Phục hồi chức năng sau mổ dây chằng chéo trước khớp gối mang lại nhiều lợi ích vượt trội cho bệnh nhân. Những lợi ích này không chỉ giúp giảm đau, sưng, mà còn khôi phục khả năng vận động, tăng cường cơ bắp và ngăn ngừa tái phát chấn thương. Vậy phục hồi chức năng sau mổ dây chằng chéo trước (ACL) tại khớp gối quan trọng như thế nào và cách thức thực hiện ra sao? Hãy cùng tìm hiểu bài viết dưới đây nhé!
1. Tổng quan về dây chằng chéo trước và tổn thương dây chằng chéo trước
1.1 Giải phẫu và vai trò của dây chằng chéo trước
Dây chằng chéo trước (ACL) là một trong hai dây chằng chính trong khớp gối, có nhiệm vụ duy trì sự ổn định cho khớp gối trong suốt quá trình vận động. Dây chằng chéo trước ngăn chặn sự trượt ra trước của xương chày đối với xương đùi và hạn chế các chuyển động xoay quá mức. Sự tổn thương của dây chằng chéo trước gây mất sự ổn định của khớp gối, dẫn đến đau, sưng và khó khăn trong việc thực hiện các chuyển động.
1.2 Nguyên nhân gây tổn thương dây chằng chéo trước
Chấn thương dây chằng chéo trước (ACL) thường xảy ra trong các môn thể thao yêu cầu chuyển động đột ngột hoặc xoay, chẳng hạn như bóng đá, bóng rổ, trượt tuyết. Những chuyển động này có thể tạo ra một lực mạnh lên dây chằng chéo trước, làm nó bị đứt hoặc giãn quá mức.
1.3 Điều trị chấn thương dây chằng chéo trước: phẫu thuật và phục hồi
Chấn thương dây chằng chéo trước (ACL) tại khớp gối là một trong những nguyên nhân chính gây mất ổn định khớp gối, đặc biệt trong các môn thể thao vận động mạnh. Khi dây chằng này bị tổn thương, phẫu thuật tái tạo dây chằng chéo trước là phương pháp phổ biến để phục hồi chức năng khớp gối. Tuy nhiên, việc phẫu thuật chỉ là một phần trong quá trình hồi phục dài hạn.
Phẫu thuật tái tạo dây chằng chéo trước (ACL) là phương pháp điều trị chính đối với các bệnh nhân bị tổn thương hoàn toàn dây chằng chéo trước, đặc biệt là đối với những người tham gia thể thao hoặc yêu cầu vận động cao. Tuy nhiên, phẫu thuật chỉ giúp phục hồi cấu trúc dây chằng; phục hồi chức năng là yếu tố quyết định giúp khôi phục toàn bộ chức năng khớp gối.
Phục hồi chức năng (PHCN) đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong việc giúp bệnh nhân giảm đau, phục hồi khả năng vận động tối ưu, giảm nguy cơ tái phát chấn thương và cải thiện chất lượng cuộc sống.
2. Phục hồi chức năng sau mổ dây chằng chéo trước khớp gối
2.1 Mục tiêu và lợi ích của phục hồi chức năng sau mổ dây chằng chéo trước khớp gối
Phục hồi chức năng sau mổ dây chằng chéo trước khớp gối có các mục tiêu chính bao gồm:
- Giảm đau và sưng: Giúp bệnh nhân giảm cảm giác đau đớn, sưng tấy sau phẫu thuật.
- Khôi phục tầm vận động: Các bài tập giúp khôi phục sự linh hoạt và phạm vi chuyển động của khớp gối.
- Tăng cường sức mạnh cơ bắp: Các bài tập phục hồi chức năng giúp tăng cường sức mạnh cơ bắp xung quanh khớp gối, đặc biệt là cơ tứ đầu đùi và cơ hamstring.
- Ngăn ngừa tái phát chấn thương: Tăng cường sự ổn định của khớp gối, giảm nguy cơ tái phát chấn thương dây chằng chéo trước.
