Bài viết được viết bởi Ths. BS Vũ Thị Hằng và được tham vấn chuyên môn bởi BS CKII. Nguyễn Thị Ngọc Lan – Bác sĩ phụ trách chuyên môn tại Trung tâm Trị liệu và Phục hồi chức năng MYREHAB – MATSUOKA.
Vỡ xương bánh chè là gãy xương nội khớp, liên quan đến vùng khớp gối và có nhiều loại khác nhau như gãy ngang, gãy nhiều mảnh, gãy dọc. Tùy từng loại và lứa tuổi mà sẽ có phương pháp điều trị khác nhau như phẫu thuật hoặc điều trị bảo tồn. Do đó, việc phục hồi chức năng vỡ xương bánh chè cũng sẽ khác nhau cho từng đối tượng.
1. Nguyên tắc và phương pháp khi điều trị và phục hồi chức năng vỡ xương bánh chè
Phục hồi chức năng vỡ xương bánh chè sẽ tập trung duy trì sức mạnh và phạm vi chuyển động của khớp gối, giúp người bệnh giảm đau và đi lại dễ dàng hơn.
1.1. Nguyên tắc điều trị và phục hồi chức năng
Nguyên tắc khi phục hồi chức năng vỡ xương bánh chè bao gồm:
- Giảm đau nhức khớp gối.
- Tăng cường tuần hoàn giúp máu lưu thông và hạn chế tình trạng các cơ tại khớp gối bị co cứng, làm hạn chế sự vận động của khớp gối.
- Chống teo cơ, đặc biệt là cơ tứ đầu đùi nhờ việc vận động thường xuyên, khớp gối sẽ vận động linh hoạt hơn.
- Chống cứng khớp thông qua các bài tập phục hồi chức năng sau mổ xương bánh chè, xoa bóp mà phần xương bánh chè và khớp gối được vận động linh hoạt, chống kết dính.
- Phục hồi chức năng di chuyển, người bệnh có thể đi lại trong phạm vi lớn mà không bị đau nhức hay quá khó khăn.
1.2. Các phương pháp và kỹ thuật phục hồi chức năng
Các phương pháp và kỹ thuật phục hồi chức năng vỡ xương bánh chè sẽ khác nhau theo từng giai đoạn, cụ thể:
1.2.1. Giai đoạn bất động khớp gối (với điều trị bảo tồn và sau mổ buộc vòng chỉ thép có bó bột tăng cường)
Ở giai đoạn bất động, người bệnh đang đeo nẹp hoặc bó bột, khi đó, người bệnh sẽ gặp nhiều khó khăn trong việc di chuyển. Do vậy, để đẩy nhanh quá trình phục hồi xương bánh chè và hạn chế tình trạng teo cơ, cứng khớp, người bệnh có thể thực hiện các bài tập như:
- Co cơ tĩnh trong nẹp, bột, đặc biệt là cơ tứ đầu đùi.
- Tập chủ động các khớp tự do như háng, cổ chân để tăng cường tuần hoàn.
- Sau khi bột khô, người bệnh đứng dậy, tập đi với nạng.
1.2.2. Giai đoạn sau bất động (khi tháo bột hoặc tháo nẹp cố định khớp gối)
Sau khi được tháo bột/nẹp, người bệnh sẽ thực hiện các phương pháp vật lý trị liệu gãy xương bánh chè như:
- Điện xung, điện phân,… nhằm giảm đau, tránh co cứng khớp.
- Xoa bóp xung quanh xương bánh chè và quanh khớp gối nhằm hạn chế cứng khớp, chống kết dính xung quanh sẹo mổ.
- Di động xương bánh chè theo chiều dọc và chiều ngang.
- Tập duỗi khớp, gập gối, đạp xe trên không, xuống tấn,… để cải thiện biên độ vận động của khớp gối và đôi chân.
- Tập các bài tập sức cản với tạ, bao cát, ghế chuyên dụng nhằm gia tăng sức mạnh cơ đùi.
- Tập các bài tập xuống tấn, đạp xe đạp, hoặc tập trên dụng cụ tập chuyên biệt khớp gối như tập bơi.
Lưu ý: Không được dùng phương pháp sóng ngắn đối với bệnh nhân phẫu thuật vỡ xương bánh chè mà buộc chỉ thép.
2. Phương pháp vật lý trị liệu khi phục hồi chức năng vỡ xương bánh chè
Phương pháp vật lý trị liệu khi phục hồi chức năng vỡ xương bánh chè bao gồm:
- Xoa bóp mô mềm (Soft tissue massage): Là phương pháp dùng tay tác động lên các khớp, mô mềm và các huyệt, giúp lưu thông tuần hoàn máu, phục hồi các mô bị tổn thương, thư giãn các cơ bị co cứng, từ đó, gia tăng tầm vận động của khớp và phục hồi chức năng vỡ xương bánh chè.
