnh bài tập hoặc thay đổi thiết bị hỗ trợ bao gồm: Đau tái phát vùng gót chân, tư thế đi không cải thiện sau 6-8 tuần,… Ngoài ra, nếu trẻ tăng cân nhanh hoặc thay đổi dáng đi bất thường cũng là những yếu tố cho thấy bệnh nhân cần tái đánh giá toàn diện để đảm bảo hiệu quả điều trị, ngăn ngừa tiến triển lệch trục và cải thiện chức năng vận động một cách bền vững.
6. Lợi ích lâu dài của điều trị bảo tồn bàn chân bẹt đúng cách
Việc điều trị bảo tồn đúng cách sẽ mang lại cho trẻ những lợi ích tuyệt vời như:
- Ngăn ngừa hiệu quả các biến chứng cơ xương khớp thứ phát nếu được áp dụng đúng thời điểm.
- Việc kiểm soát sớm giúp giảm nguy cơ lệch trục chi dưới, vẹo cột sống và thoái hóa sớm tại khớp cổ chân – gối – háng.
- Trẻ em được can thiệp kịp thời có khả năng phát triển dáng đi sinh lý, tránh rối loạn dáng vận động khi trưởng thành.
- Về lâu dài, phương pháp điều trị bảo tồn giúp duy trì chất lượng sống, hạn chế lệ thuộc thuốc giảm đau và giảm thiểu chỉ định can thiệp ngoại khoa.
- Chi phí điều trị thấp hơn đáng kể so với can thiệp ngoại khoa, đặc biệt trong giai đoạn sớm của bệnh.
Điều trị bàn chân bẹt không phẫu thuật là một lựa chọn an toàn và hiệu quả trong phục hồi chức năng hệ cơ – xương – khớp, đặc biệt ở các thể bệnh linh hoạt. Nếu phụ huynh muốn tham khảo về phương pháp điều trị bảo tồn bàn chân bẹt cho con, hãy liên hệ ngay với MYREHAB MATSUOKA để được đặt lịch khám và tư vấn miễn phí!
MYREHAB MATSUOKA – Trung tâm phục hồi chức năng hợp tác Việt Nam – Nhật Bản
- Hotline: 1900 3181
- Website: myrehab-matsuoka.com
- Facebook: https://www.facebook.com/myrehab.official
- Địa chỉ: Tầng 2 Tòa nhà CONINCO, số 4 Tôn Thất Tùng, phường Kim Liên, TP Hà Nội.
