Phù mạch bạch huyết

Hệ thống bạch huyết rất quan trọng đối với hoạt động tối ưu của các phản ứng miễn dịch chung và cụ thể của chúng ta. Các hạch bạch huyết theo dõi bạch huyết chảy vào chúng và tạo ra các tế bào và kháng thể bảo vệ cơ thể chúng ta khỏi nhiễm trùng và bệnh tật. Hệ thống bạch huyết còn được coi là ‘hệ thống thoát nước thải’ của cơ thể chúng ta. Nó duy trì mức chất lỏng trong các mô cơ thể của chúng ta bằng cách loại bỏ tất cả chất lỏng rò rỉ ra khỏi mạch máu của chúng ta. Khi hệ bạch huyết không được hình thành tốt hoặc bị tổn thương do phẫu thuật, xạ trị hoặc tổn thương mô, một phần cơ thể có thể bị sưng tấy (phổ biến nhất là chân hoặc tay). Khi vết sưng này kéo dài hơn ba tháng, nó được gọi là phù bạch huyết. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn đọc có góc nhìn tổng quan về phù bạch huyết. 

 

1. Phù bạch huyết là gì?

Hệ thống bạch huyết là một mạng lưới các ống mỏng manh khắp cơ thể. Nó rút chất lỏng (được gọi là bạch huyết) rò rỉ từ các mạch máu vào các mô và đưa nó trở lại dòng máu thông qua các hạch bạch huyết. Vai trò chính của hệ thống bạch huyết bao gồm:

• Quản lý dòng bạch huyết trong cơ thể
• Phản ứng với vi khuẩn và các tác nhân gây hại
• Đối phó với các tế bào ung thư
• Đối phó với các sản phẩm tế bào lạ 
• Hấp thụ một số chất béo trong chế độ ăn uống của chúng ta từ ruột.
• Các hạch bạch huyết và các cấu trúc bạch huyết khác như lá lách và tuyến ức chứa các tế bào bạch cầu đặc biệt gọi là tế bào lympho. Chúng có thể nhanh chóng nhân lên và giải phóng các kháng thể để đáp ứng với vi khuẩn, vi rút và một loạt các kích thích khác từ các tế bào chết hoặc sắp chết và các tế bào hoạt động bất thường như tế bào ung thư.

Vậy tình trạng phù bạch huyết là gì?  Phù bạch huyết là tình trạng sưng lên do tích tụ dịch bạch huyết trong cơ thể. Các hạch bạch huyết hoạt động giống như một cống thoát nước trong bồn rửa của bạn. Nếu cống bị tắc, chất lỏng không thể thoát ra ngoài. Nó thường xảy ra ở tay hoặc chân, nhưng có thể xảy ra ở các bộ phận khác của cơ thể. Dịch bạch huyết là một phần của hệ thống bạch huyết mang chất lỏng và tế bào giúp chống nhiễm trùng khắp cơ thể. Đôi khi vết sưng này phát triển nhanh chóng hoặc có thể phát triển chậm trong vài tháng.

Phân loại phù bạch huyết: 

• Phù bạch huyết thứ phát: Phù bạch huyết  khiến một hoặc nhiều cánh tay hoặc chân của bạn bị sưng lên do tích tụ dịch bạch huyết. Điều này thường xảy ra ở những người đã trải qua phẫu thuật trong đó các hạch bạch huyết của họ bị tổn thương hoặc bị cắt bỏ. Ví dụ, có tới 40% những người trải qua phẫu thuật ung thư vú sẽ trải qua nó, vì cuộc phẫu thuật này thường liên quan đến sinh thiết hạch bạch huyết. Loại phù bạch huyết này được gọi là phù bạch huyết thứ phát.