2.2 Các giai đoạn phục hồi chức năng dây chằng chéo trước tại khớp gối
Quá trình phục hồi chức năng sau phẫu thuật dây chằng chéo trước tại khớp gối bao gồm 6 giai đoạn phục hồi chức năng sau phẫu thuật dây chằng chéo trước, từ giai đoạn đầu phục hồi cơ bản đến giai đoạn tái hoạt động thể thao. Dưới đây là chi tiết các giai đoạn và các mục tiêu cụ thể trong từng giai đoạn:
2.2.1 Giai đoạn 1: Tuần 1 – tuần 3 sau phẫu thuật
Mục tiêu: Giảm đau, giảm sưng, phục hồi vận động cơ bản của khớp gối.
- Sử dụng nạng
- Ngay sau phẫu thuật, bệnh nhân cần sử dụng nạng để tránh trọng lực lên gối.
- Thường dùng nạng trong khoảng 2-4 tuần để giảm căng thẳng lên khớp gối và dây chằng mới.
+ Chườm đá và tập nâng cao chân
- Chườm đá giúp giảm sưng và đau. Nên chườm đá 3-4 lần mỗi ngày trong 20 phút.
- Tập nâng cao chân giúp giảm sưng và cải thiện tuần hoàn. Đặt chân cao trên gối hoặc đệm, không để chân nằm ngang.
+ Vận động trị liệu
- Kéo dãn gối: Thực hiện các bài tập duỗi thẳng gối và gập gối nhẹ nhàng để phục hồi phạm vi chuyển động.
- Đi lại nhẹ nhàng: Bắt đầu di chuyển nhẹ nhàng và thực hiện bài tập bước đi nhẹ nhàng với sự hỗ trợ của nạng.
2.2.2 Giai đoạn 2: Tuần 3 – tuần 7 sau phẫu thuật
Mục tiêu: Phục hồi khả năng vận động và bắt đầu củng cố cơ bắp quanh khớp gối.
+ Tuần 3 – hết tuần 4
- Tiếp tục các bài tập kéo dãn và vận động khớp.
- Tăng cường độ các bài tập tăng cường cơ tứ đầu đùi và gân kheo bằng các bài tập nhẹ như co cơ tứ đầu đùi, đạp xe không tải trọng.
- Bắt đầu đi lại bình thường mà không cần nạng, cố gắng duy trì sự ổn định của khớp gối.
+ Tuần 5 – hết tuần 6
- Thực hiện bài tập tăng cường sức mạnh với kháng lực nhẹ, như squat không trọng lượng, nâng chân khi ngồi.
- Tiến hành bài tập đạp xe thể dục nhẹ nhàng, với mục tiêu làm tăng sức mạnh cơ bắp mà không gây áp lực lên khớp gối.
- Bắt đầu bài tập thăng bằng để cải thiện sự ổn định của khớp gối.
2.2.3 Giai đoạn 3: Tuần 7 – hết tuần 10
Mục tiêu: Phục hồi sức mạnh, linh hoạt và sự ổn định của gối.
- Tăng cường sức mạnh cơ tứ đầu đùi, gân kheo và các nhóm cơ phụ trợ bằng các bài tập squat, lunges, và bài tập gập gối với trọng lượng nhẹ.
- Bắt đầu chạy nhẹ, di chuyển lên xuống cầu thang, và các bài tập phản xạ nhanh.
- Thực hiện các bài tập thăng bằng trên một chân và các bài tập chuyển hướng để cải thiện sự ổn định.
2.2.4 Giai đoạn 4: Tuần 11 – hết tuần 16
Mục tiêu: Tăng cường thể lực, phục hồi khả năng vận động thể thao.
- Tiếp tục các bài tập chạy nhẹ, nhảy và thay đổi hướng để tăng cường khả năng vận động nhanh.
- Thực hiện các bài tập với bóng, bài tập chuyển động nhanh và phối hợp.
- Tăng cường các bài tập liên quan đến thể thao, như đá bóng, chạy nhanh, và các bài tập nhảy cao.
2.2.5 Giai đoạn 5: Tháng 5 – hết tháng 6
Mục tiêu: Phục hồi khả năng vận động thể thao và giảm thiểu nguy cơ tái phát.
- Bắt đầu tập luyện thể thao với cường độ vừa phải, nhưng tránh các hoạt động có khả năng gây chấn thương cao.