- Di động khớp (Joint mobilization): Là kỹ thuật điều trị bằng tay tác động vào các cơ học của khớp bị thay đổi do bệnh lý hay chấn thương. Nhờ đó, đem chất dinh dưỡng đến sụn khớp, duy trì sức căng của các mô khớp và quanh khớp.
- Điện xung trị liệu (Electrotherapy): Là phương pháp trị liệu bằng các xung điện có tần số thấp và trung bình, giúp tăng tuần hoàn máu, giảm viêm/đau/phù nề, giải phóng sự chèn ép mà chứng vỡ xương bánh chè gây nên.
- Chườm lạnh (Apply cold compresses): Là phương pháp sử dụng nhiệt lạnh đặt lên phần đầu gối bị vỡ xương bánh chè khoảng 20 phút và mỗi lần chườm sẽ cách nhau 2 giờ, giúp giảm đau/giảm viêm tức thì.
- Băng hoặc nẹp xương bánh chè: Là một phương pháp được sử dụng sau khi xương bánh chè bị vỡ, giúp giữ xương ở đúng vị trí trong quá trình hồi phục, giảm đau và ngăn chặn các tổn thương thêm.
- Sử dụng nạng: Trong quá trình hồi phục khả năng đi lại sau chấn thương vỡ xương bánh chè, người bệnh có thể sử dụng nạng để giảm sức nặng của cơ thể tác động lên chân bị thương, đồng thời, giúp người bệnh giữ thăng bằng tốt khi sinh hoạt hằng ngày.
- Các bài tập vận động: Thực hiện các bài tập vật lý trị liệu gãy xương bánh chè như co cơ tĩnh, kéo giãn gân kheo, trượt gót chân,… để cải thiện sức mạnh của phần gối bị vỡ xương bánh chè, giúp cải thiện sự linh hoạt và sự ổn định của các khớp.
- Thủy liệu pháp (Hydrotherapy): Là phương pháp sử dụng nước ở nhiệt độ thích hợp tác động lên phần chân bị vỡ xương bánh chè, giúp thư giãn, giảm đau, tăng tính linh hoạt của khớp và tăng sức mạnh các cơ, đẩy nhanh quá trình phục hồi chức năng vỡ xương bánh chè.
- Cơ sinh học (Biomechanical correction): Là phương pháp tập trung phục hồi các trục chuyển động khớp gối, nhờ đó, các trục giải phẫu và các trục cơ học khác cũng được phục hồi. Phương pháp này giúp người bệnh phục hồi chức năng bình thường của khớp gối sau khi bị vỡ xương bánh chè, cải thiện khả năng vận động và giảm đau.
- Sử dụng giày dép phù hợp: Có 3 dáng chân chính là chân bình thường, chân bẹt hoặc chân vòm cao. Bạn nên lựa chọn kiểu giày phù hợp với dáng chân của mình để hỗ trợ quá trình đi lại tốt nhất, cũng như hạn chế chấn thương xảy ra.
Lưu ý: Trên đây là phương pháp chung, áp dụng cho phục hồi chức năng vỡ xương bánh chè, các bài tập phục hồi chức năng sau mổ xương bánh chè của từng giai đoạn và ứng với từng đối tượng khác nhau sẽ được trình bày chi tiết ở dưới.
3. Phục hồi chức năng vỡ xương bánh chè đối với bệnh nhân bó bột
Khi bị vỡ xương bánh chè ở mức độ nhẹ, người bệnh sẽ được bó bột để cải thiện để định hình phần khớp. Do đó, quá trình phục hồi chức năng vỡ xương bánh chè sẽ được chia làm 3 giai đoạn, bao gồm giai đoạn co giãn cơ trong nẹp/bột, giai đoạn cải thiện sức mạnh khớp gối khi tháo bột và giai đoạn phục hồi nâng cao.
Ngoài ra, người bệnh cũng nên kết hợp sử dụng các loại thuốc giảm đau, vật lý trị liệu bằng điện, nhiệt và xoa bóp chống kết dính. Nếu thực hiện tốt, người bệnh có thể phục hồi phần xương bánh chè bị vỡ trong khoảng 2 – 3 tháng.
|
Thời gian |
Bài tập |
Mục đích điều trị |
| Giai đoạn từ 1 – 4 tuần |
|
|
| Giai đoạn từ 4 – 8 tuần |
|
|
| Giai đoạn từ 8 – 12 tuần |
|
|
3.1. Giai đoạn từ 1 – 4 tuần (giai đoạn bó bột, nẹp)
Trong giai đoạn 4 tuần đầu, người bệnh sẽ được cố định phần đầu gối bị vỡ xương bánh chè bằng nẹp/bó bột, tức đầu gối sẽ ở trạng thái duỗi (thẳng) hoàn toàn. Khi đó, người bệnh cần thực hiện các bài tập phục hồi chức năng vỡ xương bánh chè co cơ tĩnh và kéo giãn gân kheo để kích thích tuần hoàn, hạn chế cứng khớp, mỏi gối.
