Phát hiện thoát vị đĩa đệm sớm chính là bước quan trọng để bảo vệ sức khỏe cơ xương khớp lâu dài. Khi được chẩn đoán kịp thời, bác sĩ có thể xác định hướng can thiệp phù hợp, rút ngắn thời gian phục hồi và hạn chế biến chứng. Nhờ đó, người bệnh duy trì được khả năng vận động ổn định và cải thiện chất lượng sống một cách rõ rệt.
1. Thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng là gì?
Thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng là tình trạng nhân nhầy trong đĩa đệm thoát ra khỏi bao xơ và chèn ép lên rễ thần kinh vùng thắt lưng. Tình trạng này xảy ra ở vùng lưng dưới (cột sống thắt lưng) và thường phát triển ở các đốt sống L4-L5 và L5-S1 nằm về phía gốc lưng dưới.
Nguyên nhân gây thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng thường bắt nguồn từ quá trình thoái hóa tự nhiên của cột sống, đặc biệt ở người trung niên và cao tuổi. Theo thời gian, tổn thương này gây ra tình trạng đau lưng, tê yếu chi dưới và suy giảm đáng kể khả năng vận động, gây ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng cuộc sống người bệnh.
Tình trạng thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng
(Nguồn: Bệnh viện Hữu nghị Đa khoa Nghệ An)
2. Những dấu hiệu phát hiện thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng phổ biến
Dưới đây là những biểu hiện thường gặp giúp bác sĩ và người bệnh dễ dàng phát hiện thoát vị đĩa đệm ở giai đoạn đầu:
2.1. Cơn đau lan rộng
Cơn đau thường xuất phát từ vùng thắt lưng, sau đó lan xuống mông, đùi, cẳng chân hoặc bàn chân. Đây là dấu hiệu đặc trưng giúp phát hiện thoát vị đĩa đệm sớm. Nguyên nhân chính là khối thoát vị chèn ép rễ thần kinh tọa, gây đau kiểu lan tỏa theo đường đi của dây thần kinh.
Một số trường hợp có thể xuất hiện cảm giác tê bì, nóng rát hoặc kiến bò ở chi dưới. Ngoài ra, đau có thể tăng khi ho, hắt hơi, thay đổi tư thế hoặc vận động mạnh. Những cơn đau kéo dài này không chỉ gây khó chịu và hạn chế vận động, mà còn ảnh hưởng đến tư thế, dẫn đến biến dạng cột sống nếu không được can thiệp sớm.
2.2. Giảm khả năng vận động
Người bệnh thoát vị đĩa đệm thường gặp khó khăn trong việc cúi, xoay người hoặc đứng lâu. Cảm giác đau nhức khiến họ hạn chế cử động, gây co cứng cơ vùng thắt lưng. Đây là dấu hiệu quan trọng giúp bác sĩ phát hiện thoát vị đĩa đệm khi thăm khám lâm sàng.
Nếu không được điều trị đúng cách, tình trạng này có thể tiến triển thành teo cơ hoặc yếu chi. Khả năng vận động giảm ảnh hưởng trực tiếp đến sinh hoạt, lao động và chất lượng cuộc sống. Do đó, phát hiện thoát vị đĩa đệm ở giai đoạn này giúp quá trình điều trị đạt hiệu quả cao hơn.
Thoát vị đĩa đệm gây đau nhức vùng thắt lưng cho bệnh nhân
(Nguồn: Phòng khám Cơ Xương Khớp HTC)
>>> Xem thêm: Giải đáp: Thoát vị đĩa đệm có nên đi bộ không & Lưu ý vận động đúng cách
2.3. Tê bì, rối loạn cảm giác
Đây là một trong những dấu hiệu sớm và phổ biến nhất của thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng. Khi xuất hiện triệu chứng này, người bệnh thường cảm thấy tê bì, châm chích hoặc nóng rát tại vùng mông, đùi, cẳng chân hay bàn chân. Nguyên nhân là do nhân nhầy đĩa đệm thoát ra ngoài chèn ép vào rễ thần kinh, khiến tín hiệu cảm giác bị rối loạn.
2.4. Yếu chi dưới
Khi tình trạng chèn ép thần kinh kéo dài, các nhóm cơ ở chi dưới sẽ bị ảnh hưởng, dẫn đến yếu cơ hoặc giảm khả năng vận động. Người bệnh có thể gặp khó khăn khi đi lại, leo cầu thang, đứng lâu hoặc cúi người. Nếu không được can thiệp sớm, cơ bắp có thể teo dần do mất sự chi phối thần kinh, làm giảm nghiêm trọng chất lượng cuộc sống và khả năng lao động.
2.5. Rối loạn đại tiểu tiện
Đây là dấu hiệu cảnh báo mức độ tổn thương thần kinh nghiêm trọng. Khi đĩa đệm thoát vị chèn ép mạnh vào tủy sống hoặc bó thần kinh đuôi ngựa, người bệnh có thể gặp tình trạng tiểu không tự chủ, bí tiểu, hoặc mất cảm giác vùng tầng sinh môn.