- Tiến hành các bài tập phản xạ, nhảy, thay đổi hướng với cường độ và độ khó dần tăng lên.
- Tiếp tục các bài tập tăng sức mạnh và sự ổn định của khớp gối.
2.2.6 Giai đoạn 6: Từ tháng 7 trở đi
Mục tiêu: Trở lại các hoạt động thể thao và sinh hoạt bình thường.
- Trở lại các hoạt động thể thao với cường độ cao (như bóng đá, bóng rổ, chạy tốc độ) nếu không có đau hoặc bất kỳ dấu hiệu nào của chấn thương.
- Tiếp tục các bài tập tăng cường sức mạnh, thăng bằng và phối hợp để duy trì sức mạnh cơ bắp và ổn định khớp gối.
- Đảm bảo rằng không có dấu hiệu đau, và khớp gối đã hoàn toàn ổn định để tránh tái phát chấn thương.
3. Lợi ích vượt trội của phục hồi chức năng đối với bệnh nhân sau mổ dây chằng chéo trước tại khớp gối
3.1 Giảm đau và sưng khớp gối
Một trong những lợi ích quan trọng nhất của phục hồi chức năng là giảm đau và giảm sưng sau phẫu thuật. Các bài tập vật lý trị liệu và sử dụng thiết bị điện trị liệu giúp giảm căng thẳng và viêm nhiễm ở khu vực khớp gối, từ đó giúp bệnh nhân cảm thấy dễ chịu hơn trong quá trình phục hồi.
Vật lý trị liệu (Physical Therapy)
Vật lý trị liệu sau phẫu thuật dây chằng chéo trước giúp tăng cường sự vận động của khớp gối, giảm đau, cải thiện sự linh hoạt, và phục hồi các chức năng vận động.
- Mục tiêu: Giảm đau, tăng cường sức mạnh cơ bắp, cải thiện khả năng vận động của khớp gối.
- Các phương pháp và bài tập chính:
- Tập cơ tứ đầu đùi: Giúp phục hồi sức mạnh của cơ quads (cơ đùi trước), rất quan trọng để hỗ trợ khớp gối.
- Tập cơ mông và cơ bắp chân: Các bài tập tăng cường cơ mông và cơ bắp chân giúp cải thiện sự ổn định của khớp gối.
- Bài tập duỗi và gập đầu gối: Giúp cải thiện phạm vi chuyển động của khớp gối.
- Các bài tập thăng bằng: Giúp tăng cường sự ổn định và phối hợp của cơ thể.
Ngoài ra, điện trị liệu sử dụng dòng điện với mục đích giảm đau, giảm viêm và giúp tăng cường phục hồi chức năng của cơ bắp và dây chằng.
- Mục tiêu: Giảm đau, cải thiện tuần hoàn máu, giúp giảm sưng tấy và tăng cường quá trình phục hồi.
Các phương pháp điện trị liệu thường dùng:
– Sóng siêu âm (Ultrasound Therapy): Sóng siêu âm có thể giúp giảm đau và giảm sưng. Nó kích thích lưu thông máu và tăng cường sự chữa lành mô mềm.
– Điện xung TENS (Transcutaneous Electrical Nerve Stimulation): Phương pháp này sử dụng các xung điện nhẹ nhàng để giảm đau và thư giãn cơ bắp xung quanh khớp gối.
Ứng dụng
- Giảm sưng tấy: Điện trị liệu giúp cải thiện tuần hoàn và giảm sưng tấy quanh khớp gối.
- Giảm đau: Các phương pháp như TENS có thể giúp giảm cơn đau cấp tính và mạn tính sau phẫu thuật.
Vận động trị liệu (Exercise Therapy)
Vận động trị liệu sau phẫu thuật dây chằng chéo trước bao gồm các bài tập thể dục và các phương pháp chuyển động được thiết kế để phục hồi chức năng của khớp gối sau phẫu thuật. Mục tiêu của vận động trị liệu nhằm tăng cường sức mạnh, sự linh hoạt, ổn định khớp gối, và giúp bệnh nhân lấy lại khả năng di chuyển bình thường.