3.1.1. Co cơ tĩnh trong nẹp, bột (tập cơ tứ đầu tĩnh)
Lợi ích mà bài tập phục hồi chức năng sau mổ xương bánh chè này mang lại:
- Kích thích cơ bắp, tăng sức mạnh và độ dẻo dai.
- Tăng phạm vi chuyển động khớp gối, hạn chế cứng dính khớp gối.
- Giảm đau nhức, đẩy nhanh quá trình phục hồi cơ bắp.
- Tăng cường sức khỏe tổng thể và xương khớp.
- Giảm nguy cơ chuột rút.
Thiết bị và dụng cụ hỗ trợ: Khăn trải thảm, gối.
Các bước thực hiện:
- Bước 1: Nằm ngửa trên khăn trải thảm, giữ hai chân thẳng.
- Bước 2: Đặt một chiếc khăn cuộn tròn hoặc gối ở phía dưới đầu gối.
- Bước 3: Dồn lực vào phần đầu gối xuống chiếc khăn/gối đó bằng cách siết chặt các cơ ở phía trước đùi.
- Bước 4: Giữ tư thế trên trong 10 giây và thực hiện tương tự với chân còn lại.
Thời gian tập: 10 lần/chân và lặp lại 2 lần/ngày.
3.1.2. Tập chủ động khớp háng
Lợi ích của bài tập phục hồi chức năng vỡ xương bánh chè này:
- Giảm căng nhức cơ bắp và bó cơ cục bộ.
- Tăng cường lưu thông máu.
- Giảm nguy cơ chuột rút.
Thiết bị và dụng cụ hỗ trợ: Thảm
Các bước thực hiện:
- Bước 1: Nằm nghiêng trên thảm, hai chân duỗi thẳng.
- Bước 2: Từ từ đưa 1 bên chân lên cao, khoảng 300 và hạ chân xuống.
- Bước 3: Thực hiện tương tự với chân còn lại.
Thời gian tập: 15 – 20 lần và lặp lại 2 lần/ngày.
3.1.3. Tập chủ động khớp cổ chân
Bài tập phục hồi chức năng vỡ xương bánh chè này giúp:
- Giảm căng nhức cơ bắp và bó cơ cục bộ.
- Tăng cường lưu thông máu.
- Giảm nguy cơ chuột rút.
Thiết bị và dụng cụ hỗ trợ: Thảm
Các bước thực hiện:
- Bước 1: Nằm thẳng trên thảm, hai chân duỗi thẳng.
- Bước 2: Uốn cong mu bàn chân hết mức có thể và giữ trong khoảng 5 giây.
- Bước 3: Kéo dài mu bàn chân hết mức có thể và hướng chân vào phía trong, giữ trong khoảng 5 giây.
Thời gian tập: 15 – 20 lần và lặp lại 2 lần/ngày.
3.1.4. Tập sức mạnh dạng hông
Lợi ích của bài tập: Tương tự như các bài tập phục hồi chức năng vỡ xương bánh chè khác, bài tập này giúp
- Giảm đau và phù nề/sưng tại vùng bị thương.
- Tăng sức mạnh cho các nhóm cơ, đặc biệt là cơ hông.
- Tăng tầm vận động của khớp, giúp bạn di chuyển dễ dàng và giảm chấn thương.
Thiết bị và dụng cụ hỗ trợ: Thảm và dây kháng lực.
Các bước thực hiện:
- Bước 1: Nằm ngửa trên thảm và đặt dây kháng lực luồn qua hai chân, giữ ở vị trí trên mắt cá chân.
- Bước 2: Kéo giãn dây kháng lực bằng cách di chuyển chân bị thương sang ngang.
- Bước 3: Giữ chân nâng ở tư thế này trong vài giây rồi khép lại.
Thời gian tập: 15 – 20 lần và lặp lại 2 lần/ngày.
3.2. Giai đoạn từ 4 – 8 tuần (giai đoạn tháo bột, nẹp)
Trong giai đoạn từ 4 – 8 tuần phục hồi chức năng vỡ xương bánh chè, người bệnh đã được tháo nẹp/bột tuy nhiên, phần chân bị vỡ xương bánh chè còn khá yếu. Do đó, người bệnh cần thực hiện các bài tập phục hồi chức năng sau mổ xương bánh chè để gia tăng tầm vận động của khớp gối như dưới đây. Đồng thời, bạn có thể kết hợp thêm việc trị liệu bằng nhiệt, xung điện hoặc điện phân để giảm đau và ngăn ngừa chứng co cứng khớp gối.
