Bàn chân khoèo là một dị tật bẩm sinh gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến chức năng vận động của trẻ nếu không được điều trị kịp thời. Điều trị sớm và đúng phương pháp có thể giúp trẻ phục hồi chức năng, đi lại bình thường. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp những thông tin chi tiết về nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán, các phương pháp điều trị và phục hồi chức năng cho trẻ mắc bệnh bàn chân khoèo.
1. Bàn chân khoèo là gì?
Bàn chân khoèo (tên khoa học: Congenital Talipes Equinovarus – CTEV) là một dị tật bẩm sinh, trong đó bàn chân bị xoay vào phía trong và cúi xuống dưới, khiến cho việc di chuyển trở nên khó khăn nếu không được can thiệp điều trị kịp thời. Dị tật này có thể ảnh hưởng đến cả một hoặc hai chân, nhưng phổ biến nhất là bàn chân bị khoèo chỉ xảy ra ở một bên. Nếu không được can thiệp đúng cách, bàn chân khoèo có thể dẫn đến khó khăn trong việc di chuyển và phát triển bình thường của trẻ.
Ảnh bàn chân khoèo xoay vào phía trong cả hai bên
2. Nguyên nhân gây bàn chân khoèo
Nguyên nhân chính của bàn chân khoèo vẫn chưa được xác định hoàn toàn, nhưng có một số yếu tố liên quan:
- Di truyền: Nếu cha mẹ hoặc anh chị em có tiền sử mắc bệnh, nguy cơ trẻ bị bàn chân khoèo sẽ cao hơn.
- Vấn đề trong tử cung: Sự hạn chế không gian trong tử cung hoặc tư thế thai nhi bất thường có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh.
- Bất thường thần kinh – cơ: Một số rối loạn thần kinh hoặc cơ bắp có thể gây ra bàn chân khoèo.
- Thiếu nước ối: Lượng nước ối thấp trong thai kỳ có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của chân.
3. Triệu chứng nhận biết bàn chân khoèo
Dấu hiệu điển hình của bàn chân khoèo bao gồm:
-
- Bàn chân bị xoay vào trong và hướng xuống dưới: Đây là đặc điểm nổi bật nhất của bàn chân khoèo, khiến việc đặt bàn chân xuống sàn gặp khó khăn.
- Gót chân không chạm đất: Khi đứng hoặc đi lại, gót chân có xu hướng nâng lên, làm mất sự cân bằng khi di chuyển.
- Bàn chân nhỏ hơn bình thường: Do sự phát triển không đồng đều của xương và cơ, bàn chân của trẻ bị khoèo thường có kích thước nhỏ hơn so với bình thường.
- Cổ chân bị cứng, khó cử động: Hạn chế phạm vi vận động của bàn chân, gây khó khăn trong việc đi đứng hoặc thực hiện các động tác vận động.
- Biến dạng nếu không điều trị: Nếu không can thiệp sớm, dị tật có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến dáng đi, tư thế và sự phát triển vận động của trẻ.
4. Chẩn đoán bàn chân khoèo
Bàn chân khoèo thường được chẩn đoán bằng:
- Siêu âm thai: Có thể phát hiện tình trạng này từ tuần thứ 20 của thai kỳ.
- Khám lâm sàng sau sinh: Bác sĩ kiểm tra hình dạng và khả năng cử động của bàn chân.
- Chụp X-quang: Được thực hiện trong một số trường hợp để đánh giá cấu trúc xương bàn chân.
5. Giai đoạn cần can thiệp
Việc can thiệp điều trị bàn chân khoèo cần được thực hiện càng sớm càng tốt để đạt hiệu quả tối ưu. Các giai đoạn quan trọng bao gồm:
- Giai đoạn sơ sinh (0 – 3 tháng tuổi): Đây là thời điểm lý tưởng để bắt đầu nắn chỉnh và bó bột theo phương pháp Ponsetti.
- Giai đoạn nhũ nhi (3 – 12 tháng tuổi): Nếu chưa can thiệp sớm, trẻ vẫn có thể điều trị bằng nắn chỉnh, bó bột và giày chỉnh hình, nhưng có thể cần thêm các biện pháp hỗ trợ.