Các bài tập vận động trị liệu:
- Bài tập gập duỗi đầu gối: Giúp cải thiện phạm vi chuyển động của khớp gối, đặc biệt trong giai đoạn đầu sau phẫu thuật.
- Tập đi bộ: Khi bệnh nhân có thể đi lại, các bài tập đi bộ dần dần mà không cần sự hỗ trợ giúp tăng cường sức mạnh cơ bắp và phục hồi khả năng di chuyển.
- Bài tập tăng cường cơ chân: Tăng cường cơ tứ đầu đùi, cơ mông và cơ bắp chân, giúp khớp gối được ổn định hơn khi đi lại hoặc thực hiện các hoạt động khác.
- Bài tập thăng bằng: Các bài tập đứng trên một chân, tập các động tác chuyển trọng tâm cơ thể để cải thiện sự ổn định và phối hợp của cơ thể.
Các bài tập này giúp duy trì sự linh hoạt của khớp gối, tăng sức mạnh cơ bắp, và phòng ngừa hiện tượng cứng khớp sau phẫu thuật.
3.2 Khôi phục tầm vận động và chức năng khớp gối
Các bài tập phục hồi giúp khôi phục tầm vận động của khớp gối, giúp bệnh nhân có thể thực hiện các hoạt động hàng ngày như đi lại, đứng lên ngồi xuống mà không gặp khó khăn. Khi khớp gối có thể hoạt động bình thường trở lại, bệnh nhân sẽ cảm thấy tự tin và không bị hạn chế trong các hoạt động của mình.
3.3 Tăng cường sức mạnh cơ bắp và ổn định khớp gối
Bệnh nhân sau mổ dây chằng chéo trước tại khớp gối thường bị yếu cơ tứ đầu đùi và cơ hamstring do việc không thể vận động trong thời gian dài. Phục hồi chức năng giúp tăng cường sức mạnh cơ bắp xung quanh khớp gối, giúp giữ cho khớp gối ổn định và ngăn ngừa các chấn thương trong tương lai.
3.4 Ngăn ngừa tái phát chấn thương dây chằng chéo trước
Một trong những lợi ích lớn của phục hồi chức năng là khả năng giảm nguy cơ tái phát chấn thương dây chằng chéo trước. Phục hồi chức năng giúp bệnh nhân xây dựng lại sức mạnh cơ bắp và sự ổn định của khớp gối, từ đó bảo vệ khớp khỏi các tác động mạnh có thể gây tái tổn thương dây chằng.
3.5 Cải thiện, nâng cao chất lượng cuộc sống
Bệnh nhân sau mổ dây chằng chéo trước thường cảm thấy lo lắng và bất an về khả năng vận động lại như trước. Phục hồi chức năng giúp bệnh nhân không chỉ lấy lại chức năng vận động mà còn giúp họ cải thiện chất lượng cuộc sống, quay lại với các hoạt động thể thao và sinh hoạt hàng ngày mà không gặp phải đau đớn hay hạn chế.
Việc phục hồi chức năng sau mổ chấn thương dây chằng chéo trước cần được thực hiện càng sớm, càng tốt và phải được điều trị bởi các Bác sĩ và Kĩ thuật viên vật lý trị liệu có chuyên môn. Chương trình tập luyện đảm bảo khoa học, phù hợp với từng bệnh nhân theo từng giai đoạn phục hồi của dây chằng chéo trước khớp gối để rút ngắn thời gian phục hồi, ngăn ngừa các biến chứng hay tái phát chấn thương.
Nếu việc phục hồi chức năng sau mổ dây chằng chéo trước khớp gối, người bệnh sẽ mau chóng tham gia các hoạt động hằng ngày, trong công việc cũng như tham gia các hoạt động thể dục, thể thao.
MYREHAB MATSUOKA – Trung tâm phục hồi chức năng hợp tác Việt Nam – Nhật Bản
- Hotline: 1900 3181
- Website: https://myrehab-matsuoka.com/
- Facebook: https://www.facebook.com/myrehab.official
- Địa chỉ: Tầng 2 Tòa nhà CONINCO, số 4 Tôn Thất Tùng, Đống Đa, Hà Nội