3.2.1. Tập trượt gót chân
Lợi ích của bài tập:
- Giảm đau nhức cơ, căng cơ, bó cơ cục bộ.
- Tăng sự linh hoạt và mở rộng phạm vi chuyển động khớp.
- Thúc đẩy máu lưu thông, vận chuyển chất dinh dưỡng và oxy vào cơ bắp, giúp tăng tốc độ phục hồi.
- Tái tạo năng lượng, phục hồi các tổn thương trong cơ bắp.
- Giảm nguy cơ chuột rút.
Thiết bị và dụng cụ hỗ trợ: Thắt lưng hoặc khăn quàng cổ.
Các bước thực hiện:
- Bước 1: Ngồi trên giường, một chân duỗi thẳng, một chân co lại góc 350.
- Bước 2: Buộc chiếc thắt lưng/khăn quàng cổ vào cổ chân và từ từ kéo gót chân về phía mông.
- Bước 3: Giữ nguyên tư thế sau khi kéo trong 5 giây.
- Bước 4: Duỗi thẳng chân lại bằng cách duỗi chân ra.
- Bước 5: Giữ chân thẳng như bước 4 trong 5 giây.
Thời gian tập: 5 phút/lần và 3 – 4 lần/ngày.
3.2.2. Ngồi xổm trên tường nhỏ (30°)
Lợi ích của bài tập:
- Tăng sức mạnh của khớp gối, giảm áp lực cho gân bánh chè.
- Tăng khả năng vận động của đầu gối, giúp người bệnh có thể di chuyển tự do hơn, sinh hoạt và chơi thể thao bình thường, hỗ trợ phục hồi chức năng vỡ xương bánh chè.
- Giảm sưng đau, cứng khớp.
- Thúc đẩy lưu thông máu của tim và phổi, lượng khí vào phổi tăng.
- Giúp cải thiện sự linh hoạt của khớp gối, hông và mắt cá chân.
Các bước thực hiện:
- Bước 1: Đứng tựa người vào tường và đặt chân rộng bằng vai.
- Bước 2: Ngồi xổm tối đa 300.
- Bước 3: Giữ nguyên tư thế ngồi xổm trong 10 giây và sau đó thư giãn trong 5 giây.
Thời gian tập: 10 lần và 3 lần/ngày.
Lưu ý:
- Hai tay vắt chéo hình chữ X đặt trước ngực.
- Đầu và cổ giữ thẳng, sao cho song song với tường.
3.2.3. Tập nhấc gót chân
Lợi ích của bài tập:
- Tăng sức mạnh của khớp gối, giảm áp lực cho gân bánh chè.
- Tăng khả năng vận động của đầu gối, hỗ trợ phục hồi chức năng vỡ xương bánh chè.
- Giảm sưng đau, cứng khớp gối.
- Giúp mở rộng phạm vi di chuyển của phần khớp gối.
- Giúp thông mạch máu.
- Giúp khớp và xương chắc khỏe hơn.
Thiết bị và dụng cụ hỗ trợ: Ghế hoặc bàn,…
Các bước thực hiện:
- Bước 1: Đứng sau ghế và đặt tay lên thành ghế.
- Bước 2: Nhấc gót chân lên, dồn trọng lượng vào đầu ngón chân và giữ trong 5 giây.
- Bước 3: Sau đó từ từ hạ gót xuống.
Thời gian tập: 10 lần và 3 lần/ngày.
Lưu ý: Đầu, cổ và lưng giữ thẳng trong suốt quá trình tập.
3.2.4. Tập uốn cong
Lợi ích của bài tập phục hồi chức năng vỡ xương bánh chè này:
- Giảm đau và giảm sưng tại vùng bị bánh chè bị vỡ.
- Tăng cường sức mạnh và linh hoạt cho các nhóm cơ như cơ đùi, cơ hông,…
- Ngăn chặn nguy cơ tái phát và biến chứng nguy hiểm.
Các bước thực hiện:
- Bước 1: Năm úp mặt trên thảm.
- Bước 2: Uốn cong 1200 (góc tạo bởi mặt phẳng đến bắp chân trước) đầu gối của chân bị vỡ xương bánh chè lên trên.
- Bước 3: Giữ nguyên tư thế đó trong khoảng 5 giây và duỗi thẳng chân lại để thư giãn trong 5 giây.
Thời gian tập: 5 phút/lần và 3 – 4 lần/ngày.