• Phù bạch huyết nguyên phát: là phù bạch huyết tự xảy ra, không phải do tình trạng hoặc chấn thương khác gây ra. Nó có thể xảy ra ở trẻ em sinh ra với các hạch bạch huyết bị suy yếu hoặc mất tích.
• Trên toàn cầu, một nguyên nhân phổ biến của phù bạch huyết là do nhiễm giun tròn Wuchereria bancrofti. Điều này được gọi là bệnh giun chỉ bạch huyết. Theo Tổ chức Y tế Thế giới, nó chịu trách nhiệm gây ra bệnh phù bạch huyết ở hơn 15 triệu người trên toàn thế giới. Bệnh giun chỉ bạch huyết là một trong những nguyên nhân gây tàn tật hàng đầu trên thế giới.

Bất kể nguồn gốc là gì, tất cả mọi người bị phù bạch huyết đều cảm thấy đau đớn và khó chịu. Điều quan trọng là phải phát hiện tình trạng này càng sớm càng tốt, để sau đó bạn có thể tập trung khắc phục sự cố. Hãy đi khám bác sĩ nếu bạn nhận thấy tay chân bị sưng tấy kéo dài, đặc biệt nếu gần đây bạn vừa trải qua cuộc phẫu thuật ảnh hưởng đến các hạch bạch huyết.

2. Nguyên nhân gây phù bạch huyết?

Phù bạch huyết có thể do ung thư hoặc do điều trị ung thư gây ra. Đôi khi một khối u có thể đủ lớn để ngăn chặn dòng chảy của hệ thống bạch huyết.

Phẫu thuật loại bỏ ung thư cũng có thể loại bỏ các hạch bạch huyết hoặc một số mạch mang dịch bạch huyết. Điều này có thể khiến các chất lỏng tích tụ trong các mô xung quanh.

Xạ trị có thể làm hỏng các mạch bạch huyết do vùng cơ thể bị chiếu tia xạ, dẫn đến quá nhiều dịch bạch huyết trong các mô.

3. Các triệu chứng của phù bạch huyết là gì?

Các triệu chứng của phù bạch huyết có thể bao gồm: 

• Ban đầu các vị trí cánh tay, chân hoặc các bộ phận khác trên cơ thể bạn hơi sưng nhưng sẽ sưng to hơn theo thời gian.
• Da ở khu vực bị sưng phù đó có cảm giác căng và đôi khi có cảm giác ngứa ran.
• Cánh tay hoặc chân bị phù bạch huyết có cảm giác nặng nề.
• Quần áo và đồ trang sức vừa vặn hơn trên khu vực bị ảnh hưởng.
• Da trông dày hơn hoặc sần sùi.

Nếu bạn nhận thấy bất kỳ vết sưng nào sau khi điều trị ung thư, hãy nói chuyện với bác sĩ về nguyên nhân gây ra vết sưng và đưa ra phương án tốt nhất để điều trị.

4. Phù bạch huyết có thể gây ra những vấn đề sức khỏe nào?

• Phù bạch huyết làm tăng nguy cơ bị nhiễm trùng ở vùng bị sưng. Điều này xảy ra vì các tế bào ngăn ngừa nhiễm trùng không thể đến được bộ phận đó của cơ thể bạn.
• Vết thương có thể lành chậm hơn trên phần cơ thể bạn bị phù bạch huyết.
• Bạn có thể cảm thấy khó chịu, chán nản, xấu hổ hoặc tức giận về chứng phù bạch huyết.
• Các khớp ở phần cơ thể bị phù bạch huyết có thể cảm thấy cứng hoặc đau

Do đó nếu bạn nhận thấy vùng cơ thể của mình đang sưng phù to dần, điều rất quan trọng là phải đi khám bác sĩ ngay để tìm ra lý do tại sao bạn bị sưng. Bạn nên chắc chắn rằng không có nguyên nhân nào khác gây sưng phù cần điều trị ngay lập tức chẳng hạn như cục máu đông.