- Giai đoạn tập đi (1 – 3 tuổi): Việc điều trị trở nên khó khăn hơn do xương và mô mềm đã phát triển mạnh, có thể cần kết hợp phẫu thuật chỉnh hình.
- Trên 3 tuổi: Trẻ lớn thường cần can thiệp phẫu thuật để điều chỉnh cấu trúc bàn chân, kết hợp với phục hồi chức năng để cải thiện vận động.
6. Phương pháp điều trị bàn chân khoèo
Điều trị bàn chân khoèo cần được thực hiện càng sớm càng tốt để đạt hiệu quả tối ưu. Các phương pháp điều trị bao gồm:
6.1. Phương pháp Ponsetti
Phương pháp Ponsetti là phương pháp phổ biến nhất hiện nay với tỷ lệ thành công cao. Quá trình điều trị bao gồm:
- Nắn chỉnh bàn chân: Bác sĩ sẽ nắn chỉnh bàn chân về vị trí bình thường theo từng giai đoạn.
- Bó bột: Sau mỗi lần nắn chỉnh, bàn chân được bó bột để giữ cố định.
- Phẫu thuật cắt gân gót (nếu cần thiết): Trong một số trường hợp, trẻ có thể cần phẫu thuật nhỏ để điều chỉnh gân gót.
- Đeo giày chỉnh hình: Sau khi điều trị thành công, trẻ cần mang giày chỉnh hình để ngăn ngừa tái phát.
Phương pháp Ponsetti trong điều trị bàn chân khoèo
6.2. Phục hồi chức năng / Vật lý trị liệu
Phục hồi chức năng đóng vai trò quan trọng trong điều trị bàn chân khoèo, giúp cải thiện chức năng vận động và ngăn ngừa tái phát. Các phương pháp bao gồm:
6.2.1. Vận động trị liệu
- Bài tập kéo giãn: Giúp cải thiện độ linh hoạt của gân, dây chằng và cơ bắp quanh bàn chân. Các bài tập bao gồm:
- Kéo giãn gân Achilles: Đặt chân bị ảnh hưởng lên một bậc cầu thang, từ từ hạ gót xuống để kéo giãn gân gót. Giữ trong 15-30 giây, lặp lại 3-5 lần.
- Kéo giãn lòng bàn chân: Ngồi trên sàn, dùng tay kéo nhẹ ngón chân về phía cơ thể để giúp kéo giãn cơ và dây chằng dưới bàn chân.
- Bài tập động tác ngón chân: Khuyến khích trẻ co duỗi, gập ngón chân để tăng cường sự linh hoạt.
Các bài tập này giúp cải thiện phạm vi chuyển động, giảm nguy cơ tái phát và hỗ trợ chức năng vận động của bàn chân.
Bài tập gập mặt lòng (Ảnh minh họa)
- Tăng cường sức mạnh cơ chân: Các bài tập nhằm cải thiện khả năng vận động và ổn định bàn chân bằng cách tập trung vào các nhóm cơ quan trọng:
- Cơ cẳng chân trước (tibialis anterior): Hỗ trợ nâng bàn chân và kiểm soát động tác khi đi bộ. Bài tập: Ngồi trên ghế, đặt chân phẳng trên sàn, sau đó nâng các ngón chân lên cao mà không nhấc gót.
- Cơ cẳng chân sau (gastrocnemius, soleus): Giúp đẩy chân khi đi lại. Bài tập: Nhón gót chân lên rồi hạ xuống từ từ, có thể thực hiện trên bậc thềm để tăng hiệu quả.
- Cơ bàn chân (intrinsic foot muscles): Ổn định bàn chân và kiểm soát chuyển động. Bài tập: Dùng ngón chân nhặt khăn hoặc viên bi nhỏ trên sàn.
- Bài tập dồn trọng lực: Đứng bằng một chân (có hỗ trợ) để giúp trẻ cải thiện khả năng giữ thăng bằng.
Những bài tập này giúp tăng cường sức mạnh, cải thiện khả năng đi lại, giảm nguy cơ tái phát bàn chân khoèo và nâng cao chất lượng sống của trẻ.