3.2.5. Tập kéo giãn gân kheo
Lợi ích của bài tập:
- Giảm căng nhức cơ bắp hay bó cơ cục bộ.
- Tăng tính linh hoạt và cải thiện phạm vi chuyển động của khớp.
- Tăng cường lưu thông máu, đưa oxy và chất dinh dưỡng vào cơ bắp, giúp tăng tốc độ phục hồi chức năng vỡ xương bánh chè.
- Tái tạo năng lượng và phục hồi các tổn thương trong cơ bắp sau khi bị vỡ xương bánh chè.
- Giảm nguy cơ chuột rút.
Các bước thực hiện:
- Bước 1: Ngồi trên mặt phẳng, duỗi thẳng 2 chân.
- Bước 2: Đưa tay về phía ngón chân và nghiêng người về phía trước, sao cho ngón tay chạm được vào ngón chân và khi đó, bạn sẽ cảm thấy căng ở phía sau chân.
- Bước 3: Giữa nguyên động tác trên trong khoảng 10 -15 giây.
Thời gian tập: 3 lần/chân và lặp lại 2 lần/ngày.
Lưu ý: Khi thực hiện bước 2, bạn cần cố gắng duỗi thẳng người về phía trước từ hông, chứ không phải từ vai.
3.3. Giai đoạn tập tăng cường nâng cao từ 8 – 12 tuần
Vào tuần thứ 8 của quá trình phục hồi chức năng vỡ xương bánh chè, phạm vi chuyển động của khớp gối bị chấn thương đã được mở rộng một cách đáng kể. Do đó, ở giai đoạn từ 8 – 12 tuần này, người bệnh sẽ thực hiện các bài tập phục hồi chức năng sau mổ xương bánh chè tăng cường nhằm phục hồi hoàn toàn và hỗ trợ việc đi lại trở nên đơn giản hơn.
3.3.1. Tập gập gân kheo ở tư thế ngồi
Lợi ích của bài tập:
- Tăng cường sức mạnh cho nhóm cơ đùi.
- Tăng sự dẻo dai và linh hoạt của khớp gối và cổ chân.
Thiết bị và dụng cụ hỗ trợ: Máy tập
Các bước thực hiện: Máy tập chân
- Bước 1: Ngồi trên máy tập và lựa chọn cân nặng ở mức thấp nhất (sau đó, tăng dần cân nặng khoảng 2 – 3 kg sau mỗi tuần).
- Bước 2: Đưa chân đặt so le với máy, sao cho phần đầu gối nằm sau thanh dài của máy tập và phần cổ chân & bàn chân nằm phía trước thanh dài của máy tập.
- Bước 3: Thực hiện đưa chân lên và hạ xuống.
Thời gian tập: 10 phút/ngày và tăng dần lên đến tần suất 20 phút/ngày.
Lưu ý: Nếu bạn bị đau gân kheo (ở phía sau đùi và đầu gối), bạn hãy giảm cường độ tập luyện.
3.3.2. Tập gập gân kheo ở tư thế nằm sấp
Lợi ích của bài tập:
- Tăng cường sức mạnh cho nhóm cơ bắp chân và cơ đùi.
- Tăng sự dẻo dai và linh hoạt của khớp gối và cổ chân.
Thiết bị và dụng cụ hỗ trợ: Máy tập chân
Các bước thực hiện:
- Bước 1: Nằm sấp trên máy tập, hai tay nắm chặt phần tay vịn phía dưới, chân duỗi thẳng và lựa chọn cân nặng ở mức thấp nhất (sau đó, tăng dần cân nặng khoảng 2 – 3 kg sau mỗi tuần).
- Bước 2: Đưa phần bắp chân đặt dưới thanh ngang của máy tập (như hình phía dưới).
- Bước 3: Thực hiện đưa chân lên và hạ xuống.
Thời gian tập: 10 phút/ngày và tăng dần lên đến tần suất 20 phút/ngày.
Lưu ý: Nếu bạn bị đau gân kheo (ở phía sau đùi và đầu gối), bạn hãy giảm cường độ tập luyện.
3.3.3. Tập bằng máy tập chéo hình elip
Lợi ích của bài tập:
- Tăng cường sức mạnh cho gân kheo, cơ tứ đầu, cơ bắp chân.
- Giúp toàn bộ chi dưới được vận động linh hoạt.
- Giảm sự căng cứng của phần chân khi phải nằm bất động/vận động ít do chấn thương trong thời gian dài.
- Đẩy nhanh quá trình phục hồi chức năng vỡ xương bánh chè, hồi phục khả năng đi lại và chơi thể thao.
Thiết bị và dụng cụ hỗ trợ: Máy chạy bộ hình elip.