5. Chẩn đoán phù bạch huyết như thế nào?

Đầu tiên, bác sĩ sẽ kiểm tra và hỏi bạn lần đầu tiên bạn nhận thấy vấn đề sưng phù là khi nào. Nếu cánh tay hoặc chân của bạn bị sưng, bác sĩ có thể đo nó để so sánh với cánh tay hoặc chân còn lại của bạn. Thông thường, nếu cánh tay hoặc chân bị sưng của bạn lớn hơn 2cm (khoảng 4/5 inch) so với cánh tay hoặc chân còn lại thì bạn bị phù bạch huyết.

Bác sĩ cũng có thể đề nghị các xét nghiệm khác để tìm hiểu xem nguyên nhân bạn bị phù bạch huyết. 

Lymphoscintigraphy là một xét nghiệm sử dụng chất phóng xạ để xem các mạch bạch huyết có bị chặn hay không. 

Chụp cắt lớp vi tính (CT) và chụp cộng hưởng từ (MRI) có thể chụp ảnh khu vực bị sưng để tìm hiểu lý do tại sao các mạch bạch huyết bị tắc nghẽn.

6. Điều trị bệnh phù bạch huyết như thế nào?

Tại thời điểm này, không có cách chữa dứt điểm được phù bạch huyết. 

Mục tiêu của điều trị tại Phòng khám My Rehab Center cho bệnh nhân phù bạch huyết là giảm sưng hoặc giữ cho nó không trở nên tồi tệ hơn và làm giảm các triệu chứng: tức nặng, tê bì,… Nếu chứng phù bạch huyết của bạn nghiêm trọng, bác sĩ có thể đề nghị bạn phẫu thuật. Tại đây, bạn sẽ được thăm khám bởi bác sĩ được đào tạo bởi chuyên gia người Đức có thể giúp bạn tìm ra phương pháp điều trị nào là tốt nhất cho bạn.

Dưới đây là kỹ thuật điều trị phù bạch huyết:

• Dẫn lưu bạch huyết bằng tay: giúp tuần hoàn bạch huyết lưu thông tốt hơn.
• Chăm sóc da: cung cấp đủ độ ẩm cho da, hạn chế tối đa các tổn thương da.
• Băng ép: Đây là chìa khóa của phương pháp. Sau khi dẫn lưu bằng tay bạn cần được băng ép giúp giảm sưng nề do phù bạch huyết.
• Vận động: Bệnh nhân được hướng dẫn các bài tập di chuyển cánh tay hoặc chân bị sưng của bạn có thể giúp dịch bạch huyết di chuyển tốt hơn, do đó làm giảm sưng phù.

Lời khuyên cho bệnh nhân phù bạch huyết:

• Giảm cân: Với những bệnh nhân thừa cân, phù bạch huyết liên quan đến ung thư vú có thể cải thiện khi giảm cân.
• Chìa khóa để kiểm soát phù bạch huyết là ngăn ngừa nhiễm trùng và cho phép chất lỏng chảy qua vùng bị sưng. Giữ cho làn da của bạn sạch sẽ, và sử dụng kem dưỡng da để giữ ẩm.
• Nếu bạn bị một vết cắt nhỏ, hãy làm sạch nó ngay lập tức, bôi thuốc mỡ kháng khuẩn và băng lại.
• Không chọc kim (vắc-xin hoặc xét nghiệm máu) vào vùng bị sưng.
• Đừng mặc quần áo chật hoặc đồ trang sức.
• Nếu bạn bị phù bạch huyết ở một cánh tay, hãy đo huyết áp và lấy máu ở cánh tay kia.
• Nếu cánh tay hoặc chân của bạn bị sưng, hãy nâng nó cao hơn tim nếu có thể.

Phù bạch huyết không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe mà còn khiến người bệnh mất tự tin, ngại giao tiếp. Tuy nhiên, đến nay vẫn chưa có phương pháp nào điều trị dứt điểm căn bệnh này. Các phương pháp trên là phương pháp điều trị tốt, giúp giảm thiểu các biến chứng cho người bệnh. Nếu bạn gặp phải các vấn đề về sưng phù sau điều trị ung thư hãy đến ngay phòng khám Myrehab để được bác sĩ tư vấn và đưa ra lộ trình điều trị cụ thể.