3. Làm sao để phát hiện thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng sớm?
Hiện nay, để xác định chính xác vị trí và mức độ tổn thương, bác sĩ sẽ chỉ định các phương pháp chẩn đoán hình ảnh hiện đại như:
3.1. Chụp X-Quang
Chụp X-Quang giúp đánh giá hình thái xương, độ cong và sự sụt giảm khoảng cách giữa các đốt sống. Mặc dù không thể thấy rõ đĩa đệm, nhưng đây là bước đầu cần thiết để phát hiện thoát vị đĩa đệm gián tiếp qua hình ảnh cấu trúc xương.
Chụp X-Quang phát hiện thoát vị đĩa đệm có ưu điểm là chi phí thấp, thực hiện nhanh và an toàn. Tuy nhiên, phương pháp này thường được kết hợp cùng các kỹ thuật chuyên sâu khác để khẳng định chẩn đoán thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng chính xác hơn.
Chụp X-Quang cột sống phát hiện thoát vị đĩa đệm
(Nguồn: Medlatec)
3.2. Chụp cộng hưởng từ (MRI)
Cộng hưởng từ (MRI) hiện được xem là tiêu chuẩn vàng trong chẩn đoán và phát hiện thoát vị đĩa đệm. Phương pháp này giúp bác sĩ quan sát chi tiết cấu trúc mô mềm quanh cột sống, bao gồm đĩa đệm, dây chằng và rễ thần kinh. Hình ảnh MRI cho phép xác định chính xác vị trí nhân nhầy thoát ra, mức độ chèn ép thần kinh cũng như tình trạng thoái hóa của các đốt sống lân cận.
Nhờ độ phân giải cao, bác sĩ có thể xác định chính xác giai đoạn bệnh, từ đó đưa ra hướng điều trị phù hợp. Chụp MRI đặc biệt hữu ích với những trường hợp đau lưng kéo dài không rõ nguyên nhân. Chính vì vậy, đây là phương pháp được khuyến nghị hàng đầu để bệnh nhân có thể phát hiện thoát vị đĩa đệm sớm và chính xác nhất.
Chụp MRI hình ảnh thoát vị
(Nguồn: Hình ảnh Y khoa)
3.3. Chụp cắt lớp vi tính (CT)
Chụp CT (cắt lớp vi tính) là phương pháp chẩn đoán hình ảnh sử dụng tia X quét nhiều lớp, cho phép tái tạo hình ảnh chi tiết của cột sống và đĩa đệm. Kỹ thuật này đặc biệt hữu ích trong việc phát hiện thoát vị đĩa đệm khi cần đánh giá tổn thương cấu trúc xương, gai xương hoặc hẹp ống sống. So với MRI, thời gian chụp CT nhanh hơn nên thường được chỉ định trong các trường hợp cấp cứu hoặc cần khảo sát nhanh tình trạng cột sống.
4. Cách ngăn ngừa thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng hiệu quả
Để phòng tránh và hỗ trợ phát hiện thoát vị đĩa đệm sớm, người bệnh cần duy trì lối sống khoa học và vận động hợp lý thông qua một số biện pháp phòng ngừa hữu ích như sau:
- Giữ tư thế đúng khi ngồi, đứng và nâng vật nặng nhằm giảm áp lực lên đĩa đệm.
- Tăng cường luyện tập các bài tập cơ lưng, cơ bụng giúp ổn định cột sống thắt lưng.
- Duy trì cân nặng hợp lý để hạn chế tải trọng tác động lên vùng thắt lưng.
- Thường xuyên kiểm tra sức khỏe nếu có dấu hiệu đau lưng hoặc tê bì chi dưới.
- Bổ sung dinh dưỡng hợp lý với canxi, vitamin D và omega-3 để bảo vệ mô sụn, đĩa đệm.
>>> Có thể bạn quan tâm: Vật lý trị liệu thoát vị đĩa đệm: 5 phương pháp và 5 bài tập
Phát hiện thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng sớm giúp kiểm soát tổn thương và hạn chế tối đa biến chứng thần kinh. Khi các dấu hiệu được nhận biết kịp thời, việc chẩn đoán và điều trị sẽ hiệu quả hơn. Nhờ đó, thời gian phục hồi được rút ngắn và chất lượng cuộc sống của người bệnh được cải thiện rõ rệt.
MYREHAB MATSUOKA – Trung tâm phục hồi chức năng hợp tác Việt Nam – Nhật Bản
- Hotline: 1900 3181
- Website: myrehab-matsuoka.com
- Facebook: https://www.facebook.com/myrehab.official
- Địa chỉ: Tầng 2 Tòa nhà CONINCO, Số 4 Tôn Thất Tùng, Phường Kim Liên, TP Hà Nội.
Nguồn:
[1] Härtl, R., MD. et al. (2024). Lumbar herniated disc: What you should know. Spine-health. https://www.spine-health.com/conditions/herniated-disc/lumbar-herniated-disc