Các bước thực hiện:
- Bước 1: Đứng bằng hai chân lên máy tập chéo hình elip và bật tốc độ chạy ở mức thấp (sau đó, có thể tăng dần lên, tùy theo khả năng của bạn).
- Bước 2: Đặt hai tay lên phần tay cầm của máy, đưa tay lên xuống nhịp nhàng và bắt đầu di chuyển chân như khi đạp xe đạp.
Thời gian tập: khoảng 20 – 30 phút/ngày.
Lưu ý: Trong quá trình tập, người bệnh cần giữ lưng thẳng, cổ và đầu hơi nghiêng nhẹ về phía trước.
4. Phục hồi chức năng vỡ xương bánh chè đối với bệnh nhân phẫu thuật
Một vài bài tập ở trên cũng có thể được sử dụng để thực hiện phục hồi chức năng vỡ xương bánh chè đối với bệnh nhân phẫu thuật đó là:
- Co cơ tứ đầu tĩnh
- Kéo giãn gân kheo
- Tập sức mạnh dạng hông
- Trượt gót chân
- Ngồi xổm trên tường nhỏ (300)
- Nhấc gót chân
- Uốn cong
Ngoài ra, phục hồi hiệu quả chức năng vỡ xương bánh chè, bệnh nhân cần thực hiện thêm các bài tập sau:
|
Thời gian |
Bài tập |
Mục đích điều trị |
| Giai đoạn từ 0 – 2 tuần sau phẫu thuật |
|
|
| Giai đoạn từ 2 – 6 tuần sau phẫu thuật |
|
|
| Giai đoạn từ 6 – 10 tuần sau phẫu thuật |
|
|
| Giai đoạn từ 10 – 12 tuần sau phẫu thuật | Lặp lại các bài tập ở trên với cường độ cao hơn. | Duy trì sức mạnh của các nhóm cơ chân và tăng sự linh hoạt, thuận tiện khi đi lại. |
4.1. Giai đoạn phục hồi chức năng từ 0 – 2 tuần sau phẫu thuật
Trong giai đoạn khoảng 2 tuần sau phẫu thuật, người bệnh cần thực hiện các bài tập như nâng chân thẳng trong tư thế ngồi và trong tư thế nằm, nhằm cải thiện nhằm kiểm soát các cơn đau/phù nề và lực của cơ tứ đầu đùi, đồng thời hỗ trợ quá trình phục hồi chức năng vỡ xương bánh chè.
4.1.1. Nâng chân thẳng trong tư thế ngồi (vận động thụ động khớp gối)
Lợi ích của bài tập:
- Kiểm soát lực của cơ tứ đầu đùi.
- Cải thiện khả năng duỗi khớp.
Thiết bị và dụng cụ hỗ trợ: Ghế đẩu.
Các bước thực hiện:
- Bước 1: Ngồi và giữ lưng thẳng trên ghế, hai chân buông thõng ở mép.
- Bước 2: Nâng cao một chân ra trước mặt, tạo thành một đường thẳng song song với mặt đất và giữ nguyên trong 10 giây.
- Bước 3: Thực hiện tương tự với chân còn lại.
Thời gian tập: 10 – 20 lần/chân và lặp lại 2 lần/ngày.
4.1.2. Nâng chân thẳng trong tư thế nằm
Lợi ích của bài tập:
- Kiểm soát các cơn đau/phù nề.
- Kiểm soát lực của cơ tứ đầu đùi.
- Cải thiện sức mạnh khớp gối.
Thiết bị và dụng cụ hỗ trợ: Thảm tập.
Các bước thực hiện bài tập phục hồi chức năng vỡ xương bánh chè:
- Bước 1: Nằm ngửa trên thảm.
- Bước 2: Co 1 chân lên, sao cho bàn chân vẫn nằm trên thảm, phần đùi và bắp chân tạo với nhau góc nhọn (như ảnh).
- Bước 3: Nâng 1 chân lên từ từ, tạo thành một góc 450 so với mặt sàn.
- Bước 4: Giữ nguyên tư thế đó trong khoảng 10 giây.
- Bước 5: Thực hiện tương tự với chân còn lại.
Thời gian tập: 10 lần/chân và 2 lần/ngày.
4.2. Giai đoạn phục hồi chức năng vỡ xương bánh chè từ 2 – 6 tuần sau phẫu thuật
Ở giai đoạn tuần thứ 2 đến tuần thứ 6 sau phẫu thuật, người bệnh sẽ thực hiện các bài tập vật lý trị liệu gãy xương bánh chè như uốn cong đầu gối, duỗi khớp tối đa,… nhằm tăng tầm vận động khớp gối, tăng sức mạnh nhóm cơ đùi và kiểm soát các cơn đau/phù nề.