6.2.2. Điện trị liệu
Kích thích điện trị liệu: Các phương pháp điện trị liệu giúp kích thích cơ, tăng tuần hoàn máu và giảm đau, bao gồm:
- Điện xung: Sử dụng dòng điện xung để kích thích cơ bắp, giảm co cứng và tăng cường sức mạnh cơ. Các dòng điện xung thường được sử dụng gồm:
- Điện xung TENS (Transcutaneous Electrical Nerve Stimulation): Giúp giảm đau, thư giãn cơ và cải thiện tuần hoàn máu.
- Điện xung EMS (Electrical Muscle Stimulation): Kích thích cơ bắp, giúp phục hồi chức năng vận động.
- Siêu âm trị liệu: Sử dụng sóng siêu âm tần số cao (1-3 MHz) để tác động vào mô mềm, giúp tăng cường tuần hoàn máu, giảm viêm và thúc đẩy quá trình tái tạo mô tổn thương.
Siêu âm trị liệu giúp làm mềm mô sẹo (Ảnh: Myrehab Matsuoka)
Phương pháp này thường được áp dụng trong điều trị bàn chân khoèo để giúp làm mềm mô sẹo, cải thiện phạm vi vận động và hỗ trợ phục hồi chức năng.
- Hồng ngoại: Sử dụng tia hồng ngoại để làm ấm cơ, tăng cường lưu thông máu và giảm đau hiệu quả.
6.3. Phẫu thuật
Phẫu thuật được áp dụng khi các phương pháp nắn chỉnh và phục hồi chức năng không đạt được kết quả mong muốn, hoặc khi bàn chân khoèo tái phát. Phẫu thuật thường nhằm mục đích:
- Cắt gân gót: Cắt bỏ một phần gân Achilles để giảm độ co rút của cơ và giúp bàn chân thẳng hơn.
- Điều chỉnh xương: Trong một số trường hợp, xương của trẻ có thể cần được điều chỉnh lại để đạt được hình dáng bình thường.
- Sử dụng đinh vít: Để cố định các xương nếu cần thiết sau khi chỉnh sửa.
Phẫu thuật sẽ được thực hiện khi trẻ đã đủ tuổi và trong tình trạng sức khỏe ổn định.
7. Dinh dưỡng và phòng ngừa
- Dinh dưỡng: Một chế độ dinh dưỡng hợp lý trong thai kỳ giúp đảm bảo sự phát triển khỏe mạnh của thai nhi. Mẹ bầu nên bổ sung đầy đủ vitamin, khoáng chất, đặc biệt là acid folic, canxi và vitamin D để hỗ trợ sự phát triển hệ xương và cơ của thai nhi. Một chế độ ăn cân bằng, nhiều rau quả và các thực phẩm giàu omega-3 cũng có thể giúp giảm nguy cơ các dị tật bẩm sinh.
- Phòng ngừa: Mặc dù không thể phòng ngừa hoàn toàn, nhưng việc duy trì một chế độ ăn uống lành mạnh và kiểm tra thai kỳ định kỳ có thể giúp phát hiện sớm các vấn đề phát triển của thai nhi. Ngoài ra, mẹ bầu nên tránh các yếu tố nguy cơ như hút thuốc, uống rượu và sử dụng các chất kích thích khác. Việc duy trì sức khỏe tốt và tham gia các buổi khám thai định kỳ sẽ giúp kiểm soát các yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển của thai nhi.
Bàn chân khoèo là một dị tật bẩm sinh có thể điều trị hiệu quả nếu được phát hiện sớm. Các phương pháp điều trị như Ponsetti, phẫu thuật và phục hồi chức năng giúp cải thiện chức năng vận động của trẻ, mang lại chất lượng cuộc sống tốt hơn.
Nếu bạn cần tư vấn chuyên sâu hơn, hãy đăng ký tư vấn ngay với Myrehab Matsuoka để được hỗ trợ kịp thời!
Hotline: 1900 3181 hoặc 036 5588 716
Website: myrehab-matsuoka.com
Facebook: Trung tâm trị liệu và Phục hồi chức năng MYREHAB MATSUOKA
Địa chỉ: Tầng 2, Tòa nhà Coninco, số 4 Tôn Thất Tùng, Đống Đa, Hà Nội