4.2.1. Tập uốn cong đầu gối
Lợi ích của bài tập:
- Tăng cường cơ bắp xung quanh đầu gối, giúp cho cơ bắp trở nên mạnh mẽ và linh hoạt, từ đó, bảo vệ khớp đầu gối, giảm áp lực và giảm nguy cơ chấn thương.
- Cải thiện khả năng vận động của đầu gối, đẩy nhanh quá trình phục hồi chức năng vỡ xương bánh chè, giúp người bệnh có thể di chuyển tự do hơn.
- Tránh co cứng khớp.
- Giảm sưng đau, cứng khớp gối.
Thiết bị và dụng cụ hỗ trợ: Ghế đầu, dây kháng lực hoặc khăn dài có độ đàn hồi,…
Các bước thực hiện:
- Bước 1: Ngồi thẳng lưng trên ghế và buộc chân bị vỡ xương bánh chè vào chân ghế bằng chiếc khăn hoặc sợi dây dài.
- Bước 2: Đưa chân bị buộc từ từ ra phía trước, tạo thành một góc 300 dưới sức căng của sợi dây và giữ nguyên trong khoảng 5 giây.
Thời gian tập: 5 phút/lần và lặp lại 3 – 4 lần/ngày.
4.2.2. Tập gấp dần khớp gối
Lợi ích của bài tập:
- Giảm đau, ngăn ngừa sưng phù.
- Hỗ trợ tăng cường sức mạnh cho các nhóm cơ đùi.
Thiết bị và dụng cụ hỗ trợ: Ghế đẩu
Các bước thực hiện:
- Bước 1: Ngồi thẳng lưng trên ghế, chân đặt vuông góc với mặt sàn.
- Bước 2: Dùng tay cố định phần đùi và đưa phần bắp chân thẳng ra phía trước mặt.
- Bước 3: Kéo chân về, gập bắp chân sát vào phía đùi.
Thời gian tập: 10 – 20 lần/chân và lặp lại 2 lần/ngày.
4.2.3. Tập đạp xe đạp tại chỗ
Lợi ích của bài tập:
- Tăng cường sức mạnh cho gân kheo, cơ tứ đầu, cơ bắp chân.
- Giúp toàn bộ chi dưới được vận động linh hoạt.
- Giảm sự căng cứng của phần chân.
Thiết bị và dụng cụ hỗ trợ: Máy đạp xe tại chỗ
Các bước thực hiện bài tập phục hồi chức năng vỡ xương bánh chè này:
- Bước 1: Đứng bằng hai chân lên máy tập và bật tốc độ chạy ở mức thấp (sau đó, có thể tăng dần lên, tùy theo khả năng của bạn).
- Bước 2: Đặt hai tay lên phần tay cầm của máy, đưa tay lên xuống nhịp nhàng và bắt đầu di chuyển chân như khi đạp xe đạp.
Thời gian tập: 10 phút/ngày trong khoảng 7 – 14 ngày (tính từ tuần thứ 2). Khi đầu gối có thể gập hơn 900, bạn tăng thời gian tập lên 12 – 20 phút/ngày.
4.3. Giai đoạn phục hồi chức năng từ 6 – 10 tuần sau phẫu thuật
Ở giai đoạn từ 6 – 10 tuần sau phẫu thuật, người bệnh đã có thể vận động tốt phần khớp gối. Do đó, ở giai đoạn này, người bệnh sẽ tiến hành thực hiện các bài tập phục hồi chức năng sau mổ xương bánh chè nâng cao, giúp tăng sức mạnh cho các nhóm cơ của chân.
4.3.1. Tập mở rộng chân
Lợi ích của bài tập:
- Tăng sức mạnh cho cơ tứ đầu (cơ trước của đùi) và cơ mông.
- Giúp giữ thẳng bằng tốt hơn cho chân.
Thiết bị và dụng cụ hỗ trợ: Máy tập mở rộng chân.
Các bước thực hiện:
- Bước 1: Ngồi trên máy tập và lựa chọn cân nặng ở mức thấp nhất (sau đó, tăng dần cân nặng khoảng 2 – 3 kg sau mỗi tuần).
- Bước 2: Đặt chân lên máy, sao cho phần cổ chân & bàn chân nằm phía trước thanh dài của máy tập.
- Bước 3: Thực hiện đưa chân lên và hạ xuống.
Thời gian tập: 10 phút/ngày.
Lưu ý: Trong quá trình tập, người bệnh cần giữ thẳng lưng, cổ và đầu.
4.3.2. Tập bấm chân
Lợi ích của bài tập:
- Tăng sức mạnh cho cơ tứ đầu và cơ mông.
- Tăng sức mạnh tổng thể cho toàn bộ chân.
Thiết bị và dụng cụ hỗ trợ: Máy ép chân.
Các bước thực hiện:
- Bước 1: Ngồi trên máy tập và lựa chọn cân nặng ở mức thấp nhất (sau đó, tăng dần cân nặng khoảng 2 – 3 kg sau mỗi tuần).
- Bước 2: Đặt 2 chân lên máy.
- Bước 3: Dùng sức của cơ đùi và bắp chân để đẩy phần tạ.
Thời gian tập: 10 phút/ngày.
Lưu ý: Nếu bạn đã cảm thấy thoải mái khi tập bằng 2 chân, bạn có thể chuyển sang động tác ép chân đơn sau 2 – 3 tuần.
4.4. Giai đoạn phục hồi chức năng từ 10 – 12 tuần sau phẫu thuật
Ở giai đoạn cuối (từ 10 – 12 tuần sau phẫu thuật) của quá trình phục hồi chức năng vỡ xương bánh chè, người bệnh tiếp tục thực hiện lặp lại các bài tập ở trên nhưng với cường độ cao hơn. Thời gian tập sẽ tăng lên khoảng 20 – 30 phút/ngày.
Ngoài ra, người bệnh cũng có thể sử luyện tập với máy tập toàn thân từ 20 – 30 phút nhằm tăng cường sức mạnh cho gân kheo, cơ tứ đầu và cơ bắp chân, đồng thời hỗ trợ tốt cho các cơ chi trên.
5. Một số câu hỏi thường gặp khi phục hồi chức năng vỡ xương bánh chè
5.1. Chế độ nghỉ ngơi để hồi phục nhanh sau điều trị vỡ xương bánh chè?
Người bệnh cũng cần kết hợp với nghỉ ngơi, tránh lao động/làm việc nặng quá sức, cũng như cần luyện tập các bài thể thao phù hợp.
5.2. Chế độ ăn uống để hồi phục nhanh sau điều trị vỡ xương bánh chè?
Người đang trong giai đoạn phục hồi chức năng vỡ xương bánh chè cần bổ sung thực phẩm giàu canxi, vitamin tốt cho xương khớp như:
- Sữa và các sản phẩm từ sữa như sữa chua, phô mai,… bởi đây là những thực phẩm giàu canxi và vitamin D, hỗ trợ rất tốt cho quá trình tái tạo tế bào xương mới và giúp vết đứt gãy xương liền nhanh hơn.
- Trứng, cà rốt, các loại hải sản như tôm, cua, cá,… và các loại hạt như hạt hướng dương, hạt điều,… là những thực phẩm giàu kẽm, thúc đẩy sự hoạt động của vitamin D có trong cơ thể, từ đó, cải thiện khả năng chuyển hóa canxi vào xương khớp, hỗ trợ phục hồi phần xương bánh chè bị vỡ hiệu quả.
- Bông cải xanh chứa lượng lớn canxi, chất xơ và chất chống oxy hóa, giúp đẩy nhanh quá trình chữa lành phần xương bánh chè bị vỡ, đồng thời cũng góp phần giảm viêm, giảm sưng đau rõ rệt,…
5.3. Khi nào nên giảm cường độ tập phục hồi chức năng vỡ xương bánh chè?
Khi vận động khớp gối, nếu khớp gối sưng nề nhiều, bạn nên giảm cường độ tập và thực hiện chườm lạnh khớp gối nhằm làm dịu cơn đau hiệu quả.
5.4. Mất bao lâu để hồi phục sau khi bị rách gân bánh chè?
Thời gian hồi phục sau khi bị rách gân bánh chè sẽ rơi vào khoảng 3 tháng để đi lại bình thường và khoảng 6 tháng để quay lại chạy và khoảng 9 tháng để bạn có thể trở lại thể thao/tập luyện sau khi bị rách gân bánh chè.
Trên đây là một số bài tập và lộ trình phục hồi chức năng vỡ xương bánh chè đơn giản, hiệu quả và có thể thực hiện tại nhà. Tuy nhiên, tùy từng cơ địa và tình trạng bệnh của mỗi người, lộ trình phục hồi chức năng có thể khác nhau. Do đó, để phục hồi chức năng vỡ xương bánh chè nhanh chóng với phác đồ điều trị cá nhân hóa, hãy liên hệ ngay với Myrehab Matsuoka để đặt lịch hẹn và thăm khám kịp thời nhé!
MYREHAB MATSUOKA – Trung tâm phục hồi chức năng hợp tác Việt Nam – Nhật Bản
- Hotline: 1900 3181
- Website: https://myrehab-matsuoka.com/
- Facebook: https://www.facebook.com/myrehab.official
- Địa chỉ: Tầng 2 Tòa nhà CONINCO, số 4 Tôn Thất Tùng, Đống Đa, Hà Nội